Olatukoop kooperatiba sareak hamar urte bete ditu gaur, eta Iruñeko Katakraken ospatuko dute urteurrena, hitzaldiak eta etorkizuneko proiektuei buruzko azalpenak emanez. Olatukoopeko lantalde teknikoko kide dira Leire Udabe Aizpurua (Zarautz, Gipuzkoa, 1983) eta Beñat Irasuegi Ibarra (Errenteria, Gipuzkoa, 1978). Udabe Zarauzko Lakari elikadura eta kontsumo jasangarriko kooperatibako kide da, eta Irasuegi, berriz, teknologia alorreko Talaios kooperatibakoa. Olatukoopi buruz hitz egin dute, baita kooperatibismoak eta ekonomia sozial eraldatzaileak izan dituzten aldaketei eta zailtasunei buruz ere.
Duela hamar urte Olatukoop sortu zenutenean, esan zenuten «memoria kooperatiboa berreskuratzea» zela zuen helburuetako bat. Lortu duzue?
BEÑAT IRASUEGI: Hori erronken artean daukagu oraindik. Egia da kooperatibismoaren irudia pluralagoa dela, baina ez dugu lortu memoria historikoko lan hori egitea, lanketa espezifiko bat behar baita horretarako. Baina lortu dugu onartzea Euskal Herrian bost olatu kooperatibo egon direla. Krisian bizi garen honetan, gizarteari ulertarazi behar zaio kooperatibismoa krisiei aurre egiteko tresna bat dela, langileek sortutakoa. Euskal kooperatibismoa deitzen den horren pluraltasuna erakusteko eta tresna kolektibo gisa erabil daitekeela mahaigaineratzeko berreskuratu nahi dugu memoria kooperatiboa.
LEIRE UDABE: Olatukoopen ere oso zaila ikusten dugu lan hori guztia orain egitea. Horregatik, deialdia egiteko aukera bat da interesa duen orok informazio hori eskuratu dezan; gu laguntzeko prest egongo gara. Jada ikusten da Olatukoop beste mugimendu bat dela, nolabaiteko aitortza lortu dugu. Ekonomikoki beste testuinguru batean gaude, eta jendeak kokatzen gaitu. Batzuen ustez, kooperatiba batzuek kutsu kapitalista hartu dute, eta memoria berreskuratzeak lagundu egingo luke beste posizio bat hartzen. Kooperatibismoa gure proposamenak aurrera ateratzeko forma juridiko logikoena da.
Zein izan ziren Olatukoopen lehen pausoak?
IRASUEGI: Finantza krisiaren osteko garaian izan zen, eta langabezia tasa handia eta lanaren prekarizazioa agerian zeuden. Kooperatiba sortu genuen batzuek ikusi genuen gureen pareko kooperatibekin lan egin nahi genuela. Geure burua ez genuen ikusten orduan zeuden kooperatiba sareetan. Beharrezkoa iruditzen zitzaigun lana erdigunean jarriko zuen kooperatiba sare bat sortzea. Deialdi bat egin genuen sareen bitartez, eta Donostian elkartu ginen lan ildo batzuekin.
UDABE: Lan elkartuko kooperatiba batzuk sortu ziren orduan, elkarte batzuk ere bai, eta kontsumoa modu kolektiboan egiteko batu nahi zuten. Gu gure kooperatiba sortzen ari ginen, ikusi genuen deialdi horretan bide bat zegoela, eta jendea eta sare bat egongo zela laguntzen.
«Krisian bizi garen honetan, gizarteari ulertarazi behar zaio kooperatibismoa krisiei aurre egiteko tresna bat dela, langileek sortutakoa».
BEÑAT IRASUEGI Olatukoopeko lantalde teknikoko kidea
Bestelako udalgintza bat behar dela aipatzen duzue. Pausoak ematen ari dira eraldaketa hori aurrera eramateko?
UDABE: Bai. Aldaketa politikoak egon dira, eta horrek ere bultzatu du pausoak ematera. Ezker ikuspegiko udalak daudenetik, errazagoa izan da gure proiektuak martxan jartzea, gertuko ideiak ditugulako. Eta pixkanaka, nahiz eta kolore politikoak zenbait gauza markatzen dituen, Olatukoopek erreferentzialtasuna irabazi du, eta horrek erraztasuna eman digu eskaera batzuk egiteko. Hala eta guztiz ere, duela berrogei urteko legeak ez daude gaurko gizartera egokituta, eta arazoak sortzen dituzte arlo tekniko-juridikoan.
IRASUEGI: Proiektuak egiteak erreferentzialtasuna eman digu, eta tokiko proiektuetan parte hartzeak, berriz, zilegitasuna eta agerikotasuna. Eta, batez ere, politika publikoak herriko ikuspegitik abiatuz egin nahi dituen eremu horrekin harreman ona izan dugu hasiera-hasieratik. Orain, asko zabaldu da ikuspegia, eta gure onerako izan da hori. Hala ere, instituzio publikoak ez daude bereziki prestatuak herrigintzarekin modu eraikitzailean lan egiteko.
Zenbat kide zarete?
IRASUEGI: 50-60 erakunde inguru gara.
UDABE: Eta seiehun langilek osatzen dugu sarea. Gero, hainbat kontsumo kooperatibatako bazkide erabiltzaileak daude.
Zer lurraldetan dituzue arazo gehien?
UDABE: Aurreneko zailtasunetako bat izan da bakarrik Gipuzkoan hasi izana. Gure jakintza EAEko marko juridikoari lotuta zegoen; gero, Nafarrokora gerturatu ginen, proiektuak eginez, eta gauza bera pasatu zaigu Iparraldeko markoarekin. Kontuan izanda Olatukoopen zenbat kooperatiba gauden, uste dut mendebaldeko ikuspegia dugula oraindik. Gainera, Olatukoop EAEn bakarrik dago juridikoki, eta hor dugu erronka.
IRASUEGI: Gure proiektuak Euskal Herriko hiru lurralde administratiboetan daude, eta erronka handia da muga administratibo horiek gainditzea. Politikoki gainditu ditugu, baina, tamalez, juridikoki ezin dugu. Ekonomia sozial eraldatzailea muga horiek hausteko erreminta izan daiteke.
Zein sektoretara ailegatu zarete, eta zeinetara ez? Zergatik?
UDABE: Industria sektorera iritsi gara gutxien. Bi eragile ditugu, eta 30 langile inguru ditu bakoitzak. Ia gehienak zerbitzu sektorekoak gara.
IRASUEGI: Lehen sektorera gutxi ailegatu gara, baina baditugu harremanak arlo horretako eragileekin, EH Kolektiboarekin adibidez. Guretzat oso garrantzitsua izan da sektore anitzekoa izatea. Joera bat dago lana sektorializatzekoa. Askotan, ekonomia soziala hirugarren sektore soziala deitzen zaion horretan sartzen dute, eta orduan, alde batetik benetako ekonomia dago, eta, gero, ekonomia soziala. Baina gure asmoa ez da ekonomia kapitalistaren arrakalak konpontzea: ekonomia kapitalista ordezkatu nahi dugu.
«Aldaketa politikoak egon dira, eta horrek ere bultzatu du pausoak ematera. Ezker ikuspegiko udalak daudenetik, errazagoa izan da gure proiektuak martxan jartzea, gertuko ideiak ditugulako».
LEIRE UDABEOlatukoopeko lantalde teknikoko kidea
Zer urrats egin behar ditu eragile batek Olatukoopeko kide izateko?
IRASUEGI: Nolakotasunari garrantzi handi ematen diogu, eta uste dugu kide egiteko bidea prozesu bat dela. Ahal bada, eragile horiek ekonomia sozialeko forma izan behar dute juridikoki. Salbuespenen bat egiten dugu, autonomoekin adibidez, ulertzen baitugu sare bat garatu dutela eta ondare komunari ekarpena egin diezaioketela.
UDABE: Berez, edozeinek egin dezake Olatukoopeko kide izateko eskaera, baina baldintza bakarra da dauzkagun oinarriak bere egitea. Bakoitzak bere konpromisoaren arabera, bere eskubide eta betebeharrak ditu.
Eta etorkizunean zer?
UDABE: Merkataritzan, ostalaritzan, ofizioetan eta industrian erreleboa bilatzea da gure erronketako bat. Kanpotik etortzen diren enpresa handiek denda txikiak erosten dituzte, ez dagoelako erreleborik eredu familiarrari eusteko. Frankiziak horrela irekitzeak prekarizazioa ekar dezake berriro. Horrek eragina dauka gainerako proiektu guztietan.
IRASUEGI: Proiektu asko sortuko dira dauden horiek desagertuko direlako eta ez dagoelako erreleborik. Dagoen hori beharrezkoa da toki batean bizitzeko. Uste dut horretarako aliantza handi bat behar dela tokiko ekonomia eragileekin, eta sindikalismoarekin ere bai, erreleboen gaian. Nekazaritzan egindako diagnostikoaren arabera, hemendik hamar urtera ez da erreleborik egongo, eta herrietan ezagutzen ditugun enpresa txiki eta familiarrak ere errelebo krisi horretan sartuko dira.
