'Piedad'-eko dendariaren begirada

Lehengo egunean ikusi nuen Iruñeko zabalguneko Piedad arropa denda ezaguna itxi behar dutela, eta poztu egin nintzen. Logikaren kontra, agian, eta modu irrazionalean, baina poztu nintzen han behin baino gehiagotan gaizki sentiarazi nautelako. Ama eta izebekin igandeetarako edo ezkontza baterako zerbait dotorearen bila sartu, eta segituan dendari lehor baten mespretxuzko begirada gugan iltzatuta sentitzen nuen, esanez bezala gu ez ginela halako komertzio dotore eta garestian sartzeko nor, gu ez ginela maila altuko eta Iruñeko betiko abizen ezaguneko familia horietako kide. Piedad-en errukirik ez.

Gu gaztelaniaz aritzen ginen, euskara gure familian joan den mendearen hasieran galdu zelako, baina sentipen hori bera antzematen dut Nafarroako euskaldun askorengan euskaraz aritzen direnean ere. Urteetan eta urteetan euskalduna izatea automatikoki lotua izan da herrikoa eta diru edota kultura gutxikoa izatearekin. Izugarri gaizki pasatu dute eta pasatzen dute. Ospitalera joatea besterik ez dago ikusteko nola adineko euskaldun askok apal-apal hitz egiten duten haien seme-alabekin inor ohartu ez dadin euskaraz ari direla.

Gazteagoak garenok ere erabat estigmatizatuta gaude, klase ekonomiko apalekoak eta pentsaera politiko ildo jakin batekoak garela sinetsi nahi dutelako batzuek, itsu-itsuan.

Euskaldun izatearen desprestigioa izugarri sakona da. Mendeetako lan gaiztoaren emaitza, ezbairik gabe. Horregatik, besteak beste, beharrezkoa da euskararen lege berri bat idaztea. Euskarari Nafarroa osoan ofizialtasuna emanez, euskaldunari bere hizkuntza erabiltzeko eskubidea aitortuko litzaioke publikoki eta berme guztiekin.

Zonifikazioa ezabatu behar da behingoz, hori baita asmazio erabat ortopedikoa. Jendea gelditu gabe ari da denbora guztian mugitzen mila arrazoi dela medio, eta logikoena da onartzea herritarrak berarekin daramatzala hizkuntza eta, berdin, hura erabiltzeko eskubidea, edonon izanda ere. Hori bezalako oinarrizko eskubideak ezin dira eskualde fisiko bakar batzuetara mugatu. Era berean, XXI. mendean gaudela ez dugu ahaztu behar. Internet bidez sasi guztien gainetik eta lanbro guztien azpitik mugitu ohi gara etengabe. Nola uztartu hori zorigaiztoko zonifikazio honekin? Tuteratik bidal dezaket kontsulta bat euskaraz on line Ogasun Departamentura? Eta halakoetan Ogasuneko langileek zer egiten dute? Telefonoz galdetzen dute ea non dagoen herritar hori jakiteko erantzuna gaztelaniaz edo euskaraz eman behar ote duten? Edo geobilatzaile baten bidez zehazten dute bere kokapen geografiko zehatza une horretan? Surrealista.

Bada garaia lege on eta zentzuzko bat egiteko eta euskarari behar duen tornuia emateko. Etxeparek esanen lukeen bezala. Eta inork ez gaitzala engaina: euskara ofizialdu arren, hemen erdaldunak ez dira baztertuak izanen, besteak beste, gu baino dezente gehiago direlako. Eta, gainera, erdaldun hutsa izatea ez da bizi osorako nahitaezko egoera. Euskara ikas daiteke, nik neuk eta jende askok egin dugun bezala.

Errespetua eta berdintasuna besterik ez dugu nahi. Piedad-eko dendariarena bezalako begirada gehiagorik ez.