Asteazkenean seigarren aldiz igoko da Bilboko Kale Nagusiko atrilera Maiatzaren Leheneko hitzaldia emateko. «Beti da berezia, egunik garrantzitsuena da. Sindikatua bere osotasunean ikusteko aukera duzu», onartu du Lakuntzak (Arbizu, Nafarroa, 1976). Mitina sindikatuaren hausnarketa kolektibo baten sintesia izango da, baina azken ukituak falta zaizkio.
Mitinean bidaliko al diozu mezurik Jaurlaritza berriari?
Bai. Gure diskurtsoan beti jorratzen ditugu arlo ezberdinak: sindikala, soziala, politikoa... Eta honetan egingo dugu gure irakurketa. Baina alde horretatik ez dira aldatuko gure aldarriak. Datorren gobernuak irten denaren etxeko lan berak izango ditu.
Zer eskatzen diozu Jaurlaritza berriari? Hau da eskatzeko unea.
Gizarte gaiek pisu handia izan dute hauteskundeetan, eta hori ikusten da, besteak beste, EAJren gobernuko hankak izan duen higaduran. Hauteskundeak irabazi arren, zerbitzu publikoetan egiten duzunak, edo Osakidetzan behar besteko inbertsiorik ez baduzu egiten, ondorioak ditu. Azken hilabetetan Iñigo Urkulluk egiten zizkigun kritiketan zioen Osakidetzaren inguruko ezinegon sozial hori artifiziala zela, eta ikusi da oker zebilela. Bestalde, ezkerrak ere badu zer hausnartua abstentzioaren inguruan. Hamar boto emailetik lauk ez duelako hauteskundeekin ezer jakin nahi. Abstentzioa estrukturala da, eta parte hartzea txikiagoa delako errenta apalagoko auzoetan.
Aldaketarik espero duzu gobernu berriarekin?
Begi bistakoa da gobernua errepikatuko dutela, eta inork ezin du aurreikusi aldaketarik politiketan. Ezin da espero politika progresistak egingo dituztenik. Osakidetzaren, zaintzaren, etxebizitzaren... egoerak arduradun bat du. Nahiz eta, batzuk, PSEk kasurako, ardurarik ez balute bezala hitz egin. Gaur egun eraiki den sistema EAJk eta PSEk eraiki dutena da, eta guk ez dugu espero ezer aldatuko denik. Jaurlaritza berria izango da, baina politika zaharrak egingo ditu. Zaharrak berri.
«Urkulluk oro har izan duen jarrera antisozial eta antisindikal hori muturrera eraman du gurekin. Gizartea eta politika ulertzeko bere modua beti izan da oso elitista».
Afiliatu gehien dituen Euskal Herriko sindikatuko idazkari nagusia zara. Zenbat aldiz bildu zara Urkullurekin?
Ezta behin ere. 2019an iritsi nintzen kargura, eta 2020ko urtarrilean greba orokor batera deitu genuen. Garai hartan, eta Euskal Herriko Eskubide Sozialen kartaren izenean, gutun bana bidali genien Iñigo Urkulluri eta Maria Txibiteri. Txibiterekin bildu ginen, eta, ezberdintasunak ezberdintasun, harremana normalizatuta dugu. Urkullurekin, ordea, ez. Gutun bidez azaldu zigun zergatik ez zuen gurekin bildu nahi. Urkulluk oro har izan duen jarrera antisozial eta antisindikal hori muturrera eraman du gurekin. Gizartea eta politika ulertzeko bere modua beti izan da oso elitista, eta patronalaren eta botere ekonomikoen aldekoa.
Nola azaldu gizarteari Jaurlaritza eta afiliatu gehien dituen sindikatua elkarri bizkar emanda bizi direla?
Zaila da, baina ez da guregatik. Guri gustatuko litzaiguke normalizatzea normala ez den egoera bat. Ni biltzen naiz Txibiterekin, Espainiako Gobernuarekin, patronalekin... eta lehendakariak erabaki du sindikatu nagusiarekin ez biltzea. Haren erabakia izan da.
Imanol Pradalesi gutunik bidaliko al diozue?
Uste dut bera jarriko dela gurekin harremanetan. Berari tokatzen zaiola iruditzen zait, dirudien bezala lehendakari bada noski.
Fikzioa da, baina asko aldatuko litzateke egoera gobernua EH Bildu-PSE balitz?
Hor gauza ezberdinak daude. Hasteko, EAJk eta PSEk berriz eratuko dute gobernua, eta oso inozoa izan behar da pentsatzeko aldaketa oso nabarmenak egongo direla. Beste gauza bat da EH Bilduk nola kudeatuko duen bere emaitza. Bi aukera ditu: batetik, bere buruari esatea «ni naiz oposizioko lehen alderdia, eta oposizioa egingo dut beste eredu bat aurkitzeko, eta bilatuko dut elkarlana beste eragile sozial eta sindikalekin». Horixe eskatzen dugu guk. Eta, bestetik, tamalez, egin duen hautua dago. Herri akordioen mezua zabaldu nahi du, eta, egiten badira, bere burua gobernu horren aliatu gisa kokatzen du. Horrela, baina, ematen duzun mezua da egiten diren gauza horiek ez daudela hain gaizki.
Gobernu berriak gehiengoa izango du; ez dutela haren beharrik, zein da aspirazioa? Akordioak apaintzea? Hori egiten badu, gobernuaren esku gelditzen da botere eta ahalmen guztia. Guretzat, hor dago gako bat. EH Bilduk konfrontazioa alboratu du azken urteetako bere ildo estrategikoan. Gure tragedia da ez dela alternatiba bat sistema horrentzat, ez behintzat modu nabarmenean. Benetako alternatiba planteatzen baduzu, ez dago akordiorik lortzerik. Nola mugiarazten duzu botere ekonomikoa? Osakidetzaren deribazioak, zaintzaren merkantilizazioa... Horien atzean botere ekonomikoa dago, eta harekin konfrontaziorik izan gabe ezin da aurrera egin.
Erakunde publikoak Euskal Herriko enplegatzailerik handienak ere badira, zuzenean zein azpikontrata bidez. Egun, lan gatazka asko azpikontrata publikoetan daude eta funtzionarioak greban. Haiekin akordiorik lortzea hain zaila da?
Gobernuek pribatizazioaren eta azpikontratazioaren alde egin dute. Herri honek eskuin propioa du, eta hori EAJ da. Ikusi baino ez dago nola kudeatu duen zerbitzu publikoen inguruko afera. Azpikontraten bidez zerbitzua okerragoa eta merkeagoa da, soldatak txikiagoak direlako, eta enpresa batek, aldiz, negozioa egiten du. Hego Euskal Herrian, 120.000 langile daude azpikontrata publikoetan.
Gero, bere ardura zuzeneko langileekin, funtzionarioekin; esaten du ez duela eskumenik haien baldintzak hobetzeko. Baina zer egin duzu ahalmen handiagoa izateko? Ezer ez. Asko hitz egiten da estatus berri baten inguruan, baina ez al zaizu interesatzen autonomia handiagoa langile publikoen baldintzak hobetzeko? Oso deigarria da ez dela konfrontaziorik gauza oso zehatzekin. Zenbat mediku nahi ditugun, langile publikoen egoera... Guretzat, autogobernua hori da, ez hemen autoelikatzen den fikzio bat.
«Kanpainako ezaugarri nagusia izan da fiskalitateaz ez dela hitz egin. Fiskalitateak ezberdintzen du nor dagoen ezkerrean eta nor eskuinean arlo ekonomiko eta sozialean».
Fiskalitateaz ez da hitz egin hauteskundeetan.
Batere ez. Gastu arauarekin harreman zuzena du gaiak, Madrilen ezartzen dena. Hemen onartzen da, ez al da autogobernuaren aurkako eraso bat? Zergatik hartzen da naturaltasunez? Alderdi guztiek. Tentsio falta batekin lotuta dago, eta fiskalitatea, antzera. Kanpainako ezaugarri nagusia izan da fiskalitateaz ez dela hitz egin. Fiskalitateak ezberdintzen du nor dagoen ezkerrean eta nor eskuinean arlo ekonomiko eta sozialean. Fiskalitatea gero eta gehiago dago langileen gainean, guk geuk eusten diogu; enpresen irabazien gaineko zerga, ordea, %7 da bakarrik.
Indarrean dauden sektoreko lan hitzarmenen tasa oso handia da. Ze gorputzaldi uzten dizu?
Oso ona, gure lanaren erakusleihorik argiena delako. Horietan ikusten da greben kopurua, sinatzen diren hitzarmenekin eta haien edukiekin. Modu orokorrean langileek erosahalmena galdu dute; aldiz, ELAk sinatu dituen akordioetan, soldata igoera, batez beste, %6,5ekoa da, eta sektore feminizatuetan, are handiagoa da. ELA kritikatzen dutenek hor dut ahulgunea; gure estrategia ezin da kritikatu emaitzei erreparatuz gero.
Enpresa elkarteak azken hilabeteetan bi gairekin tematuta daude: grebak eta absentismoa. Kanpaina bat al dago horren atzean?
Bai. Patronalen oinarrizko argudioa bi horien aurka egitea da, eta fiskalitatea. Zergak jaitsi behar direla, grebak oso kaltegarriak direla, eta absentismoa. Baina zein absentismoz ari gara? Nork ematen ditu datuak? Aldi baterako lan enpresek? Horiek interes partikular bat dute, enpresetan ari dira. Absentismoa zer da? Nahi ez duzulako lanera ez joatea. Baina hauek dena sartzen dute: bajak, baimenak, eskubideak... Istripuak eta gaixotasun bajak Espainiako batezbestekotik gora daudela diote. Langileak eta medikuak auzitan jartzea da helburua.
Langabezia tasa aspaldiko txikiena da.
Igo da. Gutxi, baina igo da. Ez da esaten, ordea, behin-behinekotasuna %20 igo dela. Eta gero kontratu partzialena dago, haiek ere igo dira. Okupazioak gora egin du, baina zein da enplegu eredua? Hori lan erreformarekin lotuta dago; sinatu zutenek diote hori behar zela, baina ez du amaitu prekaritatea. Estatistika mozorrotu egiten du.
«Patronalaren argudioak hiru dira: zergak jaitsi behar direla, grebak oso kaltegarriak direla, eta absentismoa»
Zuen afiliatuen %6 etorkinak dira. Zaila al da etorkinak sindikalismora erakartzea?
6.000 afiliatu eta 200 delegatu etorkin ditugu. Bai, zailagoa da, gauza ezberdinengatik. Esaterako, oso zaurgarriak direlako. Egoera zaurgarri batean zaudenean, beldur asko daude. Zaurgarritasun horrez gain, etorkin horietako batzuek ez dute errealitate sindikalaren ezagupenik. Fenomeno berri bat da haientzat. Gure eredua haientzat dago prestatuta, guk sektore horietara iritsi nahi dugu. Sindikatuak egunero jartzen ditu militante pila bat enpresetara joan daitezen eta zer garen azaldu dezaten. Eta baditugu garaipen batzuk etorkinez bakarrik osaturiko lantaldeetan. Aste honetan lotu dugu akordioa Gasteizen, jatetxe japoniar batean, eta langile guztiak ziren etorkinak. Ezagunak izan dira Ferrovialeko eta Eroskiren Bizkaiko biltegiko kasuak. Enpresa horiek jakin behar dute langile horiek beste langileen pare daudela, eta erresistentzia kutxa erabil dezaketela.
Lan errealitate berriak, Uberizazioa, Ryderrak... Sindikatua lan modu berrietara egokitzea erronka bat da.
Bilboko Uberren greban gaude orain. Horiek guztiak prekarizazioaren beste pauso bat dira. Hor antolakuntza eta baliabideak jarri behar dira. Egia da sektore horietan zailtasunak handiagoak direla, baina erakutsi dugu Uberren eta Amazonen aurka garaipenak lor daitezkeela. Antolakuntza duzun bitartean, horri aurre egin dakioke.
Euskal Herrian egin diren azken greba orokorretara sindikatuek deitu zenuten, baina atzean gizarte mugimendu indartsuak zeuden: pentsiodunak eta mugimendu feminista. Elkarlan hori al da greba deialdi handien etorkizuna?
2020koan elkarlana oso handia izan zen hasieratik. Guk beti defendatu izan dugu elkarlan hori. Greba ezberdinak daude, gizarte kutsu handiagokoak, lan eremukoak... Greba horien ezaugarritasuna aldatu egiten da. Greba, izan ere, sindikatuen eskumen bat da, baina beti defendatzen dugu elkarlan hori.
