«Negoziazioan ez duzu beti irabazi behar: aurrera egitea da garrantzitsuena»

Urte eta erdi darama karguan,Jon Azkue ordezkatu zuenetik. Pandemiak eragindako lan gorabeheren olatua kudeatu behar izan zuen iritsi berritan, eta azken hilabeteetan lan gatazka askotan murgildu da. Elena Perez Barredo (Erandio, Bizkaia, 1968) Zuzenbide eta Ekonomia ikasketak eginikoa da EHUn, eta gaztelaniaz erantzun ditu galderak. Aurretik, besteak beste, PSEren hautagai izandakoa da Erandion, eta Justizia arloko arduradun CCOOn.

Maiatzaren Lehena da gaur. Mobilizazioren batera joateko asmorik ba al duzu?

Urtero joaten naizen horretara, CCOOk eta UGTk Bilbon deitzen dutenera. Hiru aldiz egin dut kale bakarrik, pandemiako bi urteetan eta 2019an, gaixo nengoelako. Urteko mobilizazio garrantzitsuena da, jai eta aldarrikapen eguna.

Mobilizazio horietan langileen erosahalmenaz hitz egingo da. Inflazioa handia, euriborra positiboan... Ekuazio zaila da. Arduratzen al zaitu egoerak?

Negoziazio kolektibo faltak arduratzen nau gehien, eta uste dut Euskadiren arazo handietako bat dela. Langileen %9,3k ez dute lan itunik, eroria dute, eta %64,4k indarraldia luzatua dute. Arazo larria da, eta itunak berritzeko garai zailak dira. Ez da erraza inflazioa zertan geldituko den iragartzea, eta ikusi behar da hura jaisteko harturiko erabakiek zein ondorio duten.

Lerro tartean errenta paktu batez ari al zara? Aldekoa al zara?

Ni ez naiz paktuari deitura bat jartzearen aldekoa, paktuaren aldekoa baizik. Langileak eta enpresariak dira kasu bakoitzean zer egin dezaketen dakitenak. Enpresa batzuetan aldagai berritzaileak negoziatzen ari dira. Adibidez, Artiacheko azken eskaintza: nik kopuru bat igotzen dizut urtero, eta urte hauetako KPIak muga jakin bat igarotzen badu, beste kopuru bat emango dizut. Eredu gehiago daude indarrean. Helburuak langileen erosahalmena eta produktibitatea ez galtzea dira.

Harro diozu sindikalista zarela. Zer moduz sindikatuekin?

Egia esan, nahiko ondo. Batzuetan eztabaidatzen dugu, baina ia guztiekin moldatzen naiz ondo. Batzuek gehiago deitzen naute, egia da, baina guztiekin hitz egiten dut, eta gehien ez zuk uste duzunarekin. Adibidez, nik asko hitz egiten dut ELArekin.

Elkarrizketa sozialeko mahaia herren ikusteak min ematen al dizu? ELA eta LAB gabe alegia.

Euskal herritar gisa min handia ematen dit. Ez dut ulertzen sindikalismoa ez egotea behar duten toki horretan. Horrek ez du esan nahi sindikatu batek bere balioen esentzia galdu behar duenik, baina langile klaseak behar du bere ordezkariak langileen auziak eztabaidatzen diren mahaietan egotea. Ez dut ulertzen euskal sindikatu batzuk Lanbiden, Osalanen edo Elkarrizketa Sozialaren mahaian ez egotea.

ELA edo LAB gehitu daitezkeen itxaropenik ba al duzu?

Bai. Lehenago edo geroago gehituko dira. Jendeak exijituko die.

Hilabete pasatu da lan erreforma indarrean sartu zenetik. Nabaritu al da haren eragina?

Bai, lehen egunetik, batez ere behin-behinekotasunean. Aldi baterako kontratazioa jaisten ari da, eta mugagabea igotzen. Negoziazio kolektiboetan, berriz, ez da sumatu oraindik, ez dira ugaritu.

Eskubide gehiago lortzeko aukera galdu al da? Kaleratzeak garestitzea, lan erregulazioen kontrola... Marko hau luzaroan egongo da indarrean.

1970eko hamarkadatik ez da egon gizarte eragile guztien akordioan oinarrituriko erreformarik, eta haiek erabaki behar dute zein harreman izango duten lan merkatuan. Negoziazioan ez duzu beti irabazi behar: garrantzitsuena aurrera egitea da. Beti lor daiteke gehiago, baina negoziazioek hasiera eta amaiera dute, eta alde guztiek irabazi behar dute.

Azken hilabeteetan hainbat lan gatazkatan esku hartu duzu. Zergatik?

Azken urteetan esango nuke nik. Ni Lan Zuzendaritzatik nator, badut ibilbide bat arlo horretan. Aurreko legegintzaldian gatazka askotan egon ginen: Bilboko TAO, Tubos Reunidos... eta beti ez gara berdin sartzen. Kontua da azkenaldian gatazka mediatikoagoak izan direla. Guk gatazka guztietan jartzen dugu arreta, eta, sartzen bagara, norbaitek eskatu eta guztiek nahi dutelako sartzen gara.

Mediatikoenetakoa Tubacexena izan zen. Deigarria izan da zuzendaritzaren bilakaera: hasieran, epaileei esan zien 129 langile sobera zituela; gero, lanaldia astebetez luzatu zuen; eta, azkenean, sei hilabeteetan emaitza oso onak izan ditu. Uste duzu zuzendaritzak gezurra esan zuela negoziazio mahaian?

Ez. Uste dut jendea bileretara fede onez etortzen dela. Enpresek eta langileek ondo dakite zeintzuk diren arazoak. Ekoizpena hobetzen den kasu guztietan ez da jende gehiago behar. Egia da, halaber, negoziazio mahaira zenbaki batekin sartu eta beste batekin irteten bazara, galdetu dezakezula: «Zergatik ez duzu hasieratik murriztu?». Baina hori da negoziazioen jokoa, eta hori lortzen dute sindikatuek beste zerbaiti muzin egitearen truke. Baina Tubacexek ekoizpen gastuak jaitsi beharra zeuzkan, eta inor ez zen kalera joan.

Epaitegian azaldu zuen panorama katastrofikoak zerikusi gutxi du azken datuekin.

Epaiketa batean edo negoziazio batean inoiz ez duzu dena esaten. Zuk badakizu zer eskatzen duzun eta noraino iristeko prest zauden. Epaiketa batean, gainera, beste bat konbentzitu behar duzu, hirugarrena. Zer da inportantea? Lan erregulazioak ez ziola kalterik egin inongo familiari, eta enpresak etorkizuna duela. Beste guztiak? Badu antzerkitik pixka bat.

Emakumeak nagusi diren sektore askotan izaten ari dira lan gatazkak. Bizkaiko garbitzaileek 1.200x15 kanpaina hasi dute. Asko eskatzea al da?

Nire ustez, ez. Garbiketari ez zaio ematen behar adinako garrantzirik, eta horregatik dute soldata txikia. Orain, sektore mailako mobilizazio bat dago, eta uste dut horrela jorratu behar dela garbiketak duen prekaritate arazoa. Era berean, kontuan izan behar da barnealdeak garbitzen eta kalean dihardutenen arteko soldata arrakala handia dela; barnealdeko lanetan emakumezkoak dira gehienbat, eta kalean, gizonak.

Bizkaiko bulego garbiketa ituneko bilera batean, patronalak %0,5eko soldata igoera eskaini zuen lehen urterako, «beherapenetan zerbait erosteko» adina. Zer iritzi sortzen dizu?

Emakume eta feminista naizen aldetik, edozein emakumeri esan dakiokeen gauzarik ikaragarrienetakoa dela, are gehiago emakume langile bati. Enpresariekin arazo bat dugu, genero auzietarako duten sentikortasun faltarekin, eta ikusten da. Guk gure alea jartzen dugu, enpresa elkarteek haien kideak sentsibilizatu ditzaten lortzeko, generoa justizia sozialeko auzi bat dela uler dezaten. Emakumeen lanari balioa kentzea, bigarren mailako soldata bat balitz bezala tratatzea, eta horrelako iruzkin bat egitea beste mende batekoa iruditzen zait. Hori esanda, bi aldeetan ikusi izan ditut berdintasun ikastaroak beharko lituzketen pertsonak. Matxismoa arlo guztietan dago. Esaterako, liderra gizon bat den sektore feminizatuak ohikoak dira. Sektore feminizatuak non hitz egiten duen bakarra gizon bat den. Erabat lekuz kanpo dauden sindikalisten iruzkin matxistak ere entzun izan ditut, enpresako pertsonalburu emakumezkoaren aurkakoak. Ohikoa da ere enpresaren aldetik gizonak bakarrik agertzea negoziazioan, eta, emakumeren bat agertuz gero, Giza Baliabideetakoa izatea.

Gizartea zahartzen ari da, eta zaintza sektorearen premia handitzen ari da. Sektorean, baina, prekaritatea hedatuta dago: zahar etxe pribatuak, etxez etxeko zaintza... Zergatik da hain zaila baldintza duinak lortzea?

Zaintzari merezi duen balioa ematen ez zaiolako. Beste zerbitzu batzuei balio handiagoa aitortzen diegu. Kalitatezko enplegu profesionala sortuko duen sektore bat behar dugu. Asmo hori ZainLab proiektuarekin eta ekinaldi askorekin batera etorri behar da, publikoak zein pribatuak. Adibidez, uste dugu ekintzailetza kolektiboa, kooperatibekin adibidez, bide interesgarria izan daitekeela langile horientzat, gehienak emakumeak direnak.

Sektore horietan Ferrovial, Sacyr, DomusVi, Clece... halako enpresak daude. Mozkin handiak onartzen dituzten enpresa taldeak. Gizarteak ez du ulertzen nola ezin dituzten eskaini 1.500 euroko soldatak.

Zerbait egiteko obligazioa da lortzeko zailena. Lan baldintzen hobekuntza sindikalismotik etorri izan da historikoki; lehenbizi, industriako gizonezkoengandik iritsi zen, eta, orain, zerbitzu sektoreko emakumeengandik etorri behar da. Era berean, gizarte gisa ere aitortza handiagoa eman behar diegu zaintza lanei.

Baina zahar etxe asko publikoak dira, enpresa pribatuei esleiturikoak.

Lizitazio publikoa garrantzitsua da. Sektore publikoko kontratuen legean aldaketa nabarmen bat egon da. Lehen prezioa, prezioa eta prezioa zen bakarrik, eta orain hasi dira gizarte klausulez hitz egiten. Kontratazio publikoa gauza konplexua da, eta aldaketa legala hor dago, baina pausotxo bat gehiago eman behar da lan baldintzak hobetuko dituzten klausula sozialak sartzeko.

Sindikatu guztiek diote lan ikuskatzaile gehiago behar direla. ELAk eta LABek zehazten dute ehun gehiago beharko liratekeela Europako batezbestekora iristeko. Hainbesterako al da?

Gehiago behar dira, pertsonak? Bai. Lan ikuskaritza bera indartu behar da, pertsonekin eta baliabide teknologikoekin. Kopuruari dagokionez, hamahiru leku ditugu betetzeke. Zergatik? Besteak beste, legeak diolako ezin dela egon bitartekorik. Ez da prozesu erraza, gainera, eta jende askok ez du ikuskatzaile izan nahi. Gure obligazioa lanpostuak sortzea da, eta ari gara: ikuskari hamar lanpostu gehiago azken hiru urteetan, eta ikuskariorde izateko hamabi gehiago urte amaieran. ?

Zenbat gehiago behar diren? Zaila da esaten, Europako ikuskapen guztiak ez dira berdinak. Baliabide teknologikoen bitartez ere indartu daiteke. Datuei erreparatuta, iruzur egiten duten enpresen entresaka eraginkorragoa da. Iruzurraren aurkako erremintak asko aldatu du lana: lehen, kontratuen %7 aldatzen genituen; orain %50etik gora.

Kontratuen erdiak aldatu behar izatea pila bat da.

Nora jo badakigulako. Datu asko ditugu. Iruzur kontratuak dira. Esaterako, aldi baterakotik mugagabera aldatzen dugu, edo lanaldi partzialetik osora. Ohiko iruzurra da aldi baterako kontratuak kateatzea. Bilaketa teknologikoa da, Gizarte Segurantzaren datuetan eginikoa. 33.000tik 16.500 kontratu aldatu ditugu aurten. Istripu askoko enpresak eta genero arrakala detektatzeko ere erabil daiteke.

50 langiletik gorako enpresetako itunetan euskara planen negoziazioa txertatzeko aukerari atea itxi dio Confebaskek. ELAk eta LABek hala eskatu arren. Euskara planei hitz egiteko garaia iritsiko zen dagoeneko, ala?

Bada bai, hitzarmenetan sartzea aukera ona da. Eta uste dut Kultura Saileko diru laguntza funts bat zegoela. Egia da garai hau agian ez zela egokiena, pandemian... Nik uste dut enpresa batzuek badituztela euskara planak. Beti pentsatu dut lan negoziazioan soldata eta ordutegia ez diren gauzak ere sartu behar direla; esaterako, euskara.

Hari horretatik tiraka, noizko elkarrizketa hau euskaraz?

Zoritxarrez, inoiz ez. Nik bigarren hizkuntz eskakizuna dut. Denbora pila bat egin dut euskara ikasten, ordu asko: euskaltegian, barnetegietan... Ia dena ulertzen dut, baina kosta egiten zait hitz egitea.