Inor gutxik espero zezakeen halakorik; Amets Arzallusek ere, nekez. Dei bidez ailegatu zitzaion notizia, lagun batekin autoan zelarik. Blackie Books argitaletxeko kide bat telefono hariaren beste aldean, eta horra albistea: Frantzisko aita santuak Miñan gomendatu die zenbait kazetariri –Amets Arzallus eta Ibrahima Balde dira liburuaren egileak–. Arzallusek aitortu duenez, «apur bat harritua eta kezkatua» utzi zuen hori jakiteak. «Ez dakizu nola erabilia izan den edota izan litekeen», azaldu dio BERRIAri. Bertsolariak ordu batzuk igarota erdietsi zuen albistea digeritzea. «Kokatzerako, arratsaldea».
Aita santuaren hitzek sortutako zurrunbiloa baretzen hasia zelarik, orduan izan zen Arzallus gertatutakoa hobeki aztertzeko gai. Onartu duenez, testuingurua ezagututa, «lasai eta pozik» da orain. Aita santuak Ukrainako gerra abiapuntu harturik aholkatu zuen Miñan irakurtzea, Maltatik Vatikanorako bidean, hegazkin bateko korridorean. Besteak beste, aipatu zuen, Ukrainako errefuxiatuei harrera egiten ari zaien bezala, Europak «berdin» jokatu beharko lukeela Mediterraneotik datozen errefuxiatuekin ere. Esaldi hori azpimarratu du bertsolari lapurtarrak: «Uste dut mezu hori beharrezkoa dela».
Izan ere, kritiko eta kezkak hartua da Arzallus azkenaldian; hala aitortu dio BERRIAri. «Oso harrituta nago ikusita nola hemen, Euskal Herrian, gure hurbiletik, medioak eta instituzioak ari diren behar den gisan ateak zabaltzen, besoak zabaltzen eta paperak lortzeko bideak errazten [Ukrainako gerraz mintzo da]. Izan ere, urteak dira egoera berean edo antzekoan eta sufrimendu izugarriarekin jendea datorrela Euskal Herria zeharkatu nahian, eta horiei modu guztietako zailtasunak jartzen zaizkie». Zorrotz deskribatu du jokaera hori: «Lotsa gutxi edukitzea da».
Balderen kasuari buruz
Miñan liburuaren beste egile Ibrahima Baldek ere adierazpenak egin ditu Frantzisko aita santuaren gomendioaren harira. Bihotza ukiturik hitz egin du Baldek, kamerari begira eginiko bideo batean: «Hainbat mezu iritsi zaizkit aita santuak Miñan irakurri duela esanez... Hunkigarria izan da, inoiz ez baitut sentitu han inportantziarik nuenik». Halaber, nabarmendu du pertsona guztiek «errespetua» eta «gizatasuna» merezi dutela.
BERRIAri emandako azalpenetan, Balderen hitzei ere erreparatu die Amets Arzallusek. Berak ere sumatu du lagunaren hunkidura, eta ez du harritzen hala izateak: «Migrante bakoitza inorentzat garrantzirik duenik pentsatzeko indarrik gabe iristen da». Hain zuzen, migratzaileek bidean eta bidearen ondotik bizi behar izaten dituztenak salatu ditu Arzallusek, laguna adibide hartuta. Kontatu duenez, Baldek paperak lortzeko borrokan segitzen du oraindik ere, egoera irregularrean eta «inolako laguntza eta babesik gabe». Ez du, oraingoz, Espainiako lege babesik, ez eta, Arzallusen hitzetan, «inolako bedeinkaziorik ere». Hor ikusten du kontrastea: «Foku horiek batetik, eta itzalpe hori bestetik».
Balderen istorioa
Miñan liburua 2019an aurkeztu zuten Baldek eta Arzallusek. Balderen istorioa kontatzen du: 13 urte zituela aita galdu, lan bila hasi, eta haren anaia gazteena desagertu zeneko aldiaz dihardu, baita haren bila Afrikatik Europaraino egin zuen ibilbideaz ere. Hark ahoz idatzitakoa eskuz jaso zuen bertsolariak.
2018. urtean topatu ziren Balde eta Arzallus, urriaren amaieran, Irunen (Gipuzkoa). Euskal Herrira iritsi berria zen Balde, eta Arzallus boluntario lanetan zebilen Irungo Harrera Sarean. Hor egin zuten lehen hartu-emana, eta, gerora, harreman hori sendotuz joan da. Harreman horri eta beste hainbat gauzari buruz luze jardun ziren bi protagonistak BERRIAn, 2020ko udan: Ahomentan sailean Balde eta Arzallus elkartu zituen Maddi Ane Txoperena Iribarren kazetariak.
Ez da, ordea, Balde eta Arzallus protagonistatzat hartuta egin den lan bakarra. DAPA egitasmoak ere egin zuen ikus-entzunezko narrazio bat, Miñan argitaratu eta hiru hilabetera. Arzallusek Balderi Madrilen egindako bisita bat zuen oinarri. Ibrahima Balderen egunerokoa azaldu eta, bide batez, liburuaren nondik norakoez, ahozko literaturaz eta migratzaileen aferaz hausnartu zuten han.
Liburuaren ingelesezko itzulpenak, Little Brother-ek, jaso zuen sari bat ere: English PEN elkarteak PEN Translates sarietako bat eman zion iaz. Timberlake Wertenbakerrek itzuli zuen liburua ingelesera.
Ibrahima Balderen istorioa da Miñan, baina, liburuan azpimarratzen den bezala, Ibrahima asko daude: Fatimaturen, Fatumataren, Rouguiatouren edo Alhassanen istorioa izan zitekeen —Balderen etxekoen izenak dira—.
Ikusi gehiago:Irati Majueloren kritika
