«Bakarrik jakintza partekatuz ahal gara aitzinatu»

«Idealista ameslari bat naiz». Bere burua aurkezteko eskatu, eta hara Jurgi Camblongen hitzak (Angelu, Lapurdi, 1978). Seaska ikastola sarean ikasi zuen —haren aita, Ramuntxo Camblong, sortzaileetako bat izan zen— , eta horrek lagatako lorratza nabarmentzen du. Suharki: «Bizitzan dituzun balioak ttipitan jasotzen dituzu: beti sentitu dugu komunitatearen balioa». Biologo moleku- larra da, eta genetikaren arloan ari da. Suitzan bizi da; Sophia Genetics enpresa sortu du han, beste bi aditurekin, eta horren inguruan du harilkatua egun bere lan jardun osoa. Test genetikoak egiteko teknologia eskaintzen diete erietxeei, eta azkar ari dira hazten: baita Euskal Herrian ere. Kontratuak dituzte, besteak beste, Gurutzetako ospitalearekin (Barakaldo, Bizkaia) eta Donostia ospitalearekin. Pozik dabil egunotan Euskal Herrian, galdera bat burutik uxatu ezinik: zergatik ez den egiten bertan biomedikuntzaren arloko «berrikuntzaren» aldeko apustu irmoagorik.

Zer zerbitzu klase eskaintzen duzue zuen enpresan?

DNA sekuentziatzeko teknologia eskaintzen dugu; horren bidez, oso fite egin daitezke sekuentziazioak. Guk teknologia hori erabilgarri bilakatzen dugu, horrekin ospitaleetan jendea diagnostikatzeko. Erietxeetan egiten dituztenazterketetan, datuak oso zikin ateratzen dira: doitasun txikiarekin. Horregatik, bezero ditugun ospitaleek datuak bidaltzen dizkigute —betiere, anonimotasunaren arauak errespetatuta eta enkriptatuta—, eta gure enpresako zerbitzarietan badira algoritmo batzuk datuak itzultzeko; bi orduren buruan, ospitaleko espezialistak ukanen ahal ditu emaitzak, eta, emaitza horren arabera, erabakiak hartzen ahal ditu. Gu gara, nolabait ere, prozesuen azeleragailua: ospitaleek teknologia horiek fiteago, hobekiago eta merkeago erabiltzea nahi dugu. Gibelean den gauza polit bat da gurekin lan eginez ospitale txiki batek handi baten doitasun bera eskura dezakeela, bildutako datu guztien ondorioz algoritmoak gero eta hobeak izaten baitira.

Horrek esan nahi du erietxeetatik jasotzen dituzuen datuak aztertzeaz gain, bildu ere egiten dituzuela: datu base antzeko bat ari zarete egiten era horretan.

Horren gibelean den printzipioa oso sinplea da: ideia da paziente baten datuak erabiltzea paziente hori diagnostikatzeko, baina, orobat, geroan beste pazienteak hobeki diagnostikatzeko.

Datu horiek guztiak biltzeak eta partekatzeak baditu, ordea, arriskuak, ondo gorde beharreko informazioa baita. Zer-nolako bermea eskaintzen duzue?

Datuak beti dira anonimoak, eta sisteman sartu dituen ospitaleak bakarrik ikusten ahal ditu, beste inork ez; partekatzen duguna da jakintza, ez beste ezer ere. Baina bai, gure arloan den zailtasun bat da behar dituzula datuak erabili jendea hobeto diagnostikatzeko, eta ber denboran behar dituzula datuak era pribatu batean atxiki. Eta eztabaida hori ukan behar da. Izan ere, segur naiz egiten ahal direla, teknologia berri denekin bezala, erabiltzeko manera txarrak.

Zenbateraino bete dira lehengo hamarraldian genetikaren inguruan eginiko iragarpenak?

Ezuste pila bat bada, eta, hori dela-eta, jakintza behar da partekatu; hartara, gehiago sekuentziatuko dugu, eta gauza berri gehiago ikusiko ditugu. Bakarrik jakintza partekatuz ahal gara laster aitzinatu. Gero, garrantzitsua da ber datuak izatea ere; datu estandarizatuak izan behar dute. Gainerakoan, ezin dituzu besteekin konparatu. Egun badira 400 gene inguru ontsa ezagutuak direnak eta erabaki klinikoak hartzeko bidea eman dezaketenak...

Zer zentzu dute test genetikoek etorkizunean izan daitezkeen gaixotasunak atzemateko?

Kritikoa naiz. Bada jendea saltzen dituena azterketa genetikoak zure umorea nolakoa den jakiteko, edo berdin zeinekin ezkondu behar duzun. Horrek ez du ezertarako balio; dirua ez da xahutu behar. Egun, badira 400 gene ezagun giza osasunean eragina dutenak; horietan egin behar da lan.

Genoma zaborraz hitz egin da usu, ustez inolako funtziorik ez duenaz. Baina argi geratu da izaten duela horrek ere eragina...

Hain justu, genomaren %98k ez dakigu zer egiten duen; ni 2003-2005 urteetan alor horretan aritu nintzen lanean, eta ez nuen ulertzen. Nire buruzagiak ere halaxe esaten zidan horri buruz: «Ez da posible; naturak ez du ezer urririk egiten. Perfektua da natura; bere perfektutasunik ezean, perfektua...».

Orekatua esan daiteke, akaso?

Hori da: orekatua. Akatsek ere badute arrazoiren bat. Eta orain ikusten ari gara DNA zati horiek ere badituztela funtzioak.

Beraz, ez da hain zaborra, ezta?

Ez da batere zaborra.

Eskaintzen dituzuenaren moduko testak soilik aberatsenen esku izateko arriskurik bada?

Batere ez. Gure helburua da ahal bezainbat jende laguntzea, eta ahal bezainbat ospitaletara zabaltzea. Datu gehiago ukaitea da helburua; zerbitzu hobea eskaintzea denei. Teknologia horri esker, prezioak asko ttipitu dira; pixkanaka, prezioak jaisten ari dira.