Zaldibarko (Bizkaia) zabortegiko hondamendia gertatu zenetik hilabete bete zen egunean mintzatu da Josu Erkoreka (Bermeo, Bizkaia, 1960) Eusko Jaurlaritzako bozeramailea BERRIArekin. Berretsi du Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze topatzea «lehentasuna» dela administrazioarentzat, eta berriro esan du barne ikerketa bat abiaraziko dutela zer gertatu den argitze aldera.
Hilabete igaro da Zaldibarko lur jausia gertatu zenetik. Nola daude Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze bilatzeko lanak?
Hasiera-hasieratik, galdutakoen gorpuak bilatzea lehentasuna izan da, baina inguru horrek arazo larri bat dauka egonkortasunaren ikuspegitik, eta teknikariek aholkatzen zuten lan hori tentuz egin behar dela, metodologia zehatz eta neurtu batekin. Oraindik ere lehentasuna da, eta aholku tekniko horiekin ari gara lanean, erakunde publiko batek ezin duelako bestela jokatu. Beste langile batzuk arriskuan egon daitezke, eta metodologia hori errespetatu behar da ezinbestean.
Pentsa daiteke alferrik dela lan horiei epe bat jarri nahi izatea, ezta?
Ni ez nintzateke ausartuko, ezta urrundik ere. Lehentasunak erakundeen arteko mahaian jarri ziren, baina jarduketa operatiboa enpresa espezializatuekin egiten ari da, eta haien aholkuei, aginduei eta gomendioei jarraitzea ezinbestekoa da. Batek daki horrek denboraren ikuspegitik nora eramango gaituen.
Beti esan duzue bi langile haiek aurkitzea lehentasuna dela administrazioarentzat, baina, asteon, senideak kexu agertu dira.
[Iñigo Urkullu] Lehendakariak oraintsu argitaratutako oharrean zioen errespetu handiz hartzen ditugula haien sentipena eta bizikizun larria. Horretaz aparte, ezin dugu besterik esan, baieztatzea baino oraindik ere lehentasuna izaten jarraitzen dutela eta irizpide teknikoekin jokatu behar dugula. Gobernuak ez du erabakitzen bere kabuz lanak nola koordinatzen diren, nola bultzatzen diren, zer erritmo behar den, eta abar. Erritmoa enpresek eta adituek ezartzen dute; azkarrago joateak lanean ari diren pertsonen bizia eta segurtasuna arriskuan jar ditzake. Haien mina ulertu eta partekatzen dugu, baina gobernuak ezin du besterik egin, orain arteko konpromisoa berrestea baino.
Urkullu lehendakariak Eusko Legebiltzarreko Diputazio Iraunkorrean egindako agerraldian aitortu zuen akatsak egon direla. Baina gerora argitaratutako elkarrizketetan, batez ere kontakizuna eta komunikazioa aipatu zituen. Akats bakarrak arlo horretakoak izan dira?
Lehendakariak autokritika egin zuen batez ere, oposiziotik ahots batzuk egon zirelako esanez autokritikarik ez zegoela. Lehendakariak erantzun zuen ez zuela autokritika egiteko arazorik, autokritika egiteko arrazoirik badago eta zerbaitetan hobetu badaiteke egindakoa. Bestalde, han hitz egin zutenek oso kritika orokorrak egin zituzten, oposizioko edozein alderdik egin ohi dituen esapideak eta topikoak erabiliz, baina inork ez zuen argi esan zer beste era batera joka zitekeen, eta proposamen alternatiborik ez zuten egin. Oso egoera zaila izan zen, bat-batekoa, aurrez igarri ezinekoa, enpresak informazioa izan baldin bazuen gertatzen ari zenaz gobernuari jakinarazi ez ziolako, eta mendi magalaren egoera zela-eta oso zaila zelako modu eraginkorrean lan egitea.
Bai, baina, adibidez, erreskate lanetara joan zirenek hainbat orduz lan egitea jakin gabe amiantoa zegoela ez al da nolabaiteko deskoordinazio baten seinale?
Larrialdietako arduradunek lehenengo deia jaso zuten, hara joan ziren, eta beren lana egiten hasi ziren, ezarritako protokoloaren arabera. Galderak egiten hasi ziren bertan zeudenei, baina han inork ez zuen amiantoaren aipamenik egin, eta, gainera, han zegoen kartelean argi eta garbi agertzen zen produktu ez- arriskutsuen hondakindegi bat zela. Lan ikuskaritzako arduradunak eta Osalanekoak agertu zirenean, haiek bazuten informazio zehatzagoa, eta mahai gainean jarri zuten datu berri hori, ordura arte inork ez zekiena eta bertako langileek ere esan ez zutena.
Durangoko epaile batek ikerketa abiarazi du. Hori zertan den ba al dakizue?
Ez dugu informazio zehatzik. Ertzaintzak bere atestatua aurkeztu zuen, eta epailearen esku dago; orain, epailea bera ari da ikerketak bultzatzen eta informazioa bilatzen. Badakit beste erakunde eta eragile batzuek —enpresak, esaterako—, informazioa helarazi diotela. Baina, nik dakidala, epaileak oraindik ez du hartu erabaki finko bat auziari buruz; ikertzen dabil, dokumentazioa bilatzen eta aztertzen. Nolanahi ere, Jaurlaritza prest dago epaileari edo, bere kasuan, fiskaltzari informazio guztia helarazteko, betiere administrazioak esku artean daukan informazioaz ari baldin bagara, eta lagundu ahal duen guztian laguntzeko.
Jende askok galdetzen du zergatik erori zen hondakindegia. Hori ikerketak argituko du, baina zuek hipotesirik baduzue?
Lehendakariak esan zuen barne ikerketa bat bultzatuko dela. Hor badago legeria, Europatik datorrena, [Espainiako] estatuarena, eta guk geuk Eusko Legebiltzarrean egindakoa. Lege multzo hori munduko aurreratuenetakoa da, eta hobetu daiteke, sendoagoa eta gogorragoa izan daiteke, baina nik ez dut inor ezagutzen legerian akatsak edo hutsuneak topatu dituenik.
Gero, legearen kudeaketa dator. Baimenak modu desegokian eman ziren? Udalaren jarduera desegokia izan zen baimenak eman zirenean? Ikuskaritzak desegokiak izan dira? Hori aztertu beharko da, baina ni orain ez nintzateke ausartuko baieztatzen gestio okerra egon denik printzipioz ona eta nahikoa den lege baten aplikazioan, besteak beste, goi mailako teknikariek kudeatutako gestio bat izan delako.
Eta luiziaren arrazoiei dagokienez?
Geroago jakin dugunaren arabera, badirudi arrakala batzuk agertu zirela istripu hori gertatu baino pare bat egun lehenago, baina administrazioak horren berririk ez zeukan. Enpresak informazio hori nola kudeatu zuen, nork erabaki zuen enpresan administrazioari ez jakinaraztea eta lanean jarraitzea, hori dudarik gabe argituko da epailearen aurrean.
BERRIAk eman du Zaldibarko zabortegian ustez gertatzen ziren zenbait irregulartasunen berri; adibidez, hara botatzen ziren hondakinen nolakoa eta kontrol falta. Hori ere ikertuko da auditoria horretan?
Hori ere egin beharrekoa da, noski, ahal den neurrian. Administrazioak ikerketa egin dezake bere artxiboan duen informazioarekin, baina ez daukan informazioarekin ezin du. Ez dut erraz ikusten administrazioak bere artxiboan duen informazioan argi eta garbi agertzea enpresak uzten zuela hara sartzen baimenduta ez zeuden hondakinak. Nik dudan informazioaren arabera, aurreko urteetan egindako ikuskaritzak zorrotzak izan ziren, eta, enpresari zerbait zuzendu behar izan zaionean, egin egin da. Baina enpresak zerbait desegokia egin badu eta administrazioari ezkutatu badio, orain administrazioak nekez jakingo du hori.
Damutu zaizu otsailaren 8an Anboton hartutako argazki hura sare sozialetan zabaldu izana?
Ostiralean, legebiltzarrean, kontrol saioa izan genuen, talde parlamentario guztiek hitz egin zuten, eta inork ez zion gaiari aipamen txikiena ere egin. Egun haietan sare sozialetan Arnaldo Otegiren argazki bat ikusi genuen Realaren garaipena ospatzen. Hurrengo goizean, goiz-goizetik, ia astero bezalaxe, ibilaldi bat egin nuen mendian, eta argazkia sare sozialetan jarri nuen, beti egiten dudan moduan. Nik arlo horretan [Zaldibarko aferan] ez dut ardura berezirik, Segurtasun eta Ingurumen sailetakoak bazeudelako han, eta besteok, bertan fisikoki egonda, lagundu baino oztopo egiten genuelako, eta pentsatu nuen zilegi zela zapatu goiz batean haize apur bat hartzea, telefonoa aldean nuela, eta eguerdirako nire postuan berriro egotea. Azkenean argazkia kendu nuen, ikusi nuelako batzuek gaizki hartu zutela.
Zabortegiaren inguruetan bi biltegi eraikiko direla iragarri duzue. Behin-behineko irtenbidea da hori, ala hondakinak han gelditzea baloratzen ari zarete?p>
Oraingoz, behin-behineko irtenbidea da, baina gauzak ganoraz egin behar dira segurtasunaren ikuspegitik. Irtenbide hori ezinbestekoa da lanean jarraitu ahal izateko, lurrak mugitzen ari garelako eta horiek nonbait jarri behar direlako, segurtasunez. Gero, denborak esango du behin-behineko irtenbide hori betirako bilakatzen ote den.
