«Mundua aldatu da eta gauza desberdinak egin behar ditugu»

«Malgutasuna» du behin eta berriro mingainean Jose Miguel Aiertza Adegiko idazkari nagusiak (Donostia, 1966). Enpresaren munduan kulturaren aldaketa aldarrikatu nahi du patronalak.«Garai berriek hala eskatzen dutelako. Ez da kapritxoa».

Azken erreformak ikusita, haizea alde duzuela esatea gehiegi al da?

Bai. Kontua ez da enpresariek edo langileek haizea alde izatea, baizik eta ekonomiak une honetan eskatzen dituen aldaketak ematen ari direla.

Lan merkatuarena indarrean jarri zenetik hilero hazi da langabezia. Ez dirudi funtzionatzen ari denik. ..

Ez dio benetako arazoari heldu. Baina guk lan merkatuaren aldaketa ez dugu eskatu ekonomia gaizki doalako, baizik eta indarrean dagoen lan araudia oso zurruna delako. Merkatu globala gero eta malguagoa da; jokalari berriak sartu dira eta horrek eragin du enpresek egin behar duten eskaintzaren aldaketa sakona. Aldaketei erantzuteko malgutasuna behar da eta horretarako legedi aproposa. Askotan aldarrikatu dugu malgusegurtasunaren eredua. Ereduak hor daude: Suedia, Herbehereak, Danimarka... Langileen, enpresarien eta administrazioaren artean adostasuna dago; badakite zein den bere ardura, elkarri legitimitatea onartzen diote, eta hortik hasita bakoitzak jartzen ditu dituen tresnak enplegua sor dadin. Hori baita helburu nagusia. Enpresaburuari, arriskuak eta inbertsioak hartzen dituen heinean, onartzen zaio antolakuntzarako ahalmena: orduen banaketa, egunen moldaketak lana dagoenean edo ez dagoenean egin ditzan...Funtzio aldetik, langileek gero eta polibalentegoak izan behar dute merkatuak eskatzen dituen aldaketei erantzuteko. Horren truke langileak izan beharko luke segurtasuna enpleguan. Ezin da enpresa batean lan egingo duzun segurtasuna eman, baina bai, ordea, lana bizitza osoan izango duzula. Danimarkan funtzionatzen du: munduko langabezia txikiena du, langabeziara doan edonork lana bilatzen du bi edo hiru hiletan. Politika aktibo eraginkorrak daude, behar den formakuntza eta babes soziala ematen zaizkie. Hori da erreferentzia, oso urrun gaude, baina pixkanaka horretara jo behar dugu.

Eredua hain ona bada, zergatik ez da hartara jotzen?

Kultura bat delako eta hori eragile guztiek onartu beharko dutelako. Gaur egun ez da gertatzen,eragileen artean konfiantza ez dagoelako. Zergatik? Espainiako lan legediak ezartzen dituen oztopoek eramaten dute malgutasuna jendea kaleratzetik lortzera.Horrek gatazka dakar, eta konfiantza eza. Konfiantza berreskuratu behar dugu eta hortik hasi lanean. Adegi prest dago.

Danimarka aipatu duzula, badago alderik gizarte babeserako prest egon daitekeen diruan: han %48ko zerga presioa dago, hemen %31koa.

Bai, ondorio eta behar diren aldaketa guztiekin aldarrikatzen dugu hango eredua. Batzuk egiten duten irakurketa partzialak ez du balio. Helburu nagusia enplegua denez, aberastasuna badago, gero jarriko gara ados nola banatuko den. Banaketa dago eztabaidagai, baina lehenago sortu egin behar dela ahazten zaigu.

Aspaldiko leloa duzue produktibitatea eta lehiakortasuna hobetu behar direla. Pentsatzekoa da negoziazio kolektiboaren erreforma interesatzen zaizuela gehien.

Mundu global honetan, etorkizuna izan nahi badu, enpresa bakoitzak gai izan behar du balio erantsi handiko produktuak saltzeko. Duela 30 urte kostu txikiko ekonomia ginen: 1986an, Espainia Europako Batasunean sartu zenean, Gipuzkoaren per capita errenta EBren batezbestekotik 20 puntu azpitik zegoen, eta 28 puntu gainetik dago orain. Herri aberats bat bihurtu gara eta badaude guk lehen egiten genituen kostu txikiko produktuak egiten dituztenak. Hortaz, gai izan behar dugu oraingo kostuekin balio erantsi handiagoko produktuak sortzeko, edo bestela oraingo produktuak kostu txikiagoekin lortu behar ditugu, eta hori zailagoa da. Eta produktibitateaz ari garenean ez gara esaten ari soldatak jaitsi behar direnik; helburua da hemen ditugun soldatak eta bizi maila mantenduz lehiakorragoak izatea. Produktibitatea gehitu behar dugu, eta soldatak hobetu nahi baditugu, orduko lortzen ditugun produktuek kantitatez handiago edo balio erantsi handiagoa behar dute.

Zer formula espero duzue Madrildik. Merkelek esan duena?

Bi Alemaniak bateratu zirenean erabaki batzuk hartu zituzten soldatak produktibitatearen arabera eta ekonomiaren egoeraren arabera mugitzeko. 2000ko hamarkadaren hasieran ere sakoneko aldaketak egin zituzten osasunean, pentsioetan, merkatuan malgutasunaren alde... gauza guzti horiek lagundu diete oraingo krisia beste sendotasun batekin aurre egiten. Guk, aldiz, ez ditugu etxekolanak egin eta orain Alemaniak esaten du denek europar bezala batera joan behar badugu, beraiek egindakoak besteok ere egin behar ditugula. Lehen poliki poliki egin bagenitu errazagoa izango zela geratzen zaigunak egitea, baina epe motzean aldaketa sakonak egin behar ditugu eta egonezina sortzen du.

Baina praktikan horrek ekarri du Alemanian bospasei urteotan soldatak inflazioaren dexente azpitikan igo direla. Hori ere ezinbestekoa al da hemen? Batzuek hala diote...

Guk esaten duguna da soldatek ezin dutela beti modu finko batean igo; ekonomiak gorabeherak ditu. Horrek produktibitatearen jaitsiera eta lehiakortasun eza sortzen du. Hori ez da Adegik asmatutako zerbait, matematikak agintzen du. Orain arte gai izan gara bizi mailari eusteko, baina oraingo krisia azken 80 urteotako sakonena da, mundua aldatu da eta gauza desberdinak egin behar ditugu. Egoera berri horretan soldatak beti KPIrenarabera igotzea aldatu beharko litzateke eta gehiago produktibitateari heldu. Horrek ez du esan nahi jaitsi behar dutenik. Adibidez, Alemanian KPI %1,2 igo zen iaz, eta VWek %3,2 igo ditu soldatak, produktibitatea igo dutelako. KPIren erreferentzia ere gorde daiteke, baina ez hori bakarrik. Hala eta guztiz ere, hau ezin da urte batetik bestera ezarri.

Industrian produktibitatea zer den neurtzea errazagoa dirudi ostalaritzan baino.

Egia da nahiko erraza dela produktu komertzial bat daukan enpresa batean, emaitzak eta eguneroko aktibitatearen datuak erraz lortzen dira. Baina ez gaitezen sartu zer den eta zer ez den. Enpresa edo sektore bakoitzak erabaki beharko du zeintzuk diren produktibitatearen erreferenteak. Oso desberdinak dira fundazio bat edo fundizio bat, baina denek izan behar dute erreferentea, adostuta.

Lanbideren kontseiluan zaude. Zer egin dezakezue hor? Espainian politika aktiboek ez dute funtzionatu.

Bai egia da. Gure erronka da Danimarka, Austria edo Alemania eredu hartuta, han funtzionatzen duten moduak hemen abian jartzea. Dirua dago, tresnak daude, beharrezko baliabideak badaude. Denbora behar da, kulturak ez direlako egun batetik bestera aldatzen. Jaurlaritzak, han dauden sindikatuek eta enpresaburuek badugu borondatea behar diren aldaketak egiteko. Langabezia tasa txikitzeko ez ezik, langileen formakuntza eredua hobetzeko.

Gehiengo sindikala kanpoan dago.

Hori beren problema da. Esan behar zaie ardugabekeria handiarekin jokatzen ari direla. Gauzak aldatzeko egon egin behar da. Dagoenarekin ados ez bazaude, proposamenak egin behar dituzu eta, batez ere, borondatea partekatzu behar duzu.

Gipuzkoako ekonomia pattalago dabil Euskal Herriko beste lurraldetkoa baino. Dena makina erremintaren erritmoari lepora dakioke?

Atzerapenaren arrazoia da hori. Gipuzkoak dauka Espainia bere osotasunean hartuta industriaren pisurik handiena. Ia %33. Oso ona da hori, industria baita edozein ekonomiaren motore nagusia. Industria horretan %50eko pisua dauka ekipamendu industrialak eta horren barruan makina erremintak. Ziklo natural bat da, eta inbertsioa beti dator atzetik. Eta atzetik datorrenez Gipuzkoako industriari eskaerak beranduago datorzkio, eta ekoizpena eta salmentak atzeratzen zaizkio. Atzerapen horrek erakusten du ekonomia sendoa dela, nahiz eta kontraesana dirudien.

Enpresa historiko batzuk aurretik eraman ditu krisiak. Azkena Ramon Vizcaino. Besterik egongo al da?

Ez dago izen berezirik aipatzeko. Azken 80 urteotako krisi sakonena da, eta krisi guztietan halako garbiketa bat gertatzen da. Zoritxarrekoa da, baina ondorio normal bat da. Harrapatzen duen horrentzako oso latza izan da. Baina edukiko bagenu sistema bat malgutasuna emango lukeena kaleratuak berriro laneratzeko, askoz leunago izango lirateke Ramon Vizcainoren moduko kasuak. Kalean geratu denak ez du garbi ikusten non eta noiz aurkituko duen lanpostua. Sistemak ez du konfiantzarik ematen kaleratua den edonorri, ez dio lanera itzultzeko esperantzarik ematen. Beste herrialde horietan enpresak ixtea ez da berri ona, baina bat ixtean beste bat irekitzen da.

Metalgintzan akordioa lortu zenuten duela lau hilabete. Denbora bori pasatuta, zer balorazio egiten duzue?

Sinatzea bera berri ona da. Edukietara joaten bagara, historikotzat jo genuen, konpromiso batzuk hartu zirelako: hitzarmenak dio malgutasuna beharrezkoa dela merkatuari egokitzeko, helburu nagusia enpresen lehiakortasuna dela eta langileek segurtasuna izan behar dutela. Norabide aldaketa argia da; hurrengo hitzarmenetan garatu behar dira eta hitzarmenen aro berri baten hasiera izan daiteke. Positiboa da hamar urteren ondoren ELA akordioen bidera itzultzea.

Baina ondorio praktikorik izan du malgutasunaren bidean?

Goiz da oraindik. Baina gauza bat da erakundeek ditugun eztabaidak eta sinatzen ditugun hitzarmenen edukiak, eta beste bat enpresen eguneroko bizitza. Eta hor esan behar da hainbat enpresatan lortu direla adostasunak malgutasunaren bidean, eta soldatak egoera bakoitzari egokitzearen bidean. Zailagoa da enpresa zehatz batean lortutako hitzarmen sektorial batera eramatea.

Ultraktibitatea kentzen saiatu zineten eta ez zenuten lortu. Saiatuko zarete hurrengoan ere?

Bai, saiatuko gara eta Madrilgo negoziazioan ere mahai gainean dago auzia. Oraingo arauak Francoren garaitik datoz eta mundua asko aldatu da.

Iruzur fiskala inoiz baino gehiago aurkitu duelako pozik agertu da Diputazioa. Enpresaburuen elkarte gisa harro egoteko modukoa al da?

Zer da asko eta zer da gutxi? Bere testuinguruan aztertu behar dira eta guk esaten dugu enpresen %93,95ek pagatzen dituztela beren zergak [«%99,95!», zehaztu dio prentsa arduradunak]. Hori esanda, Adegin iruzurraren aurka gaude eta inoiz ez dugu iruzurra egin duen enpresarik babestuko.

ETAren indarkeria amaituta edo amaitzear dago. Ze ondorio izango ditu horrek ekonomiarentzat?

Zer edukiko duen ez dakigu, baina orain arte mehatxua, estortsioa eta hilketak ekarri dizkgu, Indarkeriak beste oztopo bat jarri dio lehiakortasunari. Oztopo hori desagertuko balitz, mesedea egingo lieke enpresei, eta herri honetako bakegintzari.

Estortsio gutunak bukatu dira?

Azaroan izan ziren azken gutunak, guk dakigunez. Espero dugu betikoz izatea.