Arabarren egunik berezienak, tradizioari leial, milaka lagun bildu ditu ospakizunaren inguruan, baina ezusteko itzalaldiak eguneroko erritmoa eten du une batez. Sakelako asko mutu gelditu dira, seinalea desagertu egin da ia, eta harridura eta zalaparta nagusitu dira hasieran. Hala ere, eguraldi epela eta herritarren gogoa izan dira nagusi, eta ospakizunaren grina ez da moteldu. Umeek irribarrez bete dituzte kaleak, postuetan jendea pilatu da, eta musika doinu zaharrak Armentiako baselizaraino hedatu dira berriz ere.
San Prudentzio eguna ospatzen ari dira gaur. Ohiturari jarraituz, festa bezperan hasi zuten Gasteizen, ospakizunen lehenengo partean. Gasteizko udaletxeko balkoitik erretreta jo zuten 20:00etan, eta Udalaren Folklore Akademiako kideek girotu zuten ekitaldia. Ordubete geroago, Probintzia plazara lekualdatu zen festa, Arabako Foru Aldundiko tronpeta jotzaileen eta atabalari talde baten eskutik. Musikak eta herri giroak hartu zuten hiriburuaren bihotza. 23:30ean, hiriko gastronomia elkarteek danborrada tradizionala egin zuten Alde Zaharrean eta erdialdeko kaleetan barrena, eta gauerdira arte iraun zuen festak.
Euskal Herri osoan eragin duen itzalaldiak markatu du gaurko goiza. Ekitaldiren bat bertan behera gelditu da, eta segurtasun neurriak berehala indartu dira. Armentiako zelaietan milaka lagun harrapatu ditu ustekabeko egoerak, eta lehenengo sintoma nabarmena sakelakoen sarearen saturazioa izan da. Seinale ahula eta telefonoaren hutsunea gozamenerako zama bihurtu dira une batez. Egoera berezi horrek, ordea, ez du ahuldu ospakizunaren indarra. Jendeak ez du huts egin, eta eguraldiak ere lagundu du.
09:00etan, Probintzia plazan, Arabako Zortziko tradizionala jo dute Arabako Foru Aldundiko txistulariek, tronpeta jotzaileek eta atabalariek, festari hasiera ofiziala emanez. Aldi berean, Blusa eta Nesken Batzordeak trikiti doinuekin girotu du Armentiarako ibilbidea, Prado parketik abiatu eta basilika aldera, festa berotuz eta herritarrak animatuz. Ardo usaina, musikaren doinu biziak eta adiskidetasun giroa nagusitu dira bidean.
Eguerdia baino lehen egin dituzte ekitaldi ofizialak: lehenik, prozesioa egin dute Armentiako baselizaraino, eta, gero, meza nagusia egin dute. Tradizioari jarraituz, ohorezko aurreskua dantzatu dute hara bildutako agintarien eta herritarren aurrean. Arabako eta Gasteizko agintari nagusiak bertaratu dira, erakundeetako ordezkari nagusiak barne.
Baselizaren inguruko kaleak lepo bete dira; batetik, jakiak saltzen dituzten postuekin, eta, bestetik, bestelako artisautza produktuak eskaintzen dituzten postuekin. Eguraldi onak lagunduta, jendea gehiago ibili da errepidean barrena zelaian baino, belarra luze baitzegoen.
Postuetan aukera handia dago: gazia nahiz gozoa, denetik. Likoreak, txorizoak, euskal pastela, patea, erroskillak... Abraham Pinilla Errioxatik (Espainia) etorri da saltzera, eta pozik dago: «Urtero etortzen gara Gasteizera; jendea oso ondo portatzen da: gastatzen dute, eta jatea asko gustatzen zaiela nabaritzen da».
Celia Hernandez familiarekin dago, talogileen postu baten aurrean; lehenengo aldiz ari da parte hartzen ospakizunetan. «Oso gustura nago. Haurrak gose dira, eta ikusi beharko dugu etxera eramateko zerbait erosten dugun». Haurrek, irribarretsu, barre egin diote amak esandakoari.
Armentiako salmenta postuetan denetik dago, eta, noski, baita postreak ere: Zornotzako erroskillak saltzen ditu Cristina Rejedok. Azaldu duenez, erroskillak saltzen badira ere, euskal pastela saltzen dute gehien. Haiek hala aitortuta, 04:00etatik ari dira postuan lanean, pazientzia eta irribarrea lagun.
Egarri denak ere ez dauka aitzakiarik, edari aukera handia dago eta. Hori baita, hain justu, San Prudentzio egunaren eta Armentiako ospakizunaren muina: etxera inor ez da gosez edo ase gabe itzultzen aukerarik ez duelako behintzat. Are gutxiago barraskiloak eta halako plater tradizionalak hain errotuta dauden lekuan.
San Prudentzio ospakizunek adin eta gustu guztietarako ekintzak dituzte: musika kontzertuak, dantza saioak, herri kirolak eta abar. Festa gunea Armentian badago ere, Gasteizko beste hainbat tokitan ere gozatzeko aukera dago. Arratsaldean, umeek hartu dute protagonismoa.
17:30etik 18:30era, 7 eta 14 urte bitarteko haurren danborrada txikia egingo dute: Otxanda Andrearen dorretik, Andre Maria Zuriaren plazatik eta Prado parketik igaro ondoren, Probintzia plazan amaituko dute ibilbidea. Parte hartzaile guztiek askaria eta opari bana jasoko dute oroigarri gisa.
Festa amaitzeko, Diskofamily konpainiak dantzaleku erraldoi bihurtuko du Probintzia plaza, 18:45etik 20:15era, adin guztietakoei zuzendutako ikuskizun musikal alai batean.
Ospakizunek jarraipena izango dute datozen egunetan. Ostegunean, Estibalizko Andre Mariaren eguna ospatuko dute, eta arabar askok Estibalizko santutegirako igoera tradizionala egingo dute, erromeria giroan. Bertan, patata-tortilla lehiaketa, herri kirolen erakustaldiak, eta aurresku eta dantza txapelketak izango dira, besteak beste.
Erretretak, ehun urte
100 urte bete dira aurten tronpetari eta atabalariek Probintzia jauregitik jotzen dutela. San Prudentzio eguna 1644tik ospatzen da Araban, baina erretretaren jatorria ez dago argi. 1925etik Probintzia plazan jotzen da modu ofizialean, baina lehenagotik ere ospatzen zen Plaza Berrian. Batzuek Erdi Aroan kokatzen dute jatorria; beste batzuek, berriz, Napoleonen garaiko martxa militar batekin lotzen dute.
Erretretaren ohitura galdu zen, baina 1879an berreskuratu zuten, San Prudentziori lotuta
Ez dago argi noiztik jotzen den, baina dokumentatuta dago Gasteizko harresiak itxi baino lehen erretreta jotzen zela, herritarrei iragartzeko segituan itxiko zituztela. Sarritan errepikatzen zuten deia, «jendeak etxera bueltatzeko presarik ez zuelako», Udalaren esanetan.
Erretretaren ohitura galdu zen, baina 1879an berreskuratu zuten, San Prudentziori lotuta. Ordutik, partitura bera mantendu da, urtero apirilaren 27an jotzen dena. Geroago, Venancio del Val kazetari gasteiztarrak jarri zion gaztelaniazko letra, eta euskarazko bertsioa Olabide ikastolako irakasleek sortu zuten haurrentzat.
Euskarazko letrak dio: «Tuntunarekin turuten doinua; gure zaindariaren eguna [berriz]. Arabatarrok egun honetan elkartzen gara alaitasunez ospatzeko...». Horrelaxe jarraitzen du bizirik Gasteizen eta Arabaren bihotzean San Prudentzioren omenezko festa zahar maitatuak.
