Nazilandia

Faxismoa eta ezjakintasuna batera joaten dira, batez ere eskuin itxuraz zibilizatua oso errotuta ez dagoen lekuetan. Espainian, esaterako. Horrek erraztu egiten ditu lengoaiaren perbertsioa eta emozioen manipulazioa. Gauzak horrela, ez da harritzekoa Kataluniako komunitate juduak aste honetan agiri bat atera izana nazismo hitzaz egiten den erabilera arina arbuiatzeko. Haren ustez, edonori arrazoi hutsalenengatik nazia deitzeko dagoen joerak holokaustoa erlatibizatzen du, eta hori zigortu egin beharko litzateke.

Paradoxikoena hauxe da: jokaera hori eskuinak hedatu du gehienbat, nazismoarekin beste inor baino gehiago identifikatzen den joera politikoak. Eskuinaren ustez, lanpostuaren alde trafikoa mozten dutenak naziak dira; escrache izeneko protesten bidez etxe kanporatzeak salatzen dituztenak ere naziak dira; azpiegitura erraldoien kontra ekintza ikusgarriak egiten dituztenak, berdin. Botoen bidez adierazitakoaren kontra indarrez egiten duten naziak dira horiek guztiak, PPren arabera. Botoen bidez azaldutako «herri borondate» horri beste batzuek erasotzen diotenean, ordea, ez dago nazirik inguruan: agintariek kanpainan agindutakoaren guztiz kontrakoa egiten dute, baina ez dira naziak; botoen legitimitatea izan gabe gobernuen politikak aldarazten dituzten erakunde politiko eta ekonomikoak ere ez dira naziak, euren erabakiak indarrez eta mehatxuz inposatzen dituzten arren. Bitxia da oso: naziak soilik eskuinaren interesen kontra doazenak dira orain.

Beste jokaera maltzur bat: aurkari politikoa Hitlerrekin konparatzea: «Hitlerrek ere bozak irabazi zituen, baina horrek ez du esan nahi demokrata zenik». Alegia, bozak irabazteak ez zaitu demokrata egiten. Ez, ba. Zergatik ez zen demokrata Hitler? Bozak irabazi zituelako? Ez. Haren ideiak demokraziaren oinarritzat jotzen diren ideien guztiz kontrakoak zirelako. PPk eta PSOEk bozak irabazten dituzte. Naziak dira horregatik? Ez. Demokratak? Ezta ere. Demokratak izateko beste arrazoi bat izan beharko dute: euren ideiak demokratikoak izatea, Hitlerrenak ez bezalakoak. Edozein mugimendu politiko nazismoarekin konparatzeko ez du balio bozak irabazi izana erabiltzeak, pentsaera, ideologia eta portaerak konparatzeak baizik.

Nazia deitzeko ohitura dute batzuek. Zenbaitetan erraztu egiten zaie lana, gainera: kartzelazain bat—barkatu, espetxeetako funtzionario bat— bahitu eta hezurretan uzten dutenean. Edo Donostiako liburu denda bati erasotzen diotenean. Biharamunean, egunkari unionista batek askatu berriaren argazkiak argitaratuko ditu, eta aldamenean Auschwitzeko preso baten argazkia jarriko du. Edo SS alemaniarrek Berlinen txikitutako liburu denden irudiak. Aldiz, estatu bateko segurtasun indarrek inor bahitu, torturatu eta kare bizian lurperatzen dutenean edo presidente batek nazioarteko erakundeen gomendioei barre egin eta tortura ukatzen duenean, ez da ezer gertatuko. Ez dute paralelismorik egingo nazismoarekin.

Behin Berlingo kale merkatu batera joan nintzen lagun batekin, fruta erosteko asmoz. Meloi bat hartu nuen esku artean. Erdaraz ari ginela ohartu ahala, saltzailea guregana bueltatu zen, eta meloia kendu zidan. «Alde hemendik, gure familia kanporatu baitzenuen Espainiatik», esan zuen, Erdi Aroko kutsua zuen espainolean. Judua zen, espainiarren intolerantzia erlijiosoak mende batzuk lehenago kanporatutako sefardien ondorengoa. Emakume hark ez zidan nazia deitu, nahiz juduen kontrako jazarpen haiek nazien geroko genozidioa oinarritzeko ere balioko zuten. Baina Alemanian, beste hainbat lekutan bezala, garesti ateratzen da inori besterik gabe nazia deitzea. Hala jokatzea ez baita zuzena. Horregatik, hemen ere kontuz ibili beharko genuke hitzak aukeratzeko garaian. Cospedal, Aguirre edo Basagoitiri naziak deitu? Inoiz ez, euren alderdi politikoaren genesian nazismoarekin loturak izan zituen erregimenaren ordezkari politikoak egon ziren arren.