Aurretik abisatu zuen Paul Krugmanek, Donald Trumpi buruz: «Ez ibili eromenean metodo bila». Baina zer egingo diogu, giza ezaugarri bat izango da jokaera jakin batzuk ulertzeko ahalegina egitea. Eta hori izan da bart lehen erreakzio orokorra; nondik atera dituzte horren tarifa handiak? Zergatik %50eko muga zerga Lesothori? Alegia, lehen erreakzioa zera izan dela: ‘Baina zer demontre da hau?’.
Ikusi gehiago
Agian norbaitek espero zuen halakorik gertatzea atzoko agerraldian, baina egitate bakarra da bart ez dela argitasunik iritsi Etxe Zuritik. Argitasuna, esan nahi baita, bere adiera guztietan; izan ere, Trumpen berriketa iraingarri, trakets, nahasitik eta haren afixa irrigarritik ez da iritsi zer gertatzen ari den ulertzeko taxuzko azalpenik, argirik; aldiz, argitasun falta ikaragarria erakusten duen erabaki bat etorri da.
Eta lehen ondorioa da ziurgabetasuna areagotu egin dela. Marka da, ziurtasun falta izugarria baitzen aurretik ere, Trumpek zer egingo ote zuen. Baina AEBetako presidenteak, beste behin, gauzak okertzeko bere abilezia erakutsi du, eta ziurgabetasun tasak COVID-19aren hasierako mailak gainditu ditu orain.
Muturreko ziurgabetasunak lehen ondorioak ditu jada ekonomian, jendea zer egin ez dakiela geratu delako. AEBetan bertan ere bai. Zer akzio erosi? Zer egin joan den urtean aurreikusitako inbertsio horrekin? Jendea kontratatu, inflazioa handitu eta hazkundea murriztu daitekeen honetan? Kaos laranjaren paralisia da, mundu guztira hedatua.
Negoziazioak iritsiko direla? Trumpek tonu mafiosoarekin —absolutistarekin?— esan bezala, «errege eta erreginak» ilaran joango zaizkiola salbuespenak eskatzera? Agian, Trumpentzako eta haren lagunentzako goxoki pribaturen batekin? Baliteke. Baina horrek berak segurtasun falta areagotzen du.
'Aurrena, Amerika'
Has dezagun azterketa, Trumpek atzo bertan gogoratu zuen bezala, «aurrena, America» eginez. Analista guztien arabera, AEBak izango dira kaltetuenak sasi elkarrekikoak diren Trumpen muga zergekin. Lehendabizi, milioika estatubatuarrek ikusiko dute nola gorritzen zaizkien pentsioetarako diru iturri dituzten burtsak eta merkatuak.
Erreserba Federalean ere entretenimendu ederra izango dute... Zer oztopatu, inflazioa edo ekonomiaren motelaldia? Interes tasak jaitsi, hazkundeari eusteko? Eta muga zergek eragindako inflazioari eusteko, orduan?
Dolarraren balioak herrialdearen gaitz guztiak konpon ditzakeela inor gutxik sinesten du orain. Pentsa daiteke Estatu Batuek, adibidez, zerbitzuetan Europarekin duten superabit handia koltxoia izan da daitekeela ondasun produktuen inportazio garestietarako... Baina ez da urrunera jo behar ikusteko zerbitzuak izan daitezkeela Europaren arma negoziazioetarako edo kontraerasorako.
Kalkuluak hasi dira agertzen: praktikan zenbat dolarreko zerga igoera dakarkien erabakiak familia estatubatuarrei batez beste. Milaka dolar dira.
Beraz, pentsa daiteke zerga murrizketa iritsi daitekeela AEBetan. Baina ikusi beharko da zer demontre pasatuko den orduan herrialdearen defizit izugarriarekin, inor gutxik sinesten baitu Trumpek atzo esandakoa, hau da, tarifak AEBen diru iturri nagusi bihurtuko direla berriz ere.
Batek baino gehiagok esan du egun hauetan Europan: negoziatu beharra dago, baina eskuan arma handi bat erakutsiz. Nahikoa izango ote da 450 milioi kontsumitzaileko Europako merkatua?
Zer esanik ez, Trumpek aldarrikatutako AEBetako industriaren suspertzearekin: halakorik iritsiko bada, urteak beharko ditu, eta Trumpek berak agian ez ditu ikusiko.
Okerrenean jarrita, ez da baztertu behar Trumpek, bere kontrako iritziak apaltzeko, moteltzeko, distraitzeko, kanpainan agindutako beste zerbait jartzea abian: deportazio masiboak.
Europa eta Txina
Eta kaos laranjaren eromena ikusita, zer egin dezakete beste herrialdeek? Denbora beharko da haien erantzunak nondik joko duen ikusteko.
Europak negoziatzeko asmoa erakutsi du behin eta berriz. Baina nola negoziatu ia kapritxoz jarritako zenbateko baten inguruan? Europak nahi ez dituen AEBetako oilaskoez hitz egin zuen Howard Lutnick AEBetako Merkataritza idazkariak atzo bertan. Nola negoziatu, mahai gainean edukita elikagai segurtasun neurriak betetzen ez dituzten oilaskoak?
Hori bai, batek baino gehiagok esan du egun hauetan Europan: negoziatu beharra dago, muga zergen gerran alde guztiek galtzen duteko, baina eskuan arma handi bat erakutsiz. Nahikoa izango ote da 450 milioi kontsumitzaileko Europako merkatua?
Arma handiez ari garela, Txinak ere erantzunen bat eman beharko die %54raino iritsiko zaizkion muga zergei. Haietatik ihes egiteko, Txinarentzat jada ez da nahikoa ekoizpenaren zati bat Mexikora edo Vietnamera aldatzea. Ausartu daiteke yuana debaluatzera? Horrelako zerbaiten ondorioak neurrigabeak izan daitezke.
Nahiko argi dago AEBek arrisku handia dutela munduko merkataritzatik bakartuta geratzeko. Bai, merkataritza globala murriztu egingo da guztientzat. Baina AEBen protekzionismoari erantzuteko modua izan daiteke Europak Kanadarekin eta Hego Amerikarekin tratuak handitzea, Brasilek Txinarekin, Mexikok Kanadarekin, eta segurtasunik eskaintzen ez duten AEBak bazterrean uzten hastea.
Kaosa
Analisi hau Leninen esaldi ezagunarekin hastea aurreikusten nuen, barkatuko dit atrebentzia Hedoi Etxartek. Leninek esana da: «Hamarkada batzuetan, ez da ezer pasatzen; aste batzuetan, berriz, hamarkadak pasatzen dira». Aipua ondo datorkio egun hauetan gertatzen ari den guztiari. Hamar aste besterik ez du igaro Trumpek Etxe Zurian.
Baina buruan beste esaldi bat daukat, Larry Fink BlackRockeko buruak aste honetan idatzitakoa: «Esan gabeko ustea da kapitalismoak ez duela funtzionatu, eta beste zerbait probatzeko garaia dela. Baina badago horri begiratzeko beste modu bat: kapitalismoak funtzionatu du, baina jende gutxirentzat soilik».
Ez erratu: hori esanda, Finken helburua bere negozioa zabaltzen jarraitzea da, itxuraz kapitalismoak jende guztiarentzat funtzionatzeko.
Baina ez ote da AEBetan desberdintasun sozialak izugarri handitu dituen sistema hori, jende arrunta inolako babes sarerik gabe utzi eta ultraaberatsak sortu eta boterera eraman dituen sistema hori, ez ote da izango kaosa ekarri duena, Trump ekarri duena... Hurrengo batean kontuan hartzeko, diot.
