«Konputazio kuantikoa iraultza isila izango da»

Roman Orus (Bartzelona, 1979) fisikari teorikoa da, eta konputazio kuantikoan aditua. Australian eta Alemanian aritu da lanean, eta irailean hasi zen DIPCn lanean, Ikerbasque programaren barruan. Ordenagailu kuantikoen inguruan ikertzen dabil, eta bera izango da DIPCtik Bartzelonako Mare Nostrum superordenagailua erabiliko duten lehen ikertzaileetako bat.

Zertarako erabiliko duzu Mare Nostrum superordenagailua?

Bartzelonako BSCn konputazio kuantikorako talde bat sortu berri dute, Europako hegoaldeko lehen prozesagailu kuantikoa eratzeko helburuarekin. Dagoeneko bi qbit dauzkate. Gu DIPCn asko ari gara indartzen arlo hori, eta lankidetza berez sortu da, hemen giza kapital eta ezagutza handia dugulako han erabiltzeko modukoa. Mare Nostrum gauza askotarako erabil dezaket: esaterako, egiaztatzeko ordenagailu kuantiko baten emaitzak. Horretarako, oso ordenagailu indartsua behar duzu.

Hau da, orain munduan dauden ordenagailurik indartsuenak erabili behar dira prozesadore kuantikorik oinarrizkoenak egiten dituzten kalkuluak zuzenak ote diren jakiteko. Horrek argi adierazten du ordenagailu kuantikoek zelako indarra izango duten behin garatuz gero?

Bai. Algoritmo kuantikoak egiaztatu nahi baditugu, ordenagailu normal bat erabili beharko dugu, oraindik ez dugulako prozesagailu kuantiko handirik. Eta, halere, hainbat erregimenetan ezin da simulatu ordenagailu kuantiko batek egin ahalko duena ordenagailu klasiko batekin. Azterketa matematikoak egiten dituzunean, ikusten duzu hainbat algoritmo kuantiko edozein ordenagailu klasiko baino askoz azkarragoak liratekeela.

Konputazio kuantikoa haurtzaroan dagoela esan ohi da, baina non dago zehazki?

Konputazio kuantikoak orain duen garapena konputazio klasikoak 1930eko hamarkadan zeukana da. Orduan, Alan Turingen garaian, lehen ordenagailu klasikoek eraikin oso bat hartzen zuten, eta inork ez zekien oso ondo zertarako balio zuten. Orain denok sakelako telefonoan daramaguna hura baino infinituki indartsuagoa da. Konputazio kuantikoa lehen fase horretan dago: oso esperimentu garestiak dira, laborategi osoak hartzen dituztenak, eta asko jaitsi behar da tenperatura. Orain ez dago argi prozesagailuen zein arkitektura motak funtzionatuko duen hobekien epe luzean. Oso azkar ari gara aurreratzen esperimentalki, batez ere azken lauzpabost urteotan, eta horrek eragin du eragile asko sartzea: Google, Microsoft, IBM, gobernuak... Duela lau urte galdetu izan bazenio norbaiti 50 qbiteko prozesagailu kuantiko bat egongo ote zen, IBMk daukana bezalakoa, ezetz erantzungo lizuke; eta hor dago. Badirudi 5-15 urteko epean prest egongo direla ordenagailu erabilgarriak, ordenagailu arrunt batek egiterik ez lituzkeen gauzetarako.

Zertarako, adibidez?

Aplikazio asko izango ditu; esaterako, adimen artifizialerako, ingeniaritzan, finantzetan, botika berriak eta material berriak diseinatzeko, batzuk ulertzea oso zaila delako ordenagailu klasiko batean, ezaugarri kuantikoak dituztelako, hain zuzen ere. Horiek begi bistako aplikazioak dira, baina liluragarriena, nire ustez, zera da: ordenagailu kuantikoak erabili ahalko direla gaur irudikatzerik ere ez ditugun aplikazioetarako. Imajinatu 1930eko hamarkadara zoazela eta galdetzen diozula Turingi sare sozialak izango ote ditugun. Hark ez zituen irudikatu ere egingo Facebook edo Twitter. Litekeena da ordenagailu kuantikoarekin antzeko zerbait gertatzea.

Konputazio klasikoak baino gehiago aldatuko du gizartea?

Konputazio kuantikoa iraultza isila izango da. Erabiltzaileok bakarrik katearen amaiera sumatuko dugu: material berri bat agertuko da, botika berriak... Gainera, ordenagailu kuantikoa teknologia aldaketa handi baten zati txiki bat izango da. Konturatu gabe, gure bizitzetan sartuko da.