Gaur iragarri ditu Donald Trumpek muga zerga berriak, berak askapenaren eguna deiturikoan, Etxe Zuriko Arrosa Lorategian, eta Lynn Andersonek 70eko urteetan ezagun egindako kanta gogoan —«barkatu, baina inoiz ez nizun arrosa lorategirik agindu. Eguzkia ateratzearekin batera, euri pixka bat egin behar du noizean behin»—. Badirudi luzerako euritea iritsi dela munduko merkataritzara.
Zenbait ikerketaren arabera, Trumpen muga zergek 1,7 bilioi euro murriztuko dute merkataritza munduan, eta guztiek igarriko diote kalteari, baina baita Estatu Batuek eurek ere; izan ere, besteak beste, merkataritza globalaren %30 dira, eta beste %70a ez da ezer egin gabe geratuko.
Bere hiztegian «askapenak» zer esan nahi duen argitu du Trumpek: protekzionismo hutsa, eta muga zergak ezker-eskuin jartzea, baita teorian aliatu dituen herrialdeei ere. Are, aliatuei eragingo diete batez ere, haiekin baitu tratu ekonomiko gehien. Iragarpenak are gehiago bizituko du Trumpek berak hasitako merkataritza gerra, Europako Batasunak eta beste guztiek erantzun egingo dutela ohartarazi baitiote AEBetako presidenteari.
Hainbat espekulazio izan dira egun osoan; %20 inguruko muga zerga orokor bat jartzeko aukera nagusitu da, baina azkenean, Trumpek bi talde egin ditu. Tarifa orokor bat jarri du, %10ekoa, baina bazkide inportanteenei askoz muga zerga handiagoa jarri die, Trumpen arabera, AEBei jartzen dizkieten tarifen araberakoak —horregatik deitu die «elkarrekikoak»—. Are gehiago, «eskuzabal» jokatu duela nabarmendu du, AEBek «zerga bidegabeen erdiak» soilik aplikatuko dizkietelakoan. Afixa batean erakutsi du herrialdeen zerrenda nagusia, eta azalpen traketsak eman.
Horrenbestez, Europako Batasuneko produktuei %20 jarriko die. Nola kalkulatu du kopuru hori? Bada, benetako muga zergari gehituta bere iritziz AEBen produktuei trabak jartzen dizkieten beste kostuak, hala nola BEZa; AEBetako enpresek ez ezik, Europakoek beraiek eta beste guztiek ordaintzen dute BEZa.
Txinari %34ko muga zerga jarriko dio; %46koa, Vietnami; %32koa, Taiwani; %24koa, Japoniari; %26koa, Indiari; %10ekoa, Erresuma Batuari; eta %10ekoa, Brasili. Kanadari eta Mexikori ez die elkarrekiko muga zergarik jarri, oraingoz.
Trumpek gutxienez birritan zerrendatu ditu beste herrialdeek AEBei egindako kalteak: urteetako lapurretak, iruzurrak, manipulazioak, bidegabeko subsidioak, dumping-ak, neurrigabeko tasak, eta jabetza intelektualaren lapurretak, besteak beste. Herrialdeen bidegabekeria horien artean aipatu du Europako Batasuneko %20ko balio erantsiaren gaineko zerga.
«Aurrena, Amerika»
Trumpek zera esan du: «Buru argiz jokatzen hasiko gara, eta aberasten hasiko gara». Bere lehen agintaldian maiz erabili zuen leloa berreskuratu du: «Aurrena, Amerika».
Trumpek adierazi izan duenez, muga zergen bitartez 600.000 milioi dolar jasoko dituzte, eta horrela ordainduko ditu enpresei eta herritarrei agindutako zerga jaitsierak. Baina baliteke aduanetako kutxetan AEBetako presidenteak uste baino diru gutxiago sartzea, tarifa horiek ia ezinbestean ekarriko dute-eta inportazioak jaistea.
Merkatuak itxi arte itxaron du AEBetako presidenteak «askapenaren eguna» zertan datzan iragartzeko, agian pentsatzen baitu ez dela ona izango finantza munduaren erantzuna. Wall Street maldan behera doa Trump Etxe Zurian sartu eta gerra komertzialak iragartzen hasi zenetik. %10 inguru galdu du Nasdaq indizeak, ia %5 galdu du S&P 500ek, eta %1etik gora, Dow Jonesek.
Konpainia guztien artean, Teslak galdu du balio gehien —%35—, Elon Musk Trumpekin eskuz esku aritzeak bezero izan zitezkeen askorengan eragin duen arbuioa dela eta. Asko galdu dute Nvidia mikrotxipen ekoizleak eta enpresa teknologikoek, Europaren erantzunaren beldur.
Merkatuen erreakzioak mezua goitik behera aldatzera bultzatu du Trump. Bere agintaldiaren atarian eta hasieran, burtsak gora zihoazenean, bere politika ekonomikoaren garaikur gisa erakusten zituen datuak. Orain, berriz, gutxietsi egiten du merkatuek diotena, izan ere, zera esaten dute: litekeena da atzeraldi bat eragitea, eta inflazioa, apaldu beharrean, handitzea.
Ikusi gehiago
Muga zerga orokorraz gain, orain jarriko da indarrean autoei jarritako tarifa berezia ere. Haren bitartez, %25eko muga zerga ordaindu beharko dute AEBek inportatzen dituen auto guztiek. Autoentzako osagaiek ere ordainduko dute tarifa hori aurrerago, baina ez, oraingoz, Mexikon eta Kanadan egindakoek. AEBetako autogileen eskaera da hori, ekoizpen kateak oso lotuta baitauzkate. Badaezpada ere, kontsumitzaileek erosketak aurreratu dituzte, eta marka ia gehienen salmentak asko handitu dira azken asteetan.
Tarifen bitartez, Trumpek AEBetako industriari bultzada bat eman nahi dio —inportazioak garestitzeak barne ekoizpena merkatzen du—, baina oraingoz kontrako eragina izaten ari da. Azken datuen arabera, martxoan lantegien jarduera jaitsi egin zen, eskariak jaitsi egin zirelako. Enpleguak ere behera egin du sektore horretan.
Enpresen biltegiak, ordea, ez dira hain beteak izan 2022az geroztik. Adituen arabera, horrek zera erakusten du, aurreko hilabeteetan erosketa asko aurreratu dituztela konpainiek, muga zergei izkin egiteko.
Dirua beldurtia da
Beste ondorio bat ere izan dute Washingtondik etortzen diren berriek: urrearen balioa inoizko handiena da. Dirua beldurtia da, eta, horrelakoetan ohikoa den moduan, inbertsiogilerik zuhurrenek urrea erosteari ekin diote. Hori dela eta, ontza batek 2.900 eurotik gorako balioa dauka gaur egun, urte hasieran baino ia %20 handiagoa.
Urrea garestitu izanak egoera ekonomikoari buruzko mesfidantza erakusten du, eta horixe nabaritzen da merkatu azterketetan ere: enpresetako buruzagien konfiantza indizea ez da hain txikia izan azken hamar urteetan, eta kontsumitzaileena, berriz, azken lau urteetan.
