«Atera behar da nolabaiteko absolutismo abertzaletik»

Abertzale bat, abertzalea ez den zerrenda batean. Horixe da Andde Sainte Marie (Landibarre, 1960) laborari eta politikaria. Akitaniako kontseilari izateko hautatu zuten abenduaren 6 eta 13ko eskualdeetako bozetan.

Nolatan aurkeztu zara PS Alderdi Sozialistarekin?

Alderdi Sozialista hasi delarik bere zerrenden osatzen, enegana jo zuten, bi gauza erranez. Lehenik, zerrenda osatzen hasi zirela, eta erabaki zutela beren zerrendak azkarki arraberritzea. Eta hor, lehen hamar postuetan erabaki zutela bi toki uztea PSn ez diren bi pertsonarendako. Nahi zuten Biarno aldetik sindikalista bat: CGTko ordezkari bat sartu zen. Eta Ipar Euskal Herritik nahi zuten norbait abertzale mugimenduan ibilia baina, era berean, lotura egin zezakeena Euskal Herriko Laborantza Ganberarekin (EHLG), jadanik elkarlana badelako EHLG eta Akitaniako Kontseiluaren artean. Enegana jo dute, eta nik proposamena hausnartu dut hainbat egunez... Baldintza batzuk ere pausatu ditut ene adierazpen askatasunari buruz eta boto askatasunari buruz: horiek lortu ditut.

Aukera hori ontzat eman dut aitzineko urteetan jada abertzale mugimenduan ardurak banituelarik ere beti aldarrikatu baitut elkarlan hori posible izatea hauteskunde molde batzuetan, Ipar Euskal Herriko ezker pluralaren barnean. Enetzat, Ipar Euskal Herrian ezkerra oraino beste lekuetan baino gehiago plurala da, ezker hexagonaletik ezker abertzalera baitoa. Eta eni interesatzen zait espektro politiko hori guzia batzea ahal den neurri guzietan. Beti ez da posible, baina, ene ustez, orain arte baino gehiago posible da hori sakontzea. Eta, bereziki, hauteskunde estrategia aldetik, hauteskunde molde batzuetan enetzat hori gauzatu egin behar da.

Abertzale eta ezkertiar izanik ezkerreko espektro horretan egotea garrantzitsua dela diozu. Baina ez al dizu kontraerranik sortzen bertze abertzaleekiko?

Dudarik gabe. Ni duela hiru urte eta erdi joan naiz EH Baitik. Egon nintzen Abertzaleen Batasuneko (AB) bozeramaile, eta EH Bairen barnean ere egona naiz. Debate ideologiko bat eramana izan zen orduan hauteskunde estrategiari buruz. Gutiengoan jarriak izan ginen, eta nik, kontsekuente izateko, utzi egin nituen bai AB eta bai EH Bai. Ez naiz inolako alderdi politikotan gaur egun, ez dut inolako asmorik ere PSn sartzeko; beti ezkerrekoa eta abertzalea sentitzen naiz erabat.

EH Baik beste hautu bat egin du hauteskunde hauetarako, eta errespetu osoz hartzen dut erabaki hori, nahiz eta ez ados izan. Hauteskundeen balorazioa egitearekin, halere, ohartzen naiz bigarren itzulian ezkerreko abertzale pila batek gure zerrendari eman diola botoa. Ene ustez, alderdi politikoetako ordezkaritza edo zuzendaritzetatik haratago ikusten da —Iparraldean, baina ene ustez Hegoaldean ere bai— ahal den guziz indar metak osatu behar direla ezker progresistaren munduan. Aldaketa instituzional baten aldekoak diren sektore guzietatik sentitzen da badela nolabaiteko hurbiltze baten beharra herritarren arazoak ezkerretik eta progresista ildotik bultzatzeko. Eta, ene ustez, hor nehor ez da egia osoaren jabe. Bakoitzak badu egia baten partea, eta behar dira sortu nukleoak non gauza horiek ahal diren eztabaidatu, sakondu, eta non behar den gero errealismoz bezain ausardiaz lortu ekimen politiko bateratuak egitea, joateko elkarbizitza normalizatuago bati buruz. Atera behar da nolabaiteko absolutismo abertzale batetik. Absolutismoa, agian, batzuetan beharrezkoa da, hainbat puntu aitzina ateratzeko, baina, ekimen bateratuak eta ikuspegi progresista batzuk bultzatzeko, agian batzuetan jakin behar dugu guk, abertzaleok, absolutismo batetik ateratzen.

Gero, noski: batzuetan gertatzen ahal gara kontraerran batzuen aurrean. Baina eguneroko bizitzan badira kontraerranak: ez dira bakarrik mundu politikoan. Aldiz, egunerokoan kontraerranek ez dute gaina hartu behar beste ekimen posible eta bateratuen aitzinean. Bestela, horretan bukatzen da. Baina onartzen ahal direno... Eta nik izan ditudan kontraerranak aski errazki onartu ditut, baita gainditu ere.

Nola eramanen dituzu aitzina ideia abertzaleak Akitanian?

Hauteskunde horietara joateko, nahi izan dut ene zerrendakbehintzat zentrala zen Ipar Euskal Herriko debate instituzional borobil horri buruz erabakitzea. Lortu dut, beste batzuekin, debate hori egun oso batez bultzatzea alderdi sozialistaren bulego federalean. Debate luzea eta kontrarrankorra eraman dugu. Eta bukatu da Ipar Euskal Herriko elkargoaren aldeko bozketa ofizial batekin. Horretaz benetan harro nago. Lehen aldia da frantses alderdi hexagonal batek gisa horretako erabaki bat hartzen duena.

Akitaniako Eskualdean bi arlotan inplikatuko naiz. Alde batetik, laboraria naiz, eta, hautetsia izateaz gain, laborari ere gelditu nahi dut, ez dudalako inolako asmorik politikari profesional bilakatzeko. EHLGko eta ELB sindikatuko kide ere banaizenez , badu 30 urte bi gune horietan ezkerreko ikuspegitik laborantza herrikoi eta iraunkorraren hautua egin dudala. Eta, noski, ildo horiek nahi ditut lehenetsi, sakondu eta bultzatu Bordeleko laborantza batzordean.

Bigarrenik, abertzale gisa nahi dut inplikatu euroeskualdean. Aspalditik funtzionatzen du Akitania-Euskadik, baina berrikuntza nabarmena da heldu den udaberritik Nafarroako Gobernua ere hor sartuko dela. Konfiantza osoa dut Uxue Barkosen gobernuan eta haren konposizio guzietan. Badakit gobernuko kide guziak motibaturik sartuko direla, eta iruditzen zait bai Podemosekoekin, bai Geroa Baikoekin eta bai EH Bildukoekin ikuspegi abertzale eta progresistatik hainbat egitasmo bultzatzen ahalko direla Euskal Herri mailan. Ezin da parekatu inondik ere, baina nolazpait Udalbiltzak bere garaian bultzatu duen izpiritu hori, agian beste molde batez, baina helburu berdintsuekin. Euskal Herriko zazpi lurralde horiek dira euroeskualdearen bihotza edo epizentroa. Uste dut hor zazpi herrialdeen mailako proiektuak poliki-poliki ahal ditugula landu eta bultzatu Euskal Herria bere osagai guzietan eraikitzen hasteko.

Euskararen arloan ez duzu ardurarik hartuko?

Ez dut barreiatu nahi ere. Mementoko, pertsonalki ez dut lehen planoan jarri, baina, dudarik gabe, Euskararen Erakunde Publikoan (EEP) sartuko naiz. Adostua dugu zerrendan hizkuntz politikan gauzak hobetzea eta planifikatzea agintaldi osoan. Erran nahi baitu, ez ukaldian ukaldikoa agian jokatzea, baina zerbait planifikatuagoa. Noski, horrek izan behar luke ausarta, eta elkarlanean eramana EEPrekin eta hizkuntz politikan jarduten duten eragile guziekin. Ondoko asteetan eragile horiekin guziekin biltzeko asmoa dugu, gauzak kontrastatzeko.

Frantxua Maitia PSko zerrendatik kanpo gelditu zen, eta, beraz, utzi du EEPko presidentetza. Nork hartuko du haren partez?

Oraindik urte batentzat eskualdearen txanda da. Beraz, Frantxua Maitiak hasitako sail hori bukatu beharko du eskualdeak urtebetez. Gauza jakina da ezkerreko zerrendako norbait izanen dela, eta Ipar Euskal Herrikoa, noski. Baina mementoko ez dakigu nor izango den. Ez naiz ni izango.

Mathieu Berge izanen dela entzuten da...

Ez dut harentzat erantzungo. Entzun da ni izango nintzela ere, baina ez naiz ni izango. Beste ardura batzuk hartuko ditut; hori ez.

Pena da. Zu zara euskalduna den bakarrenetarikoa zerrendan...

Bai... Baina, adibidez, Max Brisson egon da lehendakari, ez zen euskalduna, eta, ene ustez, lan polita eta ausarta egin du euskalduna ez izanez ere. Noski, koherentziak eska dezake euskalduna izatea. Baina ikusi da Max Brissonekin: nahikari eta borondate kontua da, lehenik. Hainbat jende badira herri honetan euskaraz ez dakitenak baina euskara sentitzen dutenak beren barruan. Hori izan daiteke Bergeren kasua.

Frantxua Maitia PSko zerrendatik kanpo utzi izana zer iruditu zitzaizun?

Ez naiz sartuko ni horretan; PSren barne erabaki orokor bat da. Hauteskunde hauetara joateko, Alderdi Sozialistak erabaki zuen hiru agintaldi zituztenak baztertzea zerrendetatik. Eta hori egin du: beste hainbat badira Maitiaren kasuan. Egia da araudi hori betetzekotan PSk behar zuela gauza bera egin Alain Roussetekin. Hainbatek oharra egin dute: PSk erantzun du bilan ona zuela eta, lehendakari izanez, haren kasua desberdintzen ahal zela beste hautagaietatik.

Pribilegiatua da, nonbait?

Hori da. Baina, halere, gauza ona atzematen dut: Alderdi Sozialistak egin du indarra zerrenden arraberritzeko, eta hori ez da guti. Ezkerrak ukan du merezimendua ere duela urte bat eta erdi bozkatzeko karguen metatzearen kontrako legedia. Hori ere gauza ona da. Gisa horretako berrikuntzak baitezpadakoak dira herritarrek politikaz duten ikuspegia aldatzeko, eta berriz lortzeko konfiantza hori herritarren eta mundu politikoaren artean.

Hauteskundeez solasean, emaitzak oraindik ez ditugu aipatu... Zer irizten diezu?

Onak dira, ezin da ezkutatu hori. Gezurtatu egin ditugu aburu ikerketak: ematen zuten askoz tinkiago. Ematen zuten eskuina aitzinean lehen itzuli bukaeran, eta ez da batere hala gertatu.

Ipar Euskal Herrian bai.

Bai, Ipar Euskal Herrian bai, baina oro har askoz gutiago. Eta, gero, ikusi da kontsigna ezberdinen gainetik bigarren itzulian ezker guziak batu direla gure zerrendaren gibeletik: hori baikorra da. Ene ustez, behar dugu atera diskurtso batetik non erraten den «bai, baina maila batean eskuina eta ezkerra gauza bera dira». Ez da egia, eta herritarrek badakite. Azken puntan gauzak erabakitzerakoan beti desberdindu behar dira eskuina eta ezkerra. Ikusi da, funtsean: egitasmo eta programetan erabat ezberdinak ziren helburuak eta lehentasunak, eta politika egiteko molde bat ere bai. Ipar Euskal Herrian ere bigarren itzulian ezkerrak irabazi du, eta hor ikusten da hauteskunde programa errealista, ausarta eta ezkerretik finkatua delarik biltzen ahal dela ezker espektro guzia.

Zehazki, ekologistekin elkartzeari esker irabazi duzue. Onartu dira hainbat baldintza: adibidez, AHTa ez finantzatzea. Zer diozu?

Hastapenetik libertate osoa nuen AHTaz mintzatzeko, eta hala egin dut. Enetzat, AHTaren trenbide berriak osatzea burugabekeria bat da: ez zuen zentzurik. Nahiz eta uste dudan trena dela geroko ibiltzeko molde ekologikoena eta garbiena. Baina horrek ez du erran nahi AHTaren aldekoa naizela, alderantzizkoa baizik. Moldeak asmatu beharko dira geroari begira egunero Ipar Euskal Herria zeharkatzen duten kamioi eta autoak kentzeko bideetatik, eta garraio moldeak bestelakoak izateko. Baina jende guti ikusten dut horretaz mintzatzen, adibidez. Beti behar da jarrera hartu AHTaren alde edo kontra, baina nor entzuten da hemen alternatibak proposatzen eta sortzen, adibidez, milaka kamioi horiek kentzeko bideetatik Ipar Euskal Herriko kostaldean? Jende guti.

Gero, akordio hori ongi etorria da, noski. Baina uste dut akordio politikoa egin ez balitz ere errealismo politiko batek harrapatuko zuela Rousset. Eta hori hark bazekien: gaur egungo Akitaniako Kontseiluaren diru finantzamendu lehentasunetan ez zen sartuko trenbide berrien egitea, horretarako dirurik ez zelako, ez delako eta hainbat eta hainbat urtez ez delako izango. Zer eginen du Akitaniako Eskualdeak? Eginen du orain arte ongi egiten duena, erran nahi baitu, orain arteko trenbideak hobetu, eta horretarako badu egiazko politika eraginkorra. Segituko du, eta kito. Azken adibidea da Baiona-Kanbo-Donibane Garazi trenbidearen osoki berritzea: lan bikaina egin da horretan.