Egunero hainbat aldiz hitz egiten dute elkarrekin Garbiñe Aranburuk (Legorreta, Gipuzkoa, 1973) eta Igor Arroyok (Iruñea, 1978), eta antzematen da haien arteko konplizitatea. Ia bi urte dira LAB sindikatuko koordinatzaile orokor karguan dabiltzala biak, eta komunikazio joria «ezinbestekoa» dela nabarmendu dute. Lau orduko barne bilera baten ondoren jarri dute solasaldirako hitzordua, eta hala ere jarioa fresko dute.
Asko hitz egin bai, baina nola? Deiak gehiago ala audio mezu amaiezinak?
IGOR ARROYO: Denetarik… Berrikuntzak egin ditugu zuzendaritza kolegiatuago baten bila. Koordinazio bikoitzarekin apustu ausarta egin genuen, eta emaitza oso positiboa da. Beste alor batzuetan bezala, haize berria ekarri dugu sindikalismora.
Nola daramazue koordinazio bikoitza? Nola sortu zen gaia?
GARBIÑE ARANBURU: Ardura bizigarriago egitea eta eraginkortasun handiagoa bilatzea dago erabakiaren atzean, besteak beste. Zuzendaritza eredu kolegiatuagoa eta feministagoa izatea bultzatu nahi dugun eraldaketa sakonago baten isla da. Erabakiak hartzeko modu parte hartzaileago batekin, jendeak bestelako lotura eta atxikimendua sentitzen du proiektuaren inguruan. Bestalde, 30 urte dira plan feminista bat indarrean jarri genuela. Gurean ere androzentrismoa nagusi izan da, eta hasieratik garbi ikusi genuen eraldaketa feminista gauzatzeko zuzendaritza parekideak ezartzea baino aldaketa sakonagoak behar direla. Baina egia da mugarriak izan direla: lehen idazkari nagusi emakumea izatea, zuzendaritza organo parekideak...
Garbiñe, hobeto bizi al zara orain? Asko hitz egiten da arduraren higaduraz.
ARANBURU: Ardura eramangarriagoa eta bizigarriagoa egiten laguntzen du. Zer zentzutan? Joko gehiago ematen du, erabakiak partekatuagoak dira, eta agenda antolatzeko beste aukera batzuk ematen ditu. Motxilaren pisuaren sentsazioa pixka bat arintzen da. Lan gutxiago egiten dugun? Ez, ezberdin.
Eta zu, Igor? Zuk koordinazio partekatua ezagutu duzu bakarrik.
ARROYO: Zuzendaritzan egin genuen gogoeta baten ondorio izan zen. Hasieratik iruditu zitzaigun erronka oso interesgarria zela. Eraginkortasunean irabazi egin dugu, eta pertsonalki ere formula emankor bat da. Asko ikasten ari gara: zer den ardura bat partekatzea, nolako lidergoa garatu behar dugun… Gu biok eta sindikatu osoa ari gara ikasten.
«Kargu partekatuak ardura bizigarriago egiten laguntzen du. Erabakiak partekatuagoak dira, eta agenda antolatzeko aukerak ematen ditu. Motxilaren pisuaren sentsazioa pixka bat arintzen da. Lan gutxiago egiten dugun? Ez, ezberdin».
GARBIÑE ARANBURULABeko koordinatzaile orokorra
Etzi sindikatuaren 50. urteurrena ospatuko duzue Bilbon. Nola dago osasunez?
ARANBURU: Oinarri sendoekin jaio zen sindikatu bat gara. Hasieran oso txikia, gero ez. Oinarria ondo sustraituta, enborra sendotuz joan da, eta adarrak zabalduz. Osasuntsu iritsi gara, hedapen eta afiliazio datuei dagokienez. LABen osasuna, dena den, ez da termino kuantitatiboetan bakarrik neurtzen. Gure ekarpena bada sindikalismoan egun nagusi diren hainbat ideia ekartzen lagundu izana.
ARROYO: Gure organizazio zuhaitza zabaltzeari esker, ekosistema sindikala ere aldatu egin dugu. Hastapenetan nahiko bakarrik defendatzen genituen hainbat ideia ia hegemoniko bihurtu dira euskal sindikalismoan: kontrabotere ideia, independentismoa eta izaera soziopolitikoa. Kontzeptu horiek egun nagusi dira euskal sindikalismoan. Euskal Herrian dugun sindikalismoa, estatukoarekin alderatuta, koordenatu oso ezberdinetan kokatu da.
Boterea, baina, hein handi batean alor kuantitatibotik dator. LABek urte batzuk daramatza afiliatuetan eta ordezkaritzan inoizko maila handiena izaten. Gehiago haz daiteke? Non?
ARANBURU: Sindikatuaren hedapena oso garrantzitsua da guretzat, eta hedatzen jarraitzea ere bai. Horrek ematen du indarra. Euskal Herriko langileen errealitateari hobekien egokitzen zaion sindikalismoa egiten dugula iruditzen zaigu. Gure borroka ereduak egunero berritzen ari gara sindikalismoarentzat urrunago gelditu diren langile sektore horietara hurbiltzeko. Digitalizazioaren eta uberizazioaren zabalkundea ez da kasualitatea, ezta plataforma digitaletan gero eta langile gehiago egotea ere. Ez da kasualitatea sexuen araberako lanaren banaketa ere. Horri guztiari gehitu behar zaio langile migratzailek jasaten duten esplotazioa. Zapalkuntza eredu berri horiei aurre egiteko sindikalismoa pentsatzen ari gara. Eta uste dugu hor duela LABek hedatzen jarraitzeko aukera handia.
Nola lortu arropa denda batean prekario diharduen langile bat sindikatu batera joatea?
ARROYO: Patronalek eta botere faktikoek jokaleku bat ezarri dute sindikalismoa harengana gerturatu ez dadin, eta hor eragin behar dugu. Estrategia bat dago sindikalismoari prestigioa kentzeko, hari armak ebasteko eta eragina murrizteko. Langileen eta sindikatuen arteko arrakala bat eragitea da helburua. Gure lana da baliabideak jartzea sindikalizatu gabeko eremuetara iristeko. Ez dugu zain egon behar ea noiz etorriko diren langile horiek, baizik eta guk eskaintza bat egin behar diegu. Gure esperientzia oso positiboa da. Nafarroako landa eremuan Guantanamo sindikalak zeuden. Huerta de Peraltako borroka mugarri izan zen, eta gaur-gaurkoz Nafarroako landa eremuan LAB lehen sindikatua izatear dago. Etxeko langileen eremuan, bi urteko lanaren ondoren sail sindikala sortu dugu.
Nola sinetsarazi sindikatzea komeni zaiola?
ARANBURU: Pedagogia asko egin behar da. Sistemak bultzatzen duen prekarizazio sistemak bi helburu ditu: etekina handitzea eta dominazio modu bat sortzea. Jendea etsipenera eraman nahi dute. Haiekin denbora pasatuz lortzen da pedagogia, eta ikusten dugu lanketa horrek fruitua ematen duela: sektore feminizatuak, zaintza eremua, Amazon…
LABen afiliatuen ezaugarriak asko aldatuko ziren azken 50 urteetan. Zein da egungo langile klasea?
ARROYO: Euskal Herriko langile klasea askotarikoa da. Hasteko, bi estatutan banatuta dago; gero, lan egoerak daude, ideologiak, aspirazioak... Nire ustez, LABen arrakastaren gakoa da sorreratik printzipio batzuk oso argi mantendu dituela, baina adarrak zabaldu dituela. Metafora hori erabiltzen dugu: sustraietan sendo, adarrak zabaltzeko. Azken hamar urteetan, LABen oinarri soziala asko aldatu da, zorionez.
«Estrategia bat dago sindikalismoari prestigioa kentzeko. Langileen eta sindikatuen arteko arrakala bat eragitea da helburua. Gure lana da baliabideak jartzea sindikalizatu gabeko eremuetara iristeko. Nafarroako landa eremuan 'Guantanamo sindikalak' zeuden».
IGOR ARROYO LABeko koordinatzaile orokorra
Euskal Herrian prekaritatea fikzioa dela dioen diskurtso bat zabaltzen ari da patronala.
ARANBURU: Datu objektiboek gezurtatu egiten dituzte hitz horiek. Egun, enplegua izateak ez du bermatzen pobreziatik aterako zarenik. Lan merkatuaren degradazioari zerbitzu publikoen okertzea gehitu behar zaio, eremu askotan: osasungintza publikoan, etxebizitza eskubidea ukatuta dago, zaintzaren pribatizazioa… Datuek erakusten dute herri honetan sortzen den aberastasunaren banaketa desorekatua dela. Patronalak eta instituzioak jabetzen dira ezinegon soziala handitzen ari dela, eta horri fikzio deitzean erakusten dute kezka eragiten diela.
LABen historiako lehen 50 urteak ezagutu ditugu. Nolakoak izango dira hurrengo 50ak?
ARROYO: Mundua zeharo aldatuko da, hurrengo hamarkadan esaterako. Mundua eta Euskal Herria. Orain arte esaten ziguten kapitalismoa betirako zela, eta hazkunde mugagabearen mitoarekin eredu bidegabe bat legitimatzen saiatzen ziren. Gu beti izan gara antikapitalistak, eta esaten dugu eredua bideraezina dela, hazkunde mugagabea ezinezkoa baita. Afera zera da, norantz egingo diren aldaketak. Guk banaketa hirukoitza aipatzen dugu: banatu behar da enplegua, banatu behar da zaintza lana, eta banatu behar da bi esfera horietatik sortzen den aberastasuna, zerga politikaren eta zerbitzu publikoaren bidez. Sindikalismoa hurrengo hamar urteetan borroka hori eramateko subjektu nagusietako bat da.
Zerbitzu publikoak, etxebizitza… Sindikatuak al zarete ezkerraren lobbyak?
ARROYO: Esango nuke ezkerraren aktore nagusietakoak garela. Behintzat sindikatu soziopolitiko eta klase ikuspegidunak. Iruditzen zait batzuetan elkarrizketa sozialaren alde jokatu duten sindikatuek rol ezkor bat jokatu dutela ezkerraren ahalduntzean. Galga izan direla alderdi politiko batzuek posizio ausartak har ditzaten. Euskal Herrian, berriz, eta zorionez, badaude kontrabotere sindikatuak. Botere publiko batzuetatik zerbitzu publikoetako grebak kritikatzen dituztenean, guk esaten dugu gu ez gaudela hemen soilik gure lan baldintzen alde borrokatzeko: zerbitzu publiko sendo batzuen alde borrokatzeko ere ari gara.
«Guk oso argi dugu sindikatuaren autonomia zaintzea oinarrizko printzipioa dela; finantzarioa eta politikoa. Baina autonomia zaintzeak ez du esan nahi aldaketa politikoak bultzatzetik kanpo egon behar duzunik».
GARBIÑE ARANBURU LABeko koordinatzaile orokorra
LABi egiten zaion kritika bat da otzanagoa dela ezker abertzaleak agintzen duen eremuetan. Zer duzue esateko?
ARANBURU: Guk oso argi dugu sindikatuaren autonomia zaintzea oinarrizko printzipioa dela; finantzarioa lehenik, afiliatuen kuotetatik bizi baikara nagusiki; eta autonomia politikoa. Baina autonomia zaintzeak ez du esan nahi aldaketa politikoak bultzatzetik kanpo egon behar duzunik. Berez erortzen den argudio bat da, EH Bilduren erabakiren bat nahikoa iruditu ez zaigunean, guk ez dugu erreparorik izan horrela baloratzeko. Baina gauza bat da autonomoa izatea politika publikoak baloratzean, eta beste bat da erabat autonomoa izatea estrategia soziopolitikoan.
Nolakoa da harremana ezker abertzalearen barruan? Ezker abertzaleak markatzen du LABen ildoa, edo sindikatua berez gai da langile estrategia bat markatzeko ezker abertzalearen barruan?
ARROYO: LAB autonomoa da, eta oinarri sozialak eta zuzendaritzak hartzen dituzte erabakiak. Eta betiere euskal langileen interesak jartzen ditu erdigunean. Baina, era berean, LABen interesa da artikulatzea prozesu eratzaile eta eraldatzaile bat Euskal Herrian, autonomismotik burujabetzara doana eta kapitalaren interesak erdigunean jartzen dituen eredutik erdigunean bizitzak jarriko dituen eredu batera doana. Trantsizio hori bultzatzeko, guk sinesten dugu beharrezkoa dela elkarlanean aritzea eragile sindikal, sozial eta politikoekin. Elkarlana, adibidez 1.400 euroko gutxieneko soldata lortzeko edo pentsioak 1.080 euroraino osatzeko.
Lehen aipaturiko kritika asko ELAk eginak dira. Sindikatu abertzaleen arteko elkarlana posible izango al da berriz?
ARROYO: Ahaleginak egin ditugu garai politiko ezberdinetan LAB eta ELAren ateko akordio integral bat lortzeko, baina ez da posible izan. Azken saiakera 2017an izan zen, eta guk balio handia eman genion bi sindikatuen artean lortu genuen adierazpen politikoari. Guk une batean sentitu genuen adierazpeneko asmoak gauzatzen saiatzen ari ginela, baina bistan zen ELAk beste iritzi eta estrategia bat zuela. Nik uste dut naturaltasunez hartu behar dela: bi sindikatu ezberdin gara, eta zilegi da bi estrategia ezberdin izatea. Gauzak horrela izanda ere, bada aukera hainbat eremu eta borroka sindikaletan elkarlanean aritzeko. Iruditzen zaigu horiei ez zaiela garrantzirik kendu behar.
«Botere publiko batzuetakoek zerbitzu publikoetako grebak kritikatzen dituztenean, guk esaten dugu gu ez gaudela hemen soilik gure lan baldintzen alde borrokatzeko: zerbitzu publiko sendo batzuen alde ere ari gara».
IGOR ARROYO LABeko koordinatzaile orokorra
Jaurlaritzaren mahai batzuetara modu kritikoan itzultzea erabaki zenuten duela hilabete batzuk; zer balorazio egin duzue?
ARANBURU: Goiz da balorazio bat egiteko. Kontseilu Ekonomiko eta Sozialaren bilera pare bat izan ditugu, Lanbiden orain eskatu dugu sartzea... Urratsa egin, sartu, ikusi, ikasi.... Klase borroka lantokietan eta kalean egiteaz gain organo instituzionaletara eramateko modu bat da. Lekuko deserosoak izango gara. Eremu guztietan borrokatu behar da kapitala.
Konfliktibotasun maila handia dagoela esaten da, baina aspaldian ez zeuden hainbeste sektore itun indarrean.
ARANBURU: Guztiz lotuta baitaude; borrokak ematen du estaldura tasa hori. Nahiko genuke benetako negoziazioa lortu nahi duen patronal bat egotea, baina negoziazio mahaietan aurkitzen dugun patronalak ez du borondaterik. Horrek erakusten du estrategia ona dela langileak antolatzea eta ahalduntzea.
Azken greba orokorretan, mugimendu feminista eta pentsiodunena garrantzi handiko eragileak izan ziren. Etorkizuneko grebak horrelakoak izango dira? Sindikalismoak eragile sozialetatik edan behar du?
ARROYO: Balio handia ematen diogu sindikatuen eta eragile sozialen arteko elkarlanari, eta uste dut Euskal Herria aitzindaria dela horretan. Beste lurralde batzuetan eztabaidatzen dute zer den lehenbizi, klase borroka ala borroka feminista, sindikatuak ala eragile sozialak... eta hemen, zorionez, badaukagu orube komun bat. Halere, uste dugu sindikatuok hor lidergoa izaten jarraitu behar dugula. Horri lotuta, greba feminista orokorrak izan behar du segida, eta orain zaintzarako akordio sozial horren garapenean parte hartzen ari gara.
