«Literaturaren eta futbolaren gaia begi bistan jarri nahi dugu»

Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea, literatura ikerlaria eta katedraduna da Jon Kortazar (Mundaka, Bizkaia, 1955). Oraingo honetan, Egungo Euskal Literatura eta Futbola liburua kaleratu du, Mari Mar Boillosekin batera. Literatura eta futbola «elkarren osagarri» direla erakutsi nahi dute liburuaren bitartez. Lana duela egun batzuk argitaratu badute ere, bi irakasleek bigarren zati bat egiteko asmoa dute.

Orokorrean, literatura eta futbola bi errealitate kontrajarri direla esan ohi da, baina nola dira osagarri bi diziplinak?

Literatura jolasarekin lotu izan bada ere, idazleak, pixkanaka, beraien zaletasunak adierazten hasi dira, eta beraien lana futbolarekin lotu izan dute. Batzuetan, bi diziplinak banatuta agertu izan dira, baina, beste kasu batzuetan, futbola gai literario gisa hartu denez, horri buruz idatzi da. Hala ere, egia da futbola ez dela gai nagusi eta bakarra izaten, baina esan daiteke urrats bat egin dela banatuta egotetik lotuta egotera.

Zergatik da garrantzitsua bi diziplinak batzea?

Alde batetik, futbola gure gizartean oso presente dagoen kirol bat delako, eta asko hitz egiten delako horri buruz, eta, beste alde batetik, berriz, futbolaren gaia euskal literaturan nola lantzen den aztertu nahi izan dugulako. Azken finean, guretzat garrantzitsua da, irakurketa interesgarriak sortu ditzakeelako.

Zer lortu nahi duzue liburuaren bitartez?

Hasteko, biok gara futbolzaleak, nahiz eta bati ikustea gehiago atsegin eta besteak lagunarteko kirol praktika maiteago izan. Hortaz, gure asmoa zera da, euskal literaturan futbolaren gaia nola landu den ikustea. Liburua hiru zatitan banatu dugu: lehen atalean, ikerketa aurkezten da; bigarrenean, didaktika lantzen da, testuak irakasleentzat nola eman; azkenik, hirugarrenean, sorkuntzari bide ematen zaio.

Zer testu bildu dituzue liburuan? Zer idazlerenak?

Besteak beste, liburuan, Ana Merinoren 2020ko Nadal saria irabazi du, Karmele Jaioren 2020ko Euskadi Saria irabazi du eta Manuel Rivas idazle ezagunaren lanak bildu ditugu. Hala ere, horiez gainera, beste zenbait idazle ere agertzen dira.

Askotan galdetuko zizueten, baina ba al dago futbolari buruzko euskal literaturarik?

Zalantzarik gabe, bai. Guk liburu honetan nobelak, antzerkiak eta zinemara eramandako nobelak aztertu ditugu batez ere, baina, horiez gainera, askoz gehiago daude: saiakerak, kronikak, komikiak, autobiografiak...

Jende gutxik esperoko du Gabriel Arestiren poemetan futbola aipatzea, baina idatzi zuen futbolaz, ezta?

Bai, noski. Frankismo garaian, esate baterako, futbola herria lokartzeko tresna gisa erabiltzen zen. Hortaz, intelektualek, adibidez Gabriel Arestik, futbolaren aurka egiten zuten. Azken batean, frankismoak horri esker lortu zuen futbola propaganda gisa erabiltzea. Futbolaren aurka egiten bazuten ere, gai hori landu egiten zen, eta bi diziplinak batzen ziren.

Gaur egun, literatura munduan kasu egiten al zaio futbolari? Idazten al da futbolari buruz literaturan?

Ziurrenik ez da zentro-zentroan dagoen gai bat; hau da, gehiago dago gure bizitzan literaturaren aldeetan baino. Izan ere, egia da futbolaz idazten denean beste zerbaiti buruz ere idazten dela: futbolaz eta politikaz, futbolaz eta emakumearen berdintasunaz... Hortaz, beharbada, ezkutuan dagoen gai bat da. Hala ere, horrek ez du esan nahi aztertu behar ez denik. Liburu honi esker, hori da lortu nahi dena: futbolaren eta literaturaren gaia denen aurrean eta denen begi bistan jartzea.

Egia al da literaturazaleek futbola arbuiatzen dutela, eta alderantziz?

Gu elkarren arteko zubiak eraikitzen saiatu gara, eta, aldi berean, elkarren arteko arbuioak kentzen. Horretarako, Jorge Valdano futbol jokalari eta entrenatzaile ohiaren testu bat sartu dugu liburuan, eta filosofia horretan mugitu gara:«Futbolzalea bazara, has zaitez irakurtzen, eta literaturazalea bazara, ez pentsatu baloia objektu oker bat denik». Era horretan, futbolzalea literaturazale bihurtu nahi dugu, eta literaturazaleei futbolaz duten arbuioa kentzen saiatu gara.

Zer egin daiteke topiko horiek hausteko, bien arteko hesi hori hausteko?

Nire ustez, literaturan sozializazioa egin beharko litzateke futbolari buruzko literatura zabaltzeko, eta, aldi berean, futbolari buruzko literaturaren sozializazioa ere egin beharko litzateke.