Hurrengo urteari begira

Jaurlaritzako lehendakari kargua hartu, eta hilabete eta erdira joan zen Urkullu Moncloara, Rajoyrekin biltzeko. Iazko urtarrilaren 30a zen. Hiru gai nagusi izan zituzten: bakegintza, EAEko estatutua eta ekonomia.

Bakegintza: ETAk jardueraarmatua utzi ostean irekitako «aukera historikoa» balia zezala eskatu zion Urkulluk: bestelako espetxe politika bat, bizikidetza... «Ez naiz arrapaladan ibiltzearen aldekoa, baina ezin gara geldirik egon. Konplizitateak josi behardira». Dena dela, hedabideen aurrean ez zuen zehaztasunik eman, gaia «labaina» delako.

Estatutua: falta diren hamalau eskumenak igortzeko eskatu zion. Halaber, adierazi zion ez zegoela ados Madrilek erkidegoei «inposatutako» dekretuekin. Ez zuen argitu EAEko estatus politikoberriaz mintzatu ziren.

Ekonomia: enplegua sortzeko eta ekonomia suspertzeko neurriak martxan jartzea «premiazkoa» zela ohartarazi zion. Kontzertu Ekonomikoaren egokitzapena eta kupoaren likidazioa ere aipatu zizkion lehendakariak.

Baikorra izan zen Urkulluren laburpena: «Bilera ona eta emankorra izan da, akordiorako ateak ireki ditugulako biok».

Ia urtebete eta zortzi hilabete pasatu dira ordutik eta, aurrerapausorik eman gabe, aste honetan berriro batzartu dira biak, Moncloan, Jaurlaritza eta EAJ bilera eskean ibili ostean. «Hiru alor nagusiak», orduko berberak: bakegintza, EAEko estatutua eta ekonomia (ATHa, Fogasa, Foronda...). Erkorekak esan du «aurrerapenik» ez dela izan. Rajoy gutun bidez erantzun ofiziala ematekotan geratu da, baina Jaurlaritzak aurreratu du ez duela gauza handirik espero, eta ez du iragarri zer egingo lukeen ezezkoaren kasuan.

«Estatus berrirako» 2015eko eta 2020ko urteak aipatu izan ditu Urkulluk, baina jendaurrean etorkizuna gutxitxo zehazten duten horietakoa da. Einsteinen aipubat erabili zuen duela lau urte:«Ez dut etorkizunean pentsatzen, oso azkar iristen baita».

Bitartean, Jaurlaritzak lehengoan segitzen du: Madrili begira,horrek, oraingoz, kasurik egin ez arren. Akordioa nahi du Urkulluk, badirudi zerbaiten zaindagoela. Eskoziako «metodoa» aipatzen du: «Eragile politikoen elkarrizketa eta negoziazioa, gobernuen arteko akordioa eta herri galdeketa». Garrantzia izan dezake ñabardurak: hango metodoa goresten du, ez estrategia eta proiektua.

2007ko bozetan Eskoziako lehen ministro izendatuta, Salmond etorkizuna ikuskatzen hasi zen, Londresi autogobernurako eskumenak eskatzen segitu zuen bitartean: independentziaren gaia atera zuen, 2011n gehiengo osoa lortu zuen, legealdia bukatu aurretik independentzia erreferenduma antolatuko zuela hitzeman zuen, 2012ko urtarrilaren 25ean iragarri zuen aurten egingo zutela kontsulta, zer galdetu zehazten hasi zen, Erresuma Batuarekin galdera eta eguna hitzartu zituen, Independentziarako Liburu Zuria plazaratu zuen, eta ostegunean egin zuten galdeketa. Urkulluk 2012ko urtarril hasieran, EBBko presidente bigarrenez hautatu zutenean, BERRIAn: «Zinez diot, zintzotasun osoz: Eskozia Euskadira begira dago». Ikusi da: Eskoziak ez du nahi independentziarik, eskumen gehiago baizik...

EAJk ez du erakutsi aldarri eta proiektu independentista bat duenik. «Euskadi gero eta independenteagoa», «Euskadi nazioa Europan», «burujabetza partekatua» edota «Espainiarekiko dependentziaren arazoa» aitatu izan ditu asko jota, salbuespen pertsonalak salbuespen.

Berak nahi duen politika «gradualki» egiteko, EAJri PPren gobernuaren gehiengo oso eta zapaltzaileak sortzen dio kezka. Horrela, eta Sabin Etxeak berak daukan jarrera eta estrategiagatik, Urkulluk orain ezin du kasik deus egin «hiru alor nagusiak» garatu ahal izateko; badirudi EAEko legealdia alferrikaltzen ari dela.

2015ean izan lezake aurrerabiderik: udal eta foru hauteskundeak maiatzean, eta, epeak agortuz gero, udazkenean Espainiakoak. Oso litekeena da hurrengo gobernuak Kongresuan gehiengo osorik ez izatea. Gisa horretara mugitu izan da eroso Sabin Etxea.Esaterako, Aznarren lehen legealdian (1996-2000) estatutuareneskumen batzuk lortu zituen, PPk eta EAJk Madrilgo gobernagarritasun ituna egin ondotik.

Kongresuko egoera posiblehorretan, eta estatuak EAEko bide ez haustailea sustatzeko, EAJri «hiru alor nagusietan akordiorako ateak» zabalduko litzaizkioke: aurrekontuen bidez ekonomia gai batzuk aurrera ateratzeko; estatutuaren zenbait eskumen erdiesteko —ez gizarte segurantza edo espetxe politika; ukiezinak dira Espainiarentzat—; eta bakegintzan, euskal presoen damuan oinarrituta batez ere, «birgizarteratzea» bilatuz Langraiz bidea garatzeko.

Egokiera horretan luke aukera Araba, Bizkai eta Gipuzkoako estatutu berria negoziatzeko, betiere Salmondek ez bezala estatuarekin haustura demokratikoa bilatu gabe, eta «eragile politikoen elkarrizketa eta negoziazioa, eta gobernuen arteko akordioa» izan ostean, Madrilekin adostutako galdeketa eginda. EAEn 1979an egin zuten izaera horretako erreferendum bat: Gernikako Estatutuarena. Bide horrek indarrean segitzen du EBBn. 2007an Imazek: «Ez inposatu, ez eragotzi».

Urkullu eta Rajoy hiru orduz bildu ziren astelehenean. Madrilen zabaldu dute eskaera batzuk «onargarriak» izan daitezkeela; noizko da beste kontu bat. Ezker abertzaleak, berriz, «erne» egoteko ohartarazi du, estatutu «erreformistaren» aukeragatik.

Gauzak bestelakoak lirateke, zenbakiek ematen badute, Nafarroan UPNrena ez den beste gobernu bat eratzen bada; alderdi abertzaleen(-eta) akordioaren seinale. Hala, beraz, 1979an ez bezala, norabide berrian lurraldetasuna litzateke ardatz; Espainiarentzat, onartezina. Eta, bestela, eztabaida estrategiko handiak aurreikusten dira, ez EAJn preseski.