«Tatarrok ospe txarra izan dugu beti historia ofizialean»

Aurpegian bere herriaren historia darama Timur Seifullenek (Tallinn, Estonia, 1950): Asiako estepetako nomaden begi luze-estuak, baina Europako iparraldekoen nini urdinak. ESTBLUL erakundeak ordezkatzen ditu Estoniako gutxiengo nazional eta linguistikoak, eta haren presidentea da Seifullen. Donostian ibili da Estoniako beste hainbat ordezkarirekin, hango erzya, udmurt, voro, mari eta tatar herritarren eta hizkuntzen egoera azaltzen.

Azken urteotan tatarrak albiste izan dira Krimeako gatazkaren harira. Zertan dira ezberdin Krimeako eta Volga ibaiaren inguruko tatarrak?

Hizkuntzak ezberdinak dira. Krimeakoa hurbilago dago turkieratik. Estonian dauden tatarrak gehiago dira Tatarstandik heldutakoak, Mendebalde osoan bezala. Deportazio ugari pairatu genituen, eta, horregatik, asko zabaldu gara munduan Lehen Mundu Gerraz geroztik.

Tatarstango Errepublika Errusiako Federazioaren barruan dago gaur, ia lau milioi biztanle inguru ditu, erdia baino gehiago tatarrak dira. Tatarren eta errusiarren arteko harremanak beti izan dira zailak. Non zinen zu 1991. urtean, Estoniak independentzia lortu zuenean?

Independentziaren aldeko mugimendua hasi zenean, Estoniako tatarrak errepublika independentearen aldera lerrokatu ziren; besteak beste, itxaropena zutelako euren jatorriko herrialdea ere independente bihurtuko zela eta, agian, hara itzultzerik izango zutela. Nik orduan, Estoniako komunitate islamikoa sortu nuen. 5.000 bat tatar ginen orduan Estonian, eta 2.000 inguru Tatarstanera itzuli ziren orduan, hango buruzagiei deiari erantzunez. Nora itzuli ez zuten tatarrak Estonian geratu ziren.

Gutxiengo etnikoa, linguistikoa eta erlijiosoa zarete Estonian. Tatarerak ez du inongo estatus ofizialik. Tatarstanen, ordea, ofiziala da, errusierarekin. Hobeto daude Errusiako tatarrak?

Estonian ez dugu arazorik gure eskolak eta elkarteak sortzeko, eta badira laguntzak ere. Baina Estonia txikia da, eta babestu egin behar du estoniera, hiztun gutxi dituelako [milioi bat pasatxo]. Baina ez ditu oztopoak jartzen. Gaur, 1.500 tatar gaude Estonian, eta horietako 400 bat izango dira tatareradunak. Errusian tatarrak ez dira inoiz ondo egongo, tsarren garaitik ere tatarrok ospe txarra izan dugulako historia ofizialean: konkistatzaileak, inbaditzaileak eta gaiztoak gara liburu guztietan. Pentsa, tatarrek sortu zuten Mosku, errusiarrei zergak kobratzeko leku gisa.

Orain, Europan, bizkor dabil islamofobia. Beldur zarete Estoniara ere helduko zaizuen?

Musulmana naizen arren, ondo ulertzen dut jarrera hori: badu funtsa. 1990. urtean komunitate musulmana sortu nuenean Estonian, Finlandiara joan nintzen hango musulmanekin hitz egitera, eta argi esan zidaten kontuz ibiltzeko arabiarrekin, ez zituztelako tokian tokiko legeak ametitzen. Beste kultura bat dute, arazoak ez du berezislamarekin zerikusirik. Gu musulmanik nordikoenak gara. Emakumeak ez daude zapalduta.

Berreskura daiteke Estonian 400 hiztun dituen hizkuntza bat?

1920ko hamarkadan, tatarrek alfabeto arabiarra baztertu eta latinoa hartu zuten. Baina, gero, Sobiet Batasunaren garaian, zirilikoa. Aitak ezin zuen aitonak idatzitakoa ulertu, ezta semeak idatzitakoa ere.Oroimen historikoa galdu zen horrela. Nola berreskuratu hizkuntza bat horrela? Historia tristea da oso.

Euskal Herrian hizkuntzaren alde eginikoa miresgarria da, indar handia egon da. Oso baikorrak zarete hemen. Harritzen nau, ulertzea kostatzeraino. Guretzat, garai latzak ez daude horren urrun.