Maratoia 42 kilometro inguruko lasterketa da, eta, batez beste, lau ordu behar dira hura amaitzeko. Ohikoa da lasterketa bukatzean korrikalariak lurrera erortzea, egin duten ahaleginaren ondorioz urrats gehiagorik egin ezinik. Eragin handia du gorputzean, baita buruan ere. Iraupen luzeko ariketak egiten direnean, gorputza behartuta dago bere energia erreserbetara jotzera: garunean dagoen mielina erabiltzera, hain zuzen ere. EHUko, CIC Biomaguneko eta Biobizkaia OII-ko ikertzaileek egindako azterketa batek erakutsi duenez, maratoietako parte hartzaileei aldatu egiten zaie garuna, gutxienez korrika egin osteko asteetan.
Carlos Matute EHUko Anatomia eta Giza Enbriologiako katedradun eta Biobizkaia OII-ko ikertzaileak parte hartu du Nature Metabolism aldizkarian argitaratutako ikerketan. Ikerketa prozesuaren hasieran, Matutek ikertu nahi zuen zer gertatzen zen korrikalarien garunean, eta, boxeolarien aldean, korrikalariek zergatik ez zuten nahasmendu neurologikorik. «Ez genuen aurreikusi aldaketak non izango ziren, halakorik bazegoen. Oso ideia intuitiboa izan zen», onartu du ikertzaileak. Mielina jarri zuten ikerketaren ardatz.
Mielina energia iturri bat da, eta, aldi berean, energia biltegi bat. «Giza garuneko kilo erdi inguru substantzia zuria da, eta substantzia zuri gehiena mielina da. Hau da, gure garunaren %40 mielina da», azaldu du Matutek. Mielina garuneko neuronak inguratzen dituen isolatzaile elektrikoa da, eta lipidoz osatuta dago nagusiki. Mielina koipea denez, gorputzak energia iturri gisa erabiltzen du.
Maratoia egiten denean, gorputzak nagusiki karbohidratoak kontsumitzen ditu energia iturri gisa, baina, giharretan bukatzen direnean, gorputzak gantzetara jotzen du. Mielina lipidoz osatuta dago batez ere, eta, ikerketan azaldu duten bezala, lipido horiek erreserba energetiko gisa joka dezakete muturreko baldintza metabolikoetan.
Korrikalarien garuna
Garuneko mielina maila neurtzeko erresonantzia magnetikoa erabili du Pedro Ramosek, Biomaterialen Ikerketa Kooperatiboko Zentroko erresonantzia magnetiko laborategiko zuzendari eta CIC Biomaguneko eta Ikerbasqueko irakasleak. Maratoiko hamar korrikalariren garuneko irudiak lortu zituzten, zortzi gizonenak eta bi emakumerenak: lasterketa egin baino lehen, maratoia egin eta 48 ordura, eta bi aste geroago. Ramosek ikusi zuen lasterketan galdutako mielina «nabarmen» berreskuratu zela bi aste geroago: «Ikusi genuen garuneko mielinaren parte handi bat berreskuratu zutela, baina ez zela erabatekoa; parte bat oraindik ez zen birsortu».
Maratoia egin eta hurrengo 48 orduetan egindako erresonantzian, ikertzaileek ikusi zuten mielina murriztu egin zela garunaren materia zuriko hamabi gunetan. Gainera, eremu horiek lotura dute mugimenduen koordinazioarekin, integrazio sentsorialekin eta emozionalarekin. «Erresonantzia horietan, ikusten da garuneko eremu batzuetan aldaketa txiki bat dagoela, mielina gutxiago dagoela adierazten digun seinale murrizketa bat», azaldu du Matutek. Aurreko egoera berreskuratzeko prozesua «oso azkarra» dela azpimarratu du ikerlariak, eta lehendabiziko aldiz gizakien burmuinaren egituratze prozesua ikusi dute.
Maratoia egin eta gero, atseden hartu behar da, eta, ikertzaileek ikusi duten bezala, galdutako mielina berreskuratu. Egindako erresonantzietan oinarrituta, ikusi dute mielina edukia maratoia egin eta bi hilabetera berreskuratu dela guztiz. «Korritu eta bi astera, errekuperazio handia dago, eta, handik bi hilabetera, garuna ia erabat errekuperatuta dago», azaldu du Ramosek.
Ikertzaileek ondorioztatu dutenez, mielinak energia iturri gisa jokatzen du erresistentzia ariketa egitean garuneko beste mantenugai batzuk amaitzen direnean. Baina, gero, bi hilabete igarotzean, berreskuratu egiten da: maratoiak egitea ez dela kaltegarria, alegia. «Gauza bat da kirola egitea, eta beste bat gorputza fisikoki zigortzea ahalegin handia eginez», argitu du Ramosek. Kontuan izan behar da prozesuak baduela atzera-buelta, garuna gai dela galdutakoa berreskuratzeko. «Aurkikuntzari esker ikusi dugu garuna azkar aldatzen dela, eta hori aurkikuntza harrigarria da berez», argudiatu du Matutek.
Garuna azkar aldatzen da, baina denbora behar du lehengoa berreskuratzeko. «Ez dakigu zer gertatzen den lasterkariek ariketa gehiegi egiten badute, denbora gehiegi, eta saioen artean errekuperatzen utzi gabe», adierazi du Ramosek. Ez dakite garuna efektu horretara ohitzen den edo kaltegarria izango den. Egileek artikuluan adierazi dutenez, aldez aurretik ezaugarri genetiko jakin batzuk dutenen artean, baliteke muturreko ariketak nerbio sistemako gaixotasun batzuk eragitea. Baina ikerketan erabili dituzten parte hartzaileen kopurua txikia denez, oraindik ezin izan dute ondorioztatu. «Azterketa gehiago egin behar dira emaitzak balioztatzeko eta ikusitako aldaketen ondoren mekanismoak azaltzeko», esan du Matutek.
Erantzunik gabe
Ikerketak erakutsi du garuneko metabolismo energetikoa uste baino konplexuagoa dela. Mielinak garunaren erregai gisa duen funtzioak ikerketa bide berriak ireki dituela esplikatu du Ramosek, eta oraingoz erantzunik ez duten hamaika galdera ekarri: «Ba al dago alderik subjektu gazteen eta zaharren artean? Mielina pixkanaka galtzeak zerikusia du dementzien garapenarekin? Esklerosi anizkoitzaren hasierarekin lotuta dago? Asko dago ikertzeko oraindik». Hain zuzen ere, mielinaren galera eta esklerosi anizkoitzaren arteko ustezko loturak interes berezia piztu du zientzia komunitatean. Izan ere, substantzia hori baliabide energetiko gisa erabiltzea lagungarria izan daiteke gaixotasunak tratatzeko bide berriak sortzeko. «Prozesua nolakoa den ikastea baliagarria izan daiteke mielina galtzeko gaixotasunetan nola esku hartu jakiteko; halaxe gertatzen da esklerosi anizkoitzean», azaldu du Matutek.
Orain lasterkarien burmuina ikertzen jarraituko dute, eta, horretarako, korrikalarien kopurua handituko dute. Proiektuan sortu diren kezka zientifikoez gain, Matutek argi du ikerketaren helburu nagusia: «Benetako ikertzaile guztiek nahi dutena nahi dugu: bizi kalitatea, gizarte ongizatea eta osasuna hobetzea».
