EAJ
Estatus politiko berria
EAJk jokorako aukerarik gabe segituko du Madrilen, antza. Normalki hura izanik Jaurlaritzako maizterra, haren bidez lortu izan dira EAErako eskumenak. Baina 2011tik ez du batere jaso Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako erkidegoak —EAJ 2012tik dago Jaurlaritzan atzera berriz ere—, eta Espainiako 2020ra arteko legealdiak ez du bestelako egoera bat marrazten. 2000-2008 aldian ere eskumenik jaso gabe geratu zen EAE. Oraingo lehortea bederatzi urtera luza daiteke, Gernikako Estatutuaren balioa hustuta geratzeraino. Gainera, estatuaren judizializazio estrategia gaurko eskumenak zulatzen ari da.Egoera hori kontuan hartuz, EAJk 2012an Eusko Legebiltzarrerako kanpainan aldarrikatu zuen «estatus politiko berria» behar duela EAEk. «Jauzi bat eman nahi du EAJk. Ez gara hasiko autogobernua zuritzen. Erabakitzeko eskubidearen bermea izatea da jauzia ematea», esan izan du Joseba Egibar GBBko buruak. Legealdi honetan estatus politiko berriaz galdeketa egingo zela hitzeman zuen EAJk; hark irabazi zituen bozak, Jaurlaritzan jarri zen, baina ez da galdeketarik egingo. Madrilekin konfrontaziorik izaten ere ez da saiatu Jaurlaritzak, eta, nolabait, aitortu du menpeko egoera batean dagoela—«folioa Madrildik idatzita heltzen da, eta gure sistemak, gehienez, espazio zuri batzuk betetzeko aukera ematen digu», JosuErkoreka bozeramailea, 2014—.
Baina igandeko emaitzek erakusten dute EAJ berriro nahikoa leku onean helduko dela EAEko hauteskundeetara. Azken urteetako bozetako datuei begiratuz ere ikusten da beti goian egon ohi dela, erregularrena dela. Kasurako, 2008ko Kongresurako hauteskundeetan, PSOEren erauntsian, botoen %27 lortu zituen erkidegoan (sei diputatu); 2011n Amaiurrenean ere, %27 (bost aulki); eta iaz eta orain, Ahal Dugu-ren eta haren lagunak oso indartsu azaltzean, ia %25 (sei eta bost diputatu). Izaera desberdineko hauteskundeetan frogatu du EAJk zoru handia duela EAEn, eta ia beti izan da alderdi nagusia. Datu gehiago: Eusko Legebiltzarrerako bozetan, 2009. urtean, %38 (399.000 boto, 30 aulki), eta, duela lau urte, Amaiur indartsu sartu zenean, %34 (384.000 boto, 27 aulki). Batzar Nagusietan, 2011n, %31 eta 49 aulki, eta, iaz, %33 eta 54 aulki. Europakoetan, 2009an, %28, eta 2014an, %27.
Jaurlaritzan jarraitzeko helburua izateaz gain, EAJk badu beste egiteko handi bat: hitza bete eta EAEk estatus politikoa onartzea. Beste eragile batzuekin adostu beharko luke, hots, Euskal Herria aintzat hartzen dutenekin. EAJren beste aukera bat da Madrilgo indar harremanak aldatu arte zain egotea, eta, zorterik badu, unean uneko akordioak lortzea.
EH BILDU
Nortasun osagaiak
Nora ezean bezala agertu da EH Bildu azkenaldian: abenduko bozetan, erabakitzeko eskubidea zeukan aldarri nagusi, eta, orain, alor soziala. Orduan, asko jaitsi zen —Amaiurren tsunamitik zetorrela kontuan hartu behar da—, baina, duela urte erditik, milaka boto galdu ditu berriro: 35.000. Iaz, udal eta foru bozetan ere galera izan zuen; Gipuzkoan batik bat. Eta, udazkenean, EAEko bozak. Zer aldarriri helduko dio? Arnaldo Otegi lehendakarigaiak dio hiru «erreskate» daudela egiteko: soziala, nazionala eta gatazkaren ondorioena —presoena...—.Ezker abertzaleak, historian, gatazka konpontzeko saio edo garaietan lortu ditu emaitzarik onenak. Aljerko negoziazioen eta haren prestaketa aldian (1987-1989), EAEko zenbait bozetan, HB %17-19 artean ibili zen; apalago Nafarroan. Lizarra-Garazin (1998-1999), EAEn, EH %18-20 artean ibili zen; Nafarroan, %16an. Eta ETAren jarduera armatua bukatu zen sasoian (2011-2012), Bildu-Amaiur-EH Bildu %24-26 artean EAEn, eta %13-14an Nafarroan—hasieran, Aralar gabe—.
ETAren jarduera armatua ofizialki bukatuta dago duela bost urtetik, baina gatazkaren ondorioek hor diraute: ia 400 euskal preso daude, ETA armagabetu gabe... Sortuk «urrats berriak» eta «ausardia» eskatu dizkie EPPK-ko kideei. Bururaino garatzeke dagoen auzi bat da, ETAren armagabetzearena bezala. Ez daude erabat ezker abertzalearen esku, baina hark badu zereginik eta erantzukizunik. Horrez gain, «prozesu independentista eraldatzailea» abian jarri nahi duela esan du. Ezker abertzalearen eremu soziologikoaren nortasun osagaiak dira haiek, nerbio bat ematen diotenak mugimenduari. Emaitzak hobetzen hasteko premia du EH Bilduk, eta garrantzia du haren estrategia hautuak.
