Europako Batzordeak berriki eraldatu egin du 2019an hasitako Europako Itun Berdea, eta Industria Garbirako Ituna da orain, nazioarteko egoera berrira moldatzeko. Hainbat aldaketa dakartza itun berri horrek, eta hori izan dute gaur mintzagai Bilboko Euskalduna jauregian, Basque Circular Summit-en. Han izan dira Imanol Pradales Eusko Jaurlaritzako lehendakaria, Monica Chao enpresen jasangarritasun arloko aholkularia, William Neale Europako Batzordearen aholkularia eta Ioannis Bakas EIA Europako Ingurumen Agentziako ekonomia zirkularreko aditua.
Pradales mintzatu da lehenik, eta publikoaren lehen lerroan Mikel Jauregi Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburua izan du, entzule eta txalo jole; izan ere, nazioarteko testuinguruak gehien eragiten dion saila du Jauregik eskuetan, eta hilabete bereziak izan dira azkenekoak, Europako industriaren eraldaketek, muga zergen tirabirek eta Europako Batasunaren berrarmatzeak markatutakoak. Pradalesek adierazi du uztargarriak direla jasangarritasuna eta lehiakortasuna; are gehiago, nabarmendu du lehiakortasuna indartzeko «beharrezkoa» dela jasangarritasuna.
«Herri txiki bat gara, baina gure industria ehunak urrats garrantzitsuak egin ditu, eta erreferente gara teknologia batzuetan»
IMANOL PRADALESEusko Jaurlaritzako lehendakaria
Helburu horiek lortzeko bidean, haren ustez «Europaren lehiakortasunaren motorra» da zirkularitatearen alorra, baita «autonomia estrategikoa» lortzeko, atzerriarekiko menpekotasuna murrizteko eta hornidura kateak bermatzeko ere. Pradalesek gogora ekarri du Europako Batzordea bultzatzen ari den eta ziurrenik datorren urtean onartuko den Ekonomia Zirkularraren Legea: «Bat gatoz bide orri horrekin. Euskadi eragile garrantzitsu bat izan daiteke, eta izan behar du. Herri txiki bat gara, baina gure industria ehunak urrats garrantzitsuak egin ditu, eta erreferente gara teknologia batzuetan».
Lehendakariaren iritziz, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan herritarrek eta erakundeek «barneratu» egin dute «atzean utzi behar» dela lehengaien eta materialen «gehiegizko kontsumoaren» eredua, eta ziur dago lehiakortasuna indartzen lagunduko dutela bide horretan emango diren pausoek.
Zirkularitatearen egoera
Hazkundearen eta jasangarritasunaren arteko sinbiosi hori irudikatzeko, Pradalesek bi datu plazaratu ditu: 2005 eta 2023 bitartean %52 handitu da barne produktu gordina biztanleko, eta %33 murriztu da berotegi efektuko gasen isurketa. Hala ere, adierazle horrek ez du kontuan hartzen Europako kontsumoaren aztarna, atzerrian ekoitzitakoa ez baitu aintzat hartzen; bai, ordea, beste adierazle batzuek, eta lehendakariaren baikortasun hori zapuztu du nolabait Ioannis Bakasek: 2010etik 2023ra, soilik hamabost tonatik hamalaura murriztu da Europako Batasuneko biztanle bakoitzaren material kontsumoa, eta hondakinen ekoizpena berdin mantendu da, hau da, urtean bost tona biztanleko. «Kopurua oso handia da, gehiegi da», esan du.
EIAren txostenen arabera, hondakinen birziklapen tasa gutxi handitu da hamahiru urte horietan, %42,9tik %44,3ra, baita material zirkularren erabilera ere: %10,7tik %11,8ra. «Egoera txarra da, bizkortu beharra dago», nabarmendu du Bakasek, eta ohartarazi du datozen urteetarako EBk dituen helburuak urruti daudela. Haren esanetan, egiturazko aldaketak behar dira produktu baten kontsumoaren fase guztietan —ekoizpena, erosketa eta hondakinaren kudeaketa—: erosi aurretik berriz pentsatu, erabili bitartean gauzak zaindu, berrerabili, partekatu eta konpondu, eta erabili ostean birziklatu.
14 tonaEuropako Batasuneko material kontsumoa, biztanleko. 2010etik 2023ra, gutxi murriztu da EBko biztanle bakoitzak batez beste kontsumitzen duen material kopurua, hamabost tonatik hamalaura. Sortutako hondakin kopurua, berriz, berdin mantendu da, bost tona biztanleko, eta gutxi handitu dira birziklatzea eta material zirkularren erabilera ere.
Zirkularitatearen etorkizunari dagokionez, Bakasek uste du datorren urtean Brusela onartzekoa den Ekonomia Zirkularraren Legeak aldaketak ekarriko dituela, eta gehitu du berrikuntza garrantzitsuak jasotzen direla Mario Draghi Europako Banku Zentraleko presidente ohiak iaz Europako Batzordearentzat egindako txostenean ere.
Itun berria
William Nealek goraipatu egin ditu azken hamarkadetan Europako Batasunak onartutako neurriak, baina, kongresuaren leloari erreferentzia eginez —Time For Action, ekiteko garaia—, lan gehiago egin behar dela ziurtatu du. Nealek uste du «gero eta hondakin gehiago» sortzen ari dela EBn, eta birziklatze tasa «oraindik txikia» dela, baina zehaztu du Industria Garbirako Itunean eta Ekonomia Zirkularraren Legean zirkularitatea «funtsezkoa» dela, eta horrek aldaketa handiak ekarriko dituela; «zirkularitaterako benetako merkatu bakar bat», esaterako.
Monica Chaok ere «garai erabakigarria» dela uste du, eta eztabaidaren erdian dagoela Europako ekonomiaren eta enpresen hazkundea bermatzeko lehengaien eskuragarritasuna. 2019ko Itun Berdearekin azpiegitura sortu zela esan du, eta Industria Garbirako Itun berriarekin, berriz, funtsezkoak diren teknologien eta industrien hazkundean jarriko dela arreta. Chaok iradoki du erregulazioetan gehiegi zentratzen zela 2019an hasitako bidea, eta oroitarazi herritarren haserrea sortu zuela, baita enpresetan ere, haren ustez «lege uholde» batek hartu zituelako enpresak, moldatzeko denborarik eman gabe.
Herritarrek enpresetan konfiantza handiagoa dutela arrazoitu du inkesta batzuen emaitzak aipatuta, eta, beraz, aldaketaren motorrak izan behar dutela iradoki du. Azken hilabeteetako bide berriarekin Europa «gauza berriak» egiten ari dela esan du, «harro egoteko modukoak, Europa lehiakorra sortzeko helburu handia edukita». Elkarte ekologista askok salatu dute klima ekintza balaztatzen ari diren neurriak onartzen ari direla Europako Batasunean, baina Chaok ez du uste hala denik: «Ez dago inongo atzerakadarik helburuetan».
