Ezkertiar eta abertzale Baionan

Ezkertiar eta abertzaleek bultzatutako BBE Baiona Berde eta Elkarkidea zerrenda herritarrak ez du herriko bozen bigarren itzulian parte hartuko. Martxoaren 15eko gauean, lehen itzuliko emaitzak jaso ondoren, Henri Etxeto eta Mathieu Bergeren zerrendekin elkarrizketak abiatzea onartu zuen BBEren biltzar nagusiak. Batzuek aliantza hori lortzeko lan egin dute 2014tik; beste batzuek Etxetori eskua luzatu eta berak ukatzea nahi zuten, haren gain utzita «ezkerra ez batzearen erantzukizuna»; beste batzuk erabat kontra agertu dira hasieratik.

Martxoaren 16an agindu zituen konfinamendu neurriak Emmanuel Macron Frantziako presidenteak, eta egoera horrek erabat baldintzatu ditu bigarren itzulirako aliantzen negoziazioak. Maiatzaren 29an bozkatu zuen BBEren biltzar nagusiak azken erabakia hartzeko. Hiru emaitza izan ziren: Etxetorekin aliantza ez egitea —bi bozen aldea—, Bergeren zerrendari aliantza proposamena egitea—70 bozen aldea—, eta, hark onartuko ez balu, bigarren itzulira bakarrik ez aurkeztea —boz bakarraren aldea—. Biharamunean egin zuen ofizial Bergeren taldeak lehenagotik hartua zuen erabakia: Etxetorekin batu dira, 2014an osatu zuten zerrendaren konfigurazioa berriz plantan emanez.

Luze eta zabal aipa litezke BBEren barne mailan izandako mugimendu eta eztabaidak, eta seguruenik gerora iritsiko da momentua pausatuki aztertzeko. Baina ondorioa honakoa da: ezkerreko abertzaleek ez dute ahots propiorik izanen Baionako herriko kontseiluan ondoko sei urteetan.

«Gure desmartxa komunaren etorkizunari buruzko erabaki bat hartu bitartean, gure arteko gehienek beraien eguneroko engaiamenduak segituko dituzte [...]», idatzi zuen BBEk ekainaren 2an zabaldu zuen agirian. Zaila da irudikatzea zer etorkizun izan lezakeen BBEk, bigarren itzuliko aliantzen eztabaidak sortu duen giroa kontuan hartuta. Ikusi besterik ez dago Baionako EELV Europa EkologiaBerdeak alderdiak zabaldutako agiria: «Zer galtzea», «desastre totala», «pena», «lotsa»... BBEko kide batzuk Etxegarairen aldeko kanpaina egiten aritu direla salatu, eta bigarren itzulian Etxeto bozkatzera deitu dute. «Gaur egun dugun penaz eta lotsaz harago, afera honek zauri iraunkorrak utziko ditu», idatzi du Baionako EELVk.

Txanponaren bi aldeak

Henri Etxeto eta Jean Rene Etxegarai parez pare izanen dira heldu den ekainaren 28an. Alde batetik, abertzale-konpatible etiketa duen zentro eskuineko hautagaia; bestetik, ezkerreko etiketa duen hautagaia, frantziar nazionalista jakobino ezaguna. Ezkertiar eta abertzaleek bietako baten aldeko —edo kontrako— hautua egin beharko dute, ala abstentziora jo.

Etxegarairekin, orain arteko etxebizitza politikak segituko duela pentsa daiteke, biztanleriaren kontrolik gabeko emendatzearekin, eraikuntza berriak promotore pribatuen esku utzita, oraindik ere autoari lehentasuna ematen dion garraio politika batekin. Baina Etxetok irabaziko balu puntu horietan hobekuntzarik izan litekeela sinesten al du inork?

Etxetorekin, euskaldunen hizkuntz eskubideak, herri aitortza, arriskuan lirateke. Baionako gaztetxearen, festa herrikoien eta beste hainbat gairen inguruan har lezakeen jarrerak ere kezka sor dezake. Baina azken sei urteetan ikusi da, euskararen arloan adibidez, bultzadarik gabe, deus gutxi aitzinatu dela Baionan Etxegarairen gidaritzapean.

Eta badira abertzaleek Ipar Euskal Herrian azken hamarkadetan izan dituzten aldarrikapenak. «Bidelagun» izendatu dute Etxegarai, eta hala izan da anitzetan. Etxeto isilik egon da, edo kontrako posizioak defendatu ditu. Eta Etxeto AHTaren alde da, eta Etxegaraik eliteko polizia ohi bat ezarri du migranteak «zaintzeko», eta Etxetoren zerrendan abertzaleenganako herra adierazi duen jendea dago, eta Etxegarairen zerrendan eskuin kontserbadorea, eta, eta, eta... eta zer egin behar dute ezkerreko abertzaleek Baionan?

Lotsarik gabe

2014ko herriko bozetan, zerrenda ezkertiar eta abertzaleak aurkeztea izan zen EH Bairen apustua. Baionan, etiketa abertzalea baztertu, eta Baiona 2014 proiektua sortu zuten ezkerreko abertzaleek bultzatuta, abertzaleak ez ziren ezkertiar batzuengana zabalduz desmartxa. Bigarren itzulirako, Ezkerreko Frontearekin batu ziren, eta dinamika hori segitu dute aurten ere, Frantzia Intsumisoko Elkarrekin alderdiak, EELVk eta EH Baik babestu duten zerrenda herritarra osatuta.

Emaitza ezaguna da: lehen itzuliko bozen %13,12 lortu du BBEk; Baiona 2014 zerrendak %10,3 lortu zuen. Egoera berezia zen; abstentzioa handia izan da, baina argi da ez zela esperotako emaitza.

Ipar Euskal Herriko hauteskunde sisteman, herriko bozetan irabazten duenak gehiengo osoa lortzen du berez. Gainerakoak oposiziotik iritzia ematera eta protesta egitera mugatuak dira. BBEko batzuei hori ez zitzaien aski; eragiteko gehiengoan izatearen beharra nabarmendu dute, eta lehenetsi. Batzuek erran lezakete nagusiki politika instituzionalaren apustua egitearen ondorioa dela. Orain, sei urtez, Baionako politika instituzionaletik kanpo izanen dira ezkertiar eta abertzaleak.

Emaitza edozein izanik ere, ondorioa argia da: lanean eta borrokan segitu beharko dute. Hizkuntza eskubideen alde, herri aitortzaren alde, bestelako etxebizitza eta garraio politika baten alde, kultur eta festa eredu alternatiboen alde, auzoetako zerbitzu publikoen alde, migranteen harrera duin baten alde... Eta beharbada hor izan liteke aukera, azken urteetan hain apal den herri mugimendua berriz arloz arlo indartzeko, saretzeko, karrikara ateratzeko, ezkerretik, abertzaletasunetik, euskaltasunetik.

«Abertzalea da bere euskaltasuna asumitzen eta gozatzen duena, herri asmo egiteraino euskaldungo hori beretzat, eta bestentzat», zioen Mikel Hiribarren Itsasuko (Lapurdi) hautagai abertzaleak Argia-n. Aspalditik ezaguna da Baionako batzuek Euskal Herriari, euskarari eta euskaldunei dieten ezinikusia. Urteen poderioz, ikusezin ere bilakatu dira baionar anitzen begietan. Azken urteetan, pisu elektoral handiagoa lortzeko, biak arindu dira Baionan: abertzaletasuna eta euskaltasuna. Beharbada, iritsi da garaia berriz lotsarik gabe aldarrikatzeko.