Ingurukoetan eraginez

Bagabiltza 6.000 ahobizi eta belarriprest Ipar Euskal Herrian gaindi, gure egunerokoan aldaketak eragiten, inertziak apurtzen. «Euskaldunak ikusarazteko nolako garrantzia du Euskaraldiak?» galdera egin dit BERRIAk, testu hau galdetzerakoan. Baionan pasatu dut asteburua, eta egiari zor, ez dut txapadun anitz ikusi. Ibili naiz Baiona Handian gaindi, Errobi bazterrari segi, baina ez ditut gurutzatu. Bai kausitu ditut andana bat, Euskal Herri mailako deiari segi, azaroaren 25aren kariaz egin elkarretaratze feministan edota Xilaba bertso txapelketaren finalerdian. Hor baginen, eta gehiengoa osatzen genuen. Sare ederra. Beste behin, frantses ozeanoaren erdian arraunka gabiltzanen artean baturik, gure eskuetarik eraikiriko eta mantenduriko txalupa batean. Elkarri hurbil, goxo-goxo, euskaratik eta euskaraz.

Baina kontua ez da txapadunari mugatzen, ingurukoetan ere bai baitu eragina. Bagabiltza truke oro parekoan eragiten. Xilaban egondakoak ibiliko dira Baiona Handian edota beren herriko plazan. Ezezagunekin euskaraz trukatu izanak, elkarrizketa elebidunak garatu izanak edota ulertu ezean parekoaren barne-gogoetak entzun izanak frogatzen dit hori. Lagunek bizipen berak bizi izanak baieztatzen dit hori. AEK-ko irakasle batek ikasle belarriprestetan senditu ausardiak berresten dit hori. Batek baino gehiagok erran izan dit «ariketa zaila zait, akigarria zait». Eragiten dabiltzan seinale. Biba.

Berebiziko garrantzia du horrek, batez ere, barnealdea deitu Baxe Nafarroa eta Zuberoan. Eremu horretan %63,2 dira euskaldunak edota euskara hartzaileak, baina %27,9k dute euskara frantsesa bezainbat edo gehiago erabiltzen. Nolaz? Euskaldunen artean frantsesez ari direlako. Etxean errotik euskaraz eta etxetik atera orduko frantsesari lotzen direlako anitz. Haien arbaso euskaldun elebakarrek pairatu mespretxuaren itzala sendi dugu oraino. Baita gazteetan ere. Herriko besten kariaz, gazteak etxez etxe dabiltza, bi sosen truk bi dantza eskainiz. Etxeko jabe zaharri tira-ahala euskaraz eta haien artean geldi-geldia frantsesez. Ohartu gabean. Hor ez dugu hirietako arazoa, zeinetan euskaraz ari dena kausitzea dugun neke (%5 da euskara erabiltzen dugunon heina Baiona-Angelu-Miarritzen).

Hilabete hauetan hizkuntza ohituren gaia plazaratu izanak eta ahobizi eta belarripresten ariketak euskaldun hauetan eraginen dutela sinetsi nahi dut. Ez ditut berehalakoan txapa papoan irudikatzen, baina «to, egia, etxetik kanpo frantsesez ari nuk» gogoetaño bat, ez gora-gora errana, aski zait haien baitan errana. Hortik egin daitekeelako bide. Kontzientzia hartzerik gabe ez delako aldaketarik posible. Kontzientzia dugunok ahalduntzeko tresna interesgarria dugu Euskaraldia, baina beste euskaldunei kontzientzia harrarazteko lanabesa ere bada.

Bigarren eragin bat aipatu nahi nuke, nahiz eta gehiago egon. Hamaika egun hauetan, 80 bat hitzordu ditugu euskara hutsean, Atharratzetik Hendaiaraino. Herri batzarrek antolatuak, herritarrek finkatuak. Ez dituzte aldarrikapen gisa muntatu, naturaltasunez eta gogoz baizik. Euskal antzerki emanaldietan bideoproiektagailuz frantsesezko azpitituluak gehitzeko joera dramatikoa agertzen ari zaigun garai honetan, euskara hutsean eskaini hitzorduak behar ditugu. Gehienetan frantsesez, artetan elebidunez, euskarak arnasgune guti duelako. Alta, euskaldunok eta euskarak osasuntsu izateko ezinbestekoak ditugu. Diglosia egoera batean, aitzina segitu ahal izateko beharrezkoak ditugu.

Eremu erdaldunean arnasgune bila