«Agian errazegi jokatu dugu, hainbat gauza jakinekotzat emanez»

Notarioak bankuaren eta bezeroaren tartean egoten dira hipoteka bat sinatzean. Lehentasunezko lekuko izaten jarraituko dute fede emaileek, baina hipoteka lege berriak indartu egingo du haien lana: bezeroek, hiru egun izan beharrean, zazpi izango dituzte sinatu aurretik notariotzara jotzeko, eta notarioak argi azaldu beharko dizkio kontratuaren puntu arantzatsuenak. Andres Urrutianotarioak (Bilbo, 1954) begi onez ikusten du bitartekaritza lan hori indartzea, «pedagogia» egitea,hipoteka legea «humanizatzea».

Hiru eguneko epea du bezeroak, hipoteka sinatu aurretik, notariotzan kontratua ikusi eta ulertzeko. Etortzen da jendea?

Ez asko. Hipoteka maileguaren dinamika bera dago tartean: arineketan ibili beharra sortzen du. Egia da, printzipioz, dokumentua aldez aurretik prestatu egiten dela; baina egia da, gure esperientzian behinik behin, ez dela erabiltzen. Jendeak presa handia daukalako etxea erosteko. Eta zazpi eguneko epearena ondo dago, planteamendu guztiz onargarria izan daiteke. Ikusiko dugu gero horren erabilgarritasuna, batez ere praktikan.

Hiru egunetik zazpira pasatuta, jende gehiago etorriko da informatzera?

Ni horretan, hark esaten zuen bezalaxe, uzkur. Batetik, jendeari informazioa eman behar zaio, jakin behar duelako zer sinatzen duen eta zer ondorio dituen; baina, bestetik, inondik inora pentsatu ezin duguna da beste alor bateko pertsona bat, besterik gabe, egingo dugula hipoteka zuzenbidean espezialista. Eta hor gure aldetik ere lan handia dago.

Ohartarazpen lana da zuena. Lege berrian, baina orain arte ere eduki duzue. Legez zenbateraino daukazue aukera sartzeko abusuzko klausulen ohartarazpenean?

Legeak behartu egiten gaitu notario moduan: gure lanetan eta gure funtzio publikoan sartzen da. Informazioa modu zehatzean eta ulergarrian emateko beharrizana daukagu. Baina batzuetan testuak eta, batez ere, kontestuak ulergarritasun hori zailtzen dute erabat. Egiten da lan hori? Teorian horrela esplikatzea oso polita da; praktikan gertatzen dena da, urgentziaren urgentziaz, beste abiadura batean bizi garela. Eta, beharbada, hori lortuko balitz lege eraldaketa honekin, pauso garrantzitsua izango litzateke.

Balitz, diozu.

Balitz diot, ze badakizu: balitz eta bazan...

...biak alkarren kazan.

Hala esaten dugu guk Ondarroan, eta egia handia da.

Hipoteketan egon dira abusuzko klausula kasu asko. Zertan egin duzue huts notarioek?

Multzo handika egin diren kontratazio horietan —etxebizitzen salmentetan, eta abar—, beharbada, errazegi jokatu dugu horretara. Hau da, jakinekotzat jo ditugu hainbat eta hainbat gauza, eta gerora konturatu gara ez zirela hain jakinak batez ere kontsumitzailearen aldetik, jendeak behar duela pedagogia hori jaso. Edonola ere, ez nuke nahi adierazi mailegu emaile guztiak maltzurrak direla. Ez,euren negozioan ari dira, eta negozio hori guztiz legezkoa da daukagun sistema juridiko eta ekonomiko honen barruan.

Legezkoa bai, baina?

Baina muga batzuk ere izan behar ditu: hor dago oreka. Argi dagoena da azken urteetako krisiak apurtu egin duela oreka hori, eta oreka berri batera joan beharko dugula.

Kontsumitzailea inozentzia galtzen ari da?

Uste dut kontsumitzailea geroz eta jakitunagoa dela bere eskubideak zein diren. Nik kontsumitzaile horri esango nioke: «Bai, eskubideak; baina ez ahaztu betebeharrak».

Konfiantzan oinarritu da bankuen eta bezeroen harremana. Jokatu egin da konfiantzarekin?

Nire ustez, neurri batean bai. Batez ere, herrian herriko bulegoekin beti hurbiltasuna egon delako. Jokatu egin dela? Jokatu baino gehiago, esango nuke berez etorri dela, ezagunak izan direlako... Hortaz, abusatu egin da? Esango nuke, neurri batean, oso eroso bizi izan garela guztiok konfiantza horretan oinarrituta.

Bi aldeak?

Bai, eta une jakin batean krisiak hautsi egin du hori. Konfiantza hori inon ere ez da geratu: konfiantza badugu, baina, ekonomiak ez badu funtzionatzen, konfiantza hori apurtu egiten da.

Sarri esaten da errazegi sinatzera ohitu zela jendea?

Agian. Baina errazegi sinatzea gauza bat da, eta beste bat da ezer sinatu gabe ezin daitekeela bizi. Sinatu egin behar da, baina jakinik zer sinatzen den. Horretarako informazioa beti egongo da ondo, eta ematen dutenak beti dira garrantzitsuak. Hori da gure lana.

Notarioek ez zenuten jakin adreiluaren burbuilaren inertziei galga jartzen?

Egin baldin baziren ahaleginak, uste dut oso maila teorikoan egin zirela. Maila praktikoan, aurreikusten bazen ere, ez dakit noraino ginen gauza horri aurre egiteko.

Gaitasun falta zenuten?

Agian gaitasun juridikoa bageneukan, baina, gaitasun ekonomikoaren ikuspegitik, ez dakit noraino. Notarioak egin dezake salaketa bat esanez «Hau ez doa ondo», baina gero neurriak beste nonbait hartu behar dira.

Esan nahi duzu ikusten zenutela batzuetan bazeudela abusuzko klausulak?

Abusuzkoak... gero jakin izan da. Nik esango nuke gehienbat ikusten zela, ba, tasazio batzuk edo mailegua emateko kontuan balorazio batzuk... ba, pertsona horien gaitasuna erantzun bat emateko mugatua zela. Baina, hala eta guztiz ere, noraino notarioak esan dezake «horraino bai eta haraino ez»? Orain badira horretarako lanabes batzuk. Duela urte batzuk oso eskasak ziren.

Zer lanabes?

Notarioak ikusten badu klausula, esan diezaioke kontsumitzaileari «klausula hau jarri dizute, sinatzen baduzu badakizu ondorioa zein den», eta, neurri batean, abusuzkoa izan daitekeela.

Pentsatzekoa da hori egin duzuela orain arte ere.

Bai, baina kontua da: noiz jakin izan dugu abusuzkoak direla? Jurisprudentziak esan duenean, eta esan du krisia hasi eta gero konturatu denean zein izan diren horren ondorioak.

Beraz, notarioak ezin du seinalatu abusuzko klausula bat Justiziak ebatzi arte abusuzko klausula bat dela.

Jakina.

Nahiz eta notarioak ulertu hor abusua egon daitekeela.

Baina notarioa, azken batean, lekuko bat da, lekuko pribilegiatua, fedea ematen duena. Baina bi aldeek dute autonomia euren ikuspegitik akordio batera iristeko. Kontua da hori teorian oso polita dela, baldin eta alderdi biak egoera berean egongo balira. Baina ez badaude, mekanismo batzuk bilatu behar dira egoera zuzentzeko: hau da, alderdirik ahulenaren mesederako konpentsazio mekanismo batzuk bilatzeko. Pixkanaka-pixkana krisiak balio izan du jabetzeko beharrezkoa zela beste neurri batzuk ere hartzea.

Hipoteka sinatzerakoan, bankuak ala bezeroak dauka aukera notarioa aukeratzeko?

Beti bezeroak izan beharko luke, gastuak ordaintzen dituelako.

Baina, askotan, bankuek badute ohiko notario bat.

Halaxe da, baina, nire esperientziatik abiatuta, esango nizuke gero eta gutxiago direla.

Uste duzu lege berriak judizializazioa txikituko duela?

Komeniko litzateke, eta eman izan dira aurrerapausoak. Desjudizializazioaren alde bai, argi, gauzak errazten dituen neurrian; baina, betiere, desjudizializazioak ez badauka, eta hor daukagu erronka handia, eskubideen aldetik babesgabezia.