Deszentralizazio legearekin, 1982an, Donibane Lohitzune-Ziburuko portua departamenduaren jabego bilakatu zen. Urteetan modu azpikontratuan portuaren arlo guztiak kudeaketa egitura batzuei delegatu ondotik, Pirinio Atlantikoetako departamenduak esku hartu du berriz, lekuko sozietate publiko bat sortu baitu portu osoa zuzentzeko.
Arrainen salmenta gunea elkarte batek kudeatzen zuen orain arte; laket-portua, herriarteko sindikatuak; arrantza profesionalaren kudeaketa Baionako Industria eta Komertzio Ganberaren esku zen; erregaia, La Basquaise kooperatibaren esku; orga altxatzailea Zokoako ontziolak kudeatzen zuen… Marie-Laure Ondars da, urtarrila hastapenetik, sozietate publikoaren zuzendaria, eta, haren ustez, arazo bilakatua zen portuan hainbeste kudeatzaile izatea: “Kudeatzaile anitz izateak eragozten zuen azterketa ona egitea portuaren kudeaketaz, baita deliberoen hartzea ere. Informazioa galtzen zen, bakoitzak zati bat bere gain zuelako”.
Arrain maiorista eta, lehenago, arrain salmenta kudeatzen zuen elkarteko lehendakari izan zen Mikel Arregik gutun bat igorri zion Jean-Jacques Lasserre departamenduko buruari, jakinarazteko bere ustez aldaketa bat beharrezkoa zela. “Atlantikoan, portu guztietan aldaketak izaten dira, eta egoera ondo finkatzeko ezin genuen horrela segitu”. Arregiren erranetan, inbertsioak “beharrezkoak” ziren portuan, baina industria eta komertzio ganberak ez zituen egin nahi: “Materiala ere zaharra zen, aldatu behar zen, eta momentu batez ezin zen. Portuan behar ziren inbertsioak egin, eta Baionako Ganberak ez zuen nahi ordaindu”, laburbildu du.
Garai batean, Donibane Lohitzuneko eta Ziburuko portuak kooperatiba desberdinekin funtzionatzen zuela gogoan hartu du Ondarsek bere postua hartu berritan: “Azken urteetan, arloko parteen artean elkarrizketa gelditua zen. Bakoitza bere xokoan zen. Helburua da berriz loturak egitea, berriz kolektiboki aritzea”. Horretarako, aholku batzorde bat sortu dute, portuko profesional batzuk bilduta.
Salmenta gune komuna
Arrantzaleetan panorama zabala da; amua, sarea edo hondasarearekin ari direnetan, teknika desberdinak baliatzen dituzten arrantzaleak “bildu eta hortik boz bat ateratzea zaila da”, Arregiren ustez. Halere, gehitu du interes bera dutela arrantzale guztiek arrain salmenta gunearen inguruan: “Denek nahi dute arrain salmenta zerbitzuak segi dezala eta zerbitzu ahalik eta hoberena izan dadila”, erran du. Ez baita merkatu tipia Ziburuko arrain salmentarena: urtean 8.000 eta 12.000 tona arrain saltzen da, eta iaz 30 milioi euroko negozioa izan zen.
Portuaren ibilmolderako finantza iturri da arrain salmenta, zerga batzuk direla medio. Donibane Lohitzune eta Ziburuko 45 arrantza ontziez gain, Hendaia eta Capbretongo (Landak) arrantzaleek ere Ziburun saltzen dute arrainaren parte bat. Batzuk, gainera, kamioiz ekartzen dira; armadore handi batek, bereziki, Irlandan arrantzatu legatza handik Lapurdira kamioietan ekartzen du erregularki, Ziburun saltzeko.
Antolaketa berria oraino plantan ezartzekoa badute ere, Ondarsen lan ardatza profesional batzuen arteko lankidetza da, argiki. Arrain salmentaren kasuan, onartu ondotik elkarrizketa kanalak sortzekoak direla, eta sinesten du hobekuntza posibleetan: “Adibidez, entseatu gaitezke saihesten denek arrain berdina ekar dezaten momentu berean, horrek baitu, normalean, prezioen gainbehera ekartzen. Antolatuz gero, merkatua erregularki hornitzea posible izan daiteke”.
Elkarlana sustatzen hasteko, kontsulta batzorde bat sortu dute, arrantzako profesionalez osatua: arrantzale elkarteak, arrain erosle maioristak, La Basquaise kooperatiba… “Lotura atxikitzeko eta elkarlanean aritzeko, edo, bederen, informazioa elkar trukatzeko”, Ondarsen arabera. Haren erranetan, arau anitz badira, eta etengabe aldatzen dira, gainera, eta “hori guztia partekatzea” da haren ideia, “elkarrekin estrategia komertzial bat garatzeko, portua dinamizatzeko, salmentak goratzeko, irabaziak eta zerbitzuak hobetzeko xedez”.
Obrak abian ontziolan
Lantalde berriak abiada hartu artean, kudeatzaile aldaketak berehala ekarri du lehen inbertsioa berritze lanetan. Industria eta komertzio ganberak ezin zuena asumitu departamenduak eginen du: lehen obra gotor batekin hasiak dira, Ziburuko Zokoako ontziola berritzeko, hemezortzi hilabete iraunen dituzten lanekin. Ezinbestekoak ziren, Ondarsen erranetan, “ez baita batere normetara egokitua” gaur egun. Beste obra beharrezko batzuk ere baditu gogoan portuko zuzendariak, baina urratsez urrats egitekoak; bai arrantza sail profesionalarentzat, bai atsegin portuarentzat.
Arrantzaleen artean bestelako iritziak entzuten badira ere, Arregik uste du lehen urratsetan jadanik sozietate publikoak kudeatzaile batzuk kontsultatzen dituela lanak hasi aitzin: “Inbertsioak egiten dituzte denekin hitz eginez, profesional guztiekin. Gero sintesia egiten dute, denen artean adostua egiteko. Haiek badituzte gero ahalak diru laguntzak lortzeko”.
Sozietate publikoaren egiturarekin, Ondarsi iduri zaio “borondate historiko” bati ihardesteko manera izanen dela oraindik goiti: “Arrantzaleen elkarteak beti hertsiki lotuak izan dira portuaren kudeaketari. Bazen kooperatiba izpiritu azkarra, momentu batez arrain salmenta ere kooperatiba batek zuen kudeatzen”. Zuzendari berriak epe luzeko estrategia plantan ezarri nahi du orain, “orain sobera existitzen ez den izpiritu kolektiboa” berriz aktibatuz.
