Sei milioi tona plastiko baino gehiago kontsumitzen dute Indonesian, urtero. Hiriburua, Jakarta, munduko hiri kutsatuenen sailkapeneko lehen postuan geratu zen 2023an. Jendea, berriz, zabor artean eta zaborretik bizi da: askok plastikoa biltzea dute bizibide. Sorgin gurpil baten modukoa da. Indonesiako kasua abiapuntutzat hartuta, Parean elkarteak Plastikozko ametsak erakusketa jarri du Donostian, klima larrialdiak emakumeen roletan duen eragina aztertzeko. EHUren Carlos Santamaria zentroan dago ikusgai, apirilaren 15era arte.
Plastikoa dute lanbide milaka herritarrek: plastikozko poltsa handi bat sorbaldatik zintzilik du argazkietako baten protagonistak. Izan ere, hirietako zaborra biltzen lan egiten dute askok, errupia gutxi batzuen truke. Kasua are larriagoa da Bantar Gebang zabortegian: egunero, 7.000 tona zabor iristen da hara. «Zaborrez betetako mendi bat da [Bantar Gebang]. Langileek berreskuratu daitezkeen plastikoak biltzen dituzte, eta mendi horretan uzten dituzte», esan du Sarai Martin Parean elkarteko kideak.
Plastikoa dute bizitoki ere; batzuk zabortegian bertan bizi dira, eta beste batzuk, inguruan eraikitako etxeetan. Etxe horietako batean ikusten da arropa zintzilikatuta, eta bi mutil gaztek irribarrez begiratzen diote kamerari. Etxearen atzean, berriz, zabor mendi bat ikusten da. «Bertan bizi direnek urteko 200.000 errupia indonesiar jasotzen dituzte (11,45 euro), bertan sorrarazitako kiratsa eta osasunean eragindako arazoak konpentsatzeko».
«Zabortegian bizitzea ez da duina, eta, bilketa lana, lanik gogorrena, andreek egiten dute»
SARAI MARTINParean elkarteko kidea
Ibaiak ere plastikozkoa dirudi. Argazkietako batean, ibaiaz bestalde ikusten dira etxolak, elkarrekin pilatuta, baina ur ertzeko zabor meta bat dago lehen planoan: latak, botilak eta plastikozko edalontziak bereizi daitezke, nahaspilan dauden beste hainbat hondakinen artean. Beste argazki batean, ibaiertzean, kanabera eskuan duen pertsona bat ikus daiteke. Plastikoa izango du arrantzagai, ziur aski; parez pare dauka, ibaiaren parean, zabor mendia. Izan ere, herrialdean kontsumitzen duten plastikoaren seirena ozeanoetara joaten da. Ondorioa larria da: «Plastikoen gehiegizko erabileraren eta hura pilatzearen ondorioz, Jakarta urtero 7,5 zentimetro hondoratzen ari da».
Etorkizuna plastikozkoa izango ote da? Horrenbestekoa da zabor kopurua, ezen Indonesiako Gobernuak hiriburua lekuz aldatzea erabaki baitu: Borneo uharteko Nusantaran eraikiko dute aurrerantzean Indonesiako hiriburu izango dena. «Baina horrek ere negozio itxura du, hiriburua mugituko dutelako natura bizi-bizirik dagoen toki batera. Horrek kostu bat izango du naturan, aireportuak eraikiko baitituzte. Oso herrialde birjina da, eta alde guztietatik ari dira hura hondatzen».
Emakumeen istorioak
Eta gurpil horren mailarik baxuenean kateatuta daude emakume asko. Zaborraren negozioan ere hierarkiak baitaude: zabor mendian gora eta behera emakumeak ibiltzen dira, bilketa lanetan. Baina horiek txukundu eta sailkatu ondoren, bitartekariek esku hartzen dute, eta gizonezkoak izaten dira bai horiek eta bai plastikoak birziklatzera eramaten dituztenak. «Emakumeak dira zaurgarrienak beti. Zabortegian bizitzea bera ez da duina, eta bilketa lana, lanik gogorrena, emakumeek egiten dute. Oso gogorra da pentsatzea ez zarela hortik irtengo bizitza osoan».
Emakume horiei aurpegia jarri diete erakusketan. Fatimah da horietako bat. 20 urte ditu, eta zabortegian jaio eta hazi da; semea besoetan duela ageri da argazkian, eta hondoan zabor poltsa erraldoiak baino ez dira ikusten, bete-bete eginda. «Zaborra jasotzearen truke, egunean 85.000 errupia irabazten dituzte, hau da, 4,80 euro inguru. 06:00etatik 17:00etara egiten dute lan», esan du Martinek.
Haurrak ere ume umetatik sartzen dira gurpilean: Anisha, Ratina, Teguh, Dewi... «Ohikoa da 10 urteko haur batek amari laguntzea zaborra biltzen. Haurrei ez diete ordaintzen, baina gurasoei laguntzen diete, ikasketak utzita».
Eta edozein aukera daukatena baino hobea da haientzat. Hala erakusten du Iliasen kasuak: haurrentzako plastikozko jostailuak zintzilik dituen postu baten aurrean dago Ilias, argazkirako posatzen: «Esan zigun Singapurren izan zela, etxeko zaintzaile egoiliar moduan lanean, 24 orduz, eta itzuli egin behar izan zuela, hango lana bukatu zitzaiolako; baina hara itzultzea zuela amets, nahiago zuelako bertan lan egin, zabortegian baino».
Amets horiek bete beharrean, ordea, zikloa etengabe berriro hasten da. Hondakin birziklagarriak plastiko bihurtuko dira berriro. Erabili egingo dituzte, eta, beste behin, Bantar Gebangen amaituko dute. Gero, bertan, norbaitek bildu eta sailkatu egingo ditu, saltzeko asmoz. Hondakin kopurua murriztu ezean, amaigabea baita sorgin gurpila: «Mundu osoko arazoa da: plastikoak itotzen gaitu».
