Euskaltzaleen Topaguneak bere batzar orokorra Ipar Euskal Herrian egin zuen lehen aldikoz maiatzaren 6an. Zehazki, Hendaiako Ondarraitz kirolgunean. Eta lehen aldikoz Lapurdi eta Baxenabarreko bost euskal elkarte sartu dira Topagunean: Izturitzeko Artetxea, Baionako Biltxoko, Biarritzeko Mintza Lasai, Larresoroko Ote Lore eta Amikuzeko Zabalik. Horiekin batean, Iruñeko Laba eta Zumaiako Larraina elkarteak ere kidetu dira.
“Guretzat, aurtengo biltzarra historikoa izan da”, erran du Euskaltzaleen Topaguneko lehendakari Kike Amonarrizek; “nolabait esateko, Topagunea Euskal Herri osoan finkatu delako, Iparraldeko beste bost elkarte bazkidetuta”. Hainbestetaraino non, apirilean, juridikoki ere egituratu baita Topagunea Ipar Euskal Herrian, administrazioari begira. Ez da horretan gelditzekoa: “Baditugu harremanak Iparraldeko beste bost bat elkarterekin, eta harreman horiek egonkortzeko interesatuak dira”, salatu du Amonarrizek.
Ez da ustekabean gertatu aldaketa. Irailean, Topagunea Ipar Euskal Herriko zortzi elkarterekin bildu zen, Arbonan. “Han sumatu genuen elkarte horiek saretzeko beharra ikusten zutela, eta ongi ikusi zuten Topaguneak dinamika hori azkartzea”.
Ezagutu eta saretu
Artetxea elkarteak euskal kultura sustatzen du Izturitzen. Antzerkiak, kontzertuak, bertso saioak, antzerki ikastaroak, kantu apairuak… denetarik antolatu du duela zortzi urte sortu zenetik. Horrez gain, izen bereko egoitza eskaintzen die jarduerak euskara hutsez proposatzen dituztenei. Topagunean izatea begi bistakoa zaio Artetxeko Jon Oihenarti: “Artetxeak naturalki erabaki du Topagunean sartzea, gure balio berak defenditzen dituen Euskal Herriko mugimendu azkar batean izateak elkar trukatze eta elkar laguntzearen mentura eskaintzen baitigu”.
Halatsu ikusten du, halaber, Biarritzeko Mintza Lasai elkarteak; hura ere Topaguneko bazkide egin da. Arbonako bilkurarat joanez, hastapenetik bazuen interesa euskara elkarteen saretzean parte hartzeko. Mintza Lasaiko Kepa Mouescak dio indar metaketa horretan dela interesa: “Topagunean sartuz Ipar eta Hego dinamika horretan sare alimaleko bat sortzea, denen artean azkarrago izateko”. Horrez gain, Mouescak aitortu du lehen bilkurak balio izan ziela Ipar Euskal Herriko beste elkarteen berri hartzeko ere.
Biltxoko elkarteak Baionako Agustindarren 9.ean du egoitza, eta berriki sortua da. Sukaldea eta ostatua izanki, bestak eta gastronomiak leku berezia dute Biltxokon, baina euskal kulturari ere bere lekua eman nahi dio Baionaren erdian. Eta gauza franko baditu antolaturik zenbait hilabete barne. Euskaraldiarekin gertatzen den bezala, euskararen erabilpenari akuilu ematea inportantea iruditzen zaio Biltxoko elkarteko Ibai Agirrebarrenari, eta, beraz, Topagunean izatea: “Garrantzia ematen diegulako erabilpenaren aldeko mobilizazioei, eta Topaguneak borondatea baduelako Ipar Euskal Herrian ere erabilpenaren inguruan lan egiteko”. Mugimendua egituratzeko aukera gisa ikusi du Agirrebarrenak. “Euskara elkarte berria izanki, nahi genuen harremanetan jarri beste elkarte batzuekin, ikusteko zer problematika zuten egunerokoan eta nola aurre egiten dieten”.
Topagunean, jadaneko elkarte mota orotarik bazen. Herrietako elkarte ttipiak eta gotorragoak ere bai. Amonarrizek dio elkar ezagutzea dela lehenbiziko munta handiko lana elkarrekin urrunago joateko: “Azkenean, elkarren berri izatea, egitasmo komunak bideratu ahal izatea, ezinbestekoa da”. Alde horretatik, elkarteen azoka baten antolatzeko ideia jalgi da bilkuretarik.
Elkarteen aniztasun horrek Euskal Herri osoko errealitateen izartzeko bidea ekartzen dio Topaguneari, Amonarrizek dioenez. “Hegoak ere behar du Iparra ikuspegi nazional hori osatzeko: guk ere gure eguneroko dinamiketan Euskal Herriko alde guzietako errealitateen berri jasotzea eta aintzat hartzea”. Ez “elkarte autonomo zentratuegiak” egiteko eta euskararen aldeko oinarrizko gogoeta lurralde batetik bestera egokitzeko. “Errealitate desberdinen ezaugarriak bilduko dituen diskurtso zentral bat eraiki behar dugu”.
“Aktibazio sozial” azkarra
Duela 60 urteko belaunaldiaren pentsamenduak euskararen inguruko ilusio indartsua piztu zuen. Jon Sarasua ikerlariak maiz esplikatu du kontakizun berri baten beharra badela euskaltzaletasunari hats berriaren emateko. Bada moldea, Amonarrizen ustez: “1960ko hamarkadan sortu zen kontakizun horrek ekarri gaitu honaino, baina hori berritu beharrean gaude; eta, zorionez, helduleku ugari badaude diskurtso hori berreraikitzeko”. Hori buruan, 2023ko udazkenean, Topaguneak kongresua eginen du. Azkena 2013an egin zuen.
Are gehiago, euskararen kontrako jazarpen haize bat badenean administrazioetarik. Baina, manifestazioetan, Korrikan, Herri Urratsen, herritarren erantzun sendoa sentitzen du Amonarrizek: “Hor badago aktibazio sozial indartsu bat, eta nahi genuke heldu den Euskaraldiak ere erabilera dinamika indartsuak piztea”, ondotik ere atxikitzeko gisan.
