Doktoretza Donostian egindakoa da Cristina Sanz (Madril, 1993), eta Multiverse Donostiako start-up-ean ere lan egin zuen. IBMren ordenagailu kuantikoa Ibaetako campusean ezartzearen arduradunetako bat da.
Ibaetan ezarriko den ordenagailu kuantikoaren zer ezaugarri azpimarratuko zenituzke?
Nire ustez, euskal ekosisteman ikerketarako eta berrikuntzarako zabalduko dituen aukerak dira alderik interesgarriena. Baliagarritasun kuantikoa esaten zaionaren mailan egongo da Donostian ezarriko dugun prozesadore kuantikoa. Horrek esan nahi du ez dela soilik 100 qubitetik gorako prozesadore bat, baizik eta IBMren orain arteko edozein prozesadoretan baino errendimendu metriko handiagoak eta hutsegite tasa txikiagoak izango duela.
Horri esker, Euskadin garatutako aurrerabideak munduko konputazio kuantikoaren abangoardian egongo dira.
Zertarako erabiliko da?
Bada, egiaz, zirraragarriena da oraindik ez dakigula erabat; aukera sorta bat zabalduko dugu. Adibide intuitiboenetako bat materialen simulazioarena da, ulertu ahal izateko, esaterako, zer material den onena auto elektrikoetarako baterientzat. Natura kuantikoa da, eta, molekulen eta atomoen eskalara jaistean, ordenagailu kuantikoak behar ditugu haien portaera simulatzeko.
Eta dagoeneko horren indartsua den euskal ikerketarako ingurunean, aukera itzelezkoak daude konputazio kuantikoarentzat. Euskadiko ikerlarien eta IBMkoen elkarlanean baditugu konputazio kuantikorako proiektuen adibideak, hala nola materialen fisikan, kimikan, ikaste automatikoan, eta hutsegiteen arintzean. IBMren hardware kuantiko aurreratuena Euskadin garatzen ari diren ikerketa aurreratuenekin konbinatzea izango da.
Zer arazo edo erronka nagusi gainditu behar ditu konputazio kuantikoak?
Ordenagailu kuantikoek, klasikoek lez, zaratak eta hutsegiteak dituzte, eta zenbat eta handiagoa ordenagailua, handiagoa zarata. Horregatik, lehen esaten nuen moduan, ‘aurreratuena’ izatea ez da lotu behar qubit gehiena izatearekin soilik, baizik eta ordenagailu kuantikoek irits dezaketen zenbatze kalitatearekin. Azken bi urteetan frogatu dugu, horrela izan da ere, egungo konputazio kuantikoa baliagarria dela [zirkuitu kuantikoak zehatzago exekutatu ditzakeela, zirkuitu kuantikoak simulatzen dituzten ordenagailu klasikoek baino]: horretarako berebizikoak dira hutsegiteak arintzeko edo ezabatzeko teknikak, zeinak gero eta eskuragarriagoak baitira gure Qiskit-eko software tresnei esker.
Beste erronka bat algoritmoen garapena da. Algoritmoen aurkikuntzak emango digu bidea baliagarritasunetik jauzia egiteko abantaila kuantikora. Horregatik sortu dira lan kuantikorako bost talde. Bitan parte hartzen dute Euskadiko ikerlariek: materialen zientzian eta energia altuko fisikan.
Laburbilduko zenuke IBMk konputazio kuantikorako duen errepide mapa?
Errepide mapa hori funtsezkoa da gure sinesgarritasuna frogatzeko, agintzen eta betetzen ditugun aurrerapenen jarraipena egiten duelako. 2023an zabaldu genuen azkena, eta arreta jarri genuen qubit kopuruak handituz joatean, ate kuantikoen operazioak islatu eta kalitatez jauzi egiteko hutsegiteak zuzentzeko sistema aurreratuetara. Hots, sinpleki azalduta, zenbat eragiketa lor ditzakegun qubit kopuru jakin batekin; zenbat eta eragiketa gehiago, algoritmo konplikatu eta baliagarri gehiago lor ditzakegu. IBMren promesa da 2029rako hutsegiterik gabeko eskala handiko ordenagailuak izango ditugula.
Horrez gain, ordenagailuak programatzeko eta algoritmoak garatzeko, softwarean ere jarraitu behar dugu. Hori da errepide maparen beste hanka nagusia, konputazio kuantikoaren eskuragarritasuna eta sinpletasuna hobetzea, garatzaileek zirkuitu kuantikoak eraiki eta exekutatu ditzaten hardware kuantiko errealean. Hain zuzen, aurten Qiskit 1.0 aurkeztu dugu, gure programazio lengoaiaren bertsio egonkor eta eskuragarriena.
Itxaropen handia dago konputazio kuantikoaren inguruan, baina egiaz non dago teknologia gaur egun?
Baliagarritasun kuantikoarena xeheago azalduko dut. Ibaetako ordenagailua eskala horretakoa dela esatean, esan nahi dut aplikazio jakin batzuetarako hobea izango dela indar handiko konputazio klasikoa baino, hau da, hurbilketarik gabekoa. Hitz gutxitan, 100 qubitetik gorako IBMren ordenagailu kuantikoak hobeak dira kalkulu kuantikoetarako, kalkulu horiek simulatzeko ordenagailu klasikoak baino. Baliagarritasunaren aroa, orain gauden aro hau, eman beharreko pausoetako bat da abantaila kuantikoa iristeko, une hori non ordenagailu kuantikoak hobeak izango diren erreminta klasikoak baino.
Zergatik Donostia?
IBMn konputazio kuantikoan aurrera egin nahi dugu eran, ezinezkoa da bidea bakarrik egitea. Horregatik bilatzen dugu elkarlana munduko ingurune aurreratuenetan. Euskadi horren adibide argia da; ikerketa komunitatearentzako sustengu garbi eta sendoa duzue. Nik neuk Donostiako Materialen Fisika Zentroan egin nuen doktoretza, eta hemen egotean konturatzen zara erabakigarriak zaretela. Azken finean, ideia da IBM hardware eta software kuantikoaz dugun jakintza konbinatzea Euskadiko ikerlariek beren arloetan duten jakintzarekin. Elkarrekin, konputazio kuantikoaren mugak pixkanaka urrunago bultzatzea lortu dezakegu.
Ikusi gehiago
Ikusi gehiago
Ikusi gehiago
Ikusi gehiago
Ikusi gehiago
