Geurean arrotz

Sarako irakasle batek zailagoa du Oiartzunen euskaraz eskolak ematea erdaraz jardungo duen irakasle batek Tolosan aritzea baino. Zergatik? Euskaraz lan egiteko, erdararen maila gorena eskatzen zaiolako. Zergatik? Ofizialki frantsesa dugulako.

Euskalduna zigortu egiten dute Euskal Herrian. Horixe baieztatu du ELAk aste honetan egin duen salaketak: erdarazko maila altuena eskatzen zaio EAEn euskaraz aritu nahi duen Iparraldeko irakasleari. Erdaraz diharduenak, aldiz, euskara maila baxuagoa behar du. Diskriminazioa ez dator soilik Madrildik. Eusko Jaurlaritzak ere hala jokatzen du, sindikatuaren arabera.

Jaurlaritzak antolatutako lan deialdiak aztertu eta ondorioak plazaratu ditu ELAk: Gasteizek C2, maila «gorena», eskatzen dio euskara hutsez jardun beharko duen Iparraldeko jendeari —D ereduan lan egingo duten irakasleei, esaterako—. Erdaraz lan egingo dutenei eskatzen zaien euskara maila apalagoa da, baina: C1. Pello Igeregik, sindikatuaren ordezkariak, argi utzi du egoera zeinen larria den: «Hemen inposatzen dena gaztelania da».

Pasaporte espainiarra ez duten euskaldunak diskriminatzen ditu Eusko Jaurlaritzak. «Hendaiako irakasle batek, Euskal Filologia lizentziaduna izanagatik ere, gaztelaniaren maila gorena beharko du irakasle gisa jarduteko», azaldu du Igeregik. Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Zuberoako lagun batek C2 maila izan beharko du oposizioak gainditu ahal izateko —euskara hutsez jardungo badu ere—. Bestela, deus ez. Fini.

Zer dio Jaurlaritzak ELAren salaketari buruz? Zer argudio erabiliz defendatuko du euskaldun bati euskara hutsez jarduteko exijitzen zaion erdara maila erdaraz lan egiteko eskatutako euskara maila baino altuagoa izatea? Badakigu Espainiak erabaki eta ezartzen dituela gure joko arauak. Kasu honetan hala balitz ere, ez al zegoen beste biderik Ipar Euskal Herriko euskaldunak ez baztertzeko? Iparraldeko herritarrei espainierazko C1 maila ezin bazaie eskatu, ba al dago modurik euskara derrigorrezkoa den lanpostuetan erdaraz jarduteko euskarazko C2 eskatzeko?

Badirudi ezetz. Eta hori egiteko botere politikorik balego ere, zalantzazkoa da gure agintariek benetako borondaterik izango ote luketen. Betiko koplak: euskara goxo-goxo sustatu behar dugu; bake soziala behar dugu —orain euskaldunok bakean bizitzeko aukera izango bagenu bezala—, euskarak lagunak behar ditu, ez arerioak —ez ditu gutxi orain, galdetu geure epaileei—. Erdararen olatuek euskal itsaso barea ez harrotzeko edozer egiten dute gure agintariek. Helburua lortzeko ez du ematen Iparraldeko euskaldunak diskriminatzeak larregi kezkatzen dituenik. Euskal frantsesak dira horiek. Zer uste dute, ba? Ez daitezela sobera kexatu, tarteka gure sosak ere ematen dizkiegu eta. Eta inork ez gaitu hori egitera behartzen.

Beste alde batetik, kalapita ederra sortuko luke euskaraz zein erdaraz ari diren irakasleei beste hizkuntzan maila berdina eskatzeak. Zer ez lukete esango erdaraz aritzeko euskara maila gorena eskatuko litzaiekeen irakasleek! Edo hedabideek. Kaka ederra eman ziguten mendearen hasieran Bertendonako irakasleen inguruan piztu zen polemikagatik. Denbora luzea eta aukera ugari izan zituzten irakasle haiek hizkuntz eskakizuna lortzeko. Ingelesa ikasteko gai izan ziren batzuk. Euskara ez. Guri bai barre!

Arlo publikoan egoera halakoa bada, kontuak atera beste eremuetan. Udan Bilboko jatetxe batean izan nintzen. Inguruko taberna gehienek espainieraz eta ingelesez zituzten menuak —beste hizkuntza batzuetan zituenik ere bazen—. Jatetxe hartan euskaraz ere zuten karta, besteetan ez bezala. Oso leku ona da, baina hizkuntzaren hautuak eraman ninduen barrura. Ez nuen neurean neure burua arrotz sentitu nahi. Arduradunari azaldu nion. «Aberria egiten, ezta?», esan zidan. «Ez da aberria, errespetu kontua da», erantzun nion ahotsa altxatu gabe. Izan ere, han behintzat euskaraz irakurri ahal zituzten menuak Oiartzungo edo Tolosako euskaldunek. Sarakoek ere bai.