«Bazka behar zutenez, atxilotu egin ninduten»

Ostiralean geratu zen behin-behinean aske Egoitz Urrutikoetxea (Baiona, 1974); «oso gau berezian», dioenez. «Fresnesko presondegitik atera eta lagun batzuekin Parisera nindoan, askatasuna ospatzera. Orduan helarazi ziguten atentatuen berria. Etxean sartu ginen. Ez zen giro Parisen. Astakeria latza izan da». Telefonoz egin du elkarrizketa BERRIArekin, atzo; ondoko argazkia atzokoa da.

Non zaude orain, Egoitz?

Etxean nago; Zuberoan, Bildoze-Onizepean, familiaz gozatzen.

Noiztik zaude hor?

Ostiralean utzi ninduten libre, hamar eta erdietan, eta larunbatean hartu nuen etxerako trena; gauean heldu nintzen hona.

Zer asmo duzu orain?

Abenduaren 4rako hitzordua dut epaitegian, Parisen, eta datorren astearen hastapenetan joango naiz hara, paper guztiak konpontzeko. Izan ere, atxilotzean paper denak kendu zizkidaten, eta orain ez dut nortasun agiririk, ez dut gidabaimenik, ez daukat deus, eta hori arazoa da normaltasunez ibiltzeko, are gehiago momentu honetan Parisen.

Noiz jakin zenuen behin-behinean aske geratuko zinela?

Ostiralean bertan, abokatuaren bidez. Ez zidaten esan baldintza berezietan geratuko nintzenik libre. Beraz, ez nuen Euskal Herrira etortzeko debekurik, eta hona etorri nintzen. Abenduaren 4an bi auziri buruzko epaiketak ditut. Atxilotu nindutenean jakinarazi zidaten data, baina guk haiek gibelatzeko eskatuko dugu, epaiketak behar bezala presta ditzagun. Otsailean hasieran dut hirugarren auziari buruzko epaiketa. Horiek prestatzeko joango naiz Parisera, baina baita, paperak berreskuratzeaz gain, ikasturtea bukatzeko eta nire ikerketaren zuzendariarekin biltzeko ere.

Urriaren 6an atxilotu zintuzten, Parisen. Espero al zenuen?

Bada urte eta erdi bat Parisen bizi naizela, iazko uda hasieratik, neure izenean bizi ere. Diderot Paris 7 unibertsitatean ari naiz ikasten duela urtebete pasatik. Historia master baterako izena eman nuen, eta bigarren ikasturtean nago. Lanean ere aritu naiz: ekainean hilabete batez; irailean, langabezian izena emateaz gain, lan batzuetarako aurkeztu nintzen, eta aurkitu nuen bat, luzarorako. Atxilotu ninduten garaian lanean ari nintzen, eta ikasten ere bai. Kontu korronte bat ere zabaldu nuen. Beraz, bizimodu arrunta egiten nuen Parisen. Ni gehien harritu nauena da horrenbeste denbora utzi izana horrela. Baina nik buruan neukana zen Espainiako abenduko hauteskundeak hurbildu ahala atxiloketa gertatuko zela. Aurreikusia nuen, eta gertatu zen.

Zergatik, ordea?

Espainiako agenda politikoak baldintzatu zuen atxiloketa. Hori argi dago. Momentu batez bazka behar zutenez, atxilotu egin ninduten. Nire izena eta atxiloketa erabili dituzte Espainiaren estrategia gotortu horri elikagaia emateko. Ez dago beste azalpenik honen atzean.

Noiz eman zenuen izena Parisko unibertsitatean?

Iazko irailean, eta urrian hasi nuen lehen ikasturtea.

Pentsatuko zenuen zure datuak iritsiko zirela norabait.

Bai, pentsatu nuen iritsiko zirela iritsi behar ziren tokira-edo; ez nuen zalantzarik. Baina ordu arteko ibilbidearen berri bazuten. Haiek erantzun beharko dute zergatik utzi nauten horrela hainbeste denboran eta zergatik atxilotu nauten orain.

Sumatzen al zenuen poliziak atzetik zenituela?

Inguruan zebiltzala, bai, nabari nuen, baina ez nuen paranoia batean bizitzerik nahi. Bizitza arrunta neraman.

Parisera joan zinenetik etorri al zinen Euskal Herrira?

Ez.

Iazko martxoaren 1ean zabaldu zuten zu atxilotu zintuztela Zuberoan, Berrogainen. Ez zen hala izan. Zergatik ez zinen jendaurrean azaldu orduan?

Baionan bazen bake foro bat, eta zarata lortuko zuen atxiloketa bat egin nahi izan zuten. Artean ez nintzen Parisen. Zurrunbilo baten erdian nengoen, eta Parisera joateko urratsa izan zen iazko martxo hartan gertatu zenari eman nahi izan nion erantzuna. Hau da, modu argi batean agertzea, esanez bizimodu normal bat egiten ari nintzela, eta gerta zitezkeen erabilpenak ere saihestu nahi izan ditut.

Duela hilabete pasako atxiloaldian zer zioten galdeketan?

48 orduz eduki ninduten atxilotuta. Daramadan bizi arruntean pitzadurak aurkitu nahi zituzten, eta adierazi nahi zuten nire bizimodu arruntera itzultzeko desmartxak ez direla finkoak.

Iturri ofizialek esan zuten ETAren zuzendaritzan sartuko zinela.

Kartzelan nintzela izan nuen halakoen berri. Ez nintzen harritu. Espainiako Gobernuaren beharrei erantzuteko atxiloketa bat izan zen, eta bazuten komunikazio plan bat prestaturik. Harrigarriena izan zen nire atxiloketaren egun berean Espainiako eta Frantziako Barne ministroek agiri bat atera izana; ni harritu ninduen, bederen. Puztu egin zuten atxiloketa, garrantzia eman nahian.

Zergatik eman nahi zioten garrantzia? Urrutikoetxeatarra zarelako, akaso?

Izan daiteke izenagatik. Baina baita Espainiako Estatuak duen estrategiagatik ere. Galtzaile-irabazle horretan dabiltza, eta euren ikuspegia egiaztatu dadin horrelako operazioen beharra dute. Aurtengo udan eta irailean gertatu ziren beste atxiloketa batzuk, eta ni sartu naute logika horren barruan, hauteskundeen aurretik frogatzeko asmoz beren bidearen baliagarritasuna. Baina gero jakin zelarik unibertsitatean izena emana nuela eta bizi arrunta egiten nuela, esaten zituztenak beren lekuan jarri dira, eta ni kalera ateratzeak ez du oihartzunik izan...

Atxiloketa garaian zure aitaren izena ere atera zuten.

Prozedura, berez, nire aitaren kontrakoa zen, eta horren harian galdetu zidaten ea badakidan non dagoen aita.

Polizia txosten bat aipatuz, 2005etik aurrera ETAko kidea ez zarela esan al zenion epaileari?

Polizia Antiterroristak epaileari aurkeztu dion txostenak dio hori; hau da, 2005etik ez dutela ETAren ingurumarian izan naizen inolako aztarnarik. Poliziak berak dio hori, eta gogora ekarri nion epaileari.

2009rako, behintzat, publikoki ari zinen zure izenarekin, ezta?

Bi haur izan genituen orduan, eta Grenoble [Frantzia] ondoko udalerri bateko herriko etxe batean erregistratu genituen, neure izena erabilita. Neu joan nintzen herriko etxera eta paperak egin nituen.

Urte batzuk badaramatzazu, beraz, bizimodu publikoa egiten.

Bai, urteak.

Esan al dezakezu noiztik?

Hori niri dagokidan zerbait da.

2007-2009 artean zure kontrako hiru atxilotze agindu eman zituzten, eta 2007-2010ean denera hamalau urteko kartzela zigorra ezarri zizuten: 2007an, lau urteko zigor bat; eta 2010ean, seiko bat eta lauko bat. Orduan zioten sasian zinela, baina esan duzu 2009an, bederen, bizimodu publikoa egiten zenbiltzala.

Baina nik ez nuen epaiketen berri handirik izan. Epaiak eman eta gero jakin nuen zigorren berri. Nire abokatuak dio atxilotze aginduak ez zirela legezkoak izan, eta urrian atxilotu nindutenean bertan eskatu genuen epaiketak berriro egin daitezela, hutsetik, ni bertan naizela. Sei urteko zigorra hasieran bikoa izan zen, eta badirudi lehen instantzian epaituko nautela, bikotik abiatuko dela auzi hori.

Zer diozu egoera politikoaz?

Euskal Herrian ez da bake prozesurik. Aldebakartasunean egindako urratsek parean ez dute inolako eraginik izan. Espainiako eta Frantziako estatuek lehengo estrategiarekin jarraitzen dute, eta horrek eragozten du bake prozesua gauzatu dadin. Bi alde behar dira horretarako; alde bat konponbidearen aldeko urratsak egiten ari da, baina bestea kontrako norabidean da: atxiloketak eginez, presondegietako egoerari eutsiz...

Fresnesko kartzelan egon zara.

Hango egoerak ere adierazten du euskal presoak bahitu moduan dituztela. Prozesua katramilatu dadin presoengan eta ingurumaria horrengan izugarrizko presioa egiten ari dira. Frantziako Estatuan, adibidez, egoerak hobera egin beharrean, txarrera egin du.

Zergatik ez dute jarrera aldatu bi estatuek?

Argi dago aurreko fasean askoz erosoago zeudela estatuak. Haien nahikaria da sortu nahi den dinamika berri honi galga jartzea. Azkeneko lau urte hauetan gertatu denak inolako zalantzarik gabe adierazten du hori. Oso-oso adierazgarria da. Eta ez dut uste aldatuko dutenik jarrera. Burutik kendu behar dugu itxaropen hori.

Beraz, zer egin ahal da?

Aldebakartasunaren hautuak fase aldaketa bat ekarri du, eta aldebakartasunak daukan potentzialitate guztia garatzean datza korapiloak askatzeko egiazko aukera. Hortik jo behar da, itxaron gabe estatuek zer egingo. Hortik jo behar da bai gatazkaren ondorioen konponbideari dagokionez, baita burujabetza prozesuari dagokionez ere. Burujabetza kasuan, Kataluniak argi eta garbi adierazten du hori. Herria mugitu beharko da; hortik etorriko da aldaketa. Biak batera etorriko dira: gatazkaren konponbidea eta burujabetza prozesuaren abiadura azkartzea.

Biak lotzen dituzu, hortaz.

Bai. Euskal Herriak bide propioa garatu beharko du, beste bideetatik eta hemen orain arte egindakoetatik ikasiz. Gatazka arrazoi politikoengatik dago, hori argi dago. Beraz, Euskal Herriak burujabetza prozesuan urratsak egin ahala, gatazkaren konponbidean ere egingo dira. Biak elkar loturik daude. Gakoa da herritik mugimendu bat martxan ezartzea. Hor jarri behar dira indarrak.

Ipar Euskal Herrian ia sektore guztiek bat egin dute elkargo propioa eta gatazkaren ondorioetan aurrerapausoak aldarrikatzeko. Zer diozu?

Sentsibilitate handia dagoela ikusten da konponbidean urratsak egiteko. Alderdi ezberdinetako eragileak ikuspegi horretara lerrokatu izanak itxaropena sortzen du, baina Frantziako Estatuak bizkarra ematen du. Gobernua Ipar Euskal Herrian gertatzen ari denetik lekutan dago. Izugarrizko haustura dago, eta hori, berez, interesgarria ere bada.

Frantziako Justizia ministroa azaldu izan da euskal presoak gerturatzearen alde.

Hitz hutsak dira, ordea. Ez da aldaketarik gertatu. Ikusi dut nolakoa den Fresnesko egoera. Hitza bete dezatela. Oraingoz, Espainiarekin lerrokatuta dago Frantzia.

41 urte dauzkazu. Zuen etxean ere gatazkaren gogortasuna ezagutu duzue hamarkadetan.

Zer da bizitza gogorra, hautu batzuk onartzea eta haien alde bizitzea? Gogorra ez da; nik ez dut hala ikusten, bederen. Batzuk askoz egoera gogorragoan daude. Gure hautua dela-eta ordainarazten digute, hori bai. Gerla zikinaren eta errepresioaren begipuntuan hazi gara gure etxean, eta horrek faktura ekartzen du. Ez dugu haurtzaro arrunta izan, horrek dakarren guztiarekin. Hori ere bada gure herriaren drama, eta horretaz ere hitz egin beharra dago, estali egin nahi den arren. Badakit pertsonalki zaila dela batzuetan, baina erlatiboa da. Begira munduan nola bizi den jendea.