James Bonden martini «nahasia, ez irabiatua» dotoretik hasi, eta The Big Lebowski filmean The Dude protagonistaren jarrera axolagabea islatzen duen white russian koktel freskagarriraino. Edo nola imajinatu Holly Golightly GosariaTiffany's-en filmean bere glamour eta sofistikazioa islatzen duen manhattan koktelik gabe. Casablanca-n ere glamour eta nostalgia uneei laguntzen dien French 75 koktelak daude. Fikziozko pertsonaien izaera eta emozioak irudikatzen laguntzen dute koktel horiek. Erreferentzia zinematografiko horien eta gehiagoren ondorioz, koktel batzuek, klasiko bihurtzeaz gain, koktelgintzaren kulturan ere eragina izan dute hamarkada askotan.
Edari desberdinak egoki nahasteko artea da koktelgintza, sormenaren, teknikaren eta pasioaren arteko nahasketa. AEB Ameriketako Estatu Batuetan egin zituzten lehen koktelak, XIX. mendean. Jatorria lausoa duen arren, uste da cocktail terminoa lehen aldiz AEBetako egunkari estatubatuar batean agertu zela, 1806an; likore, ur, azukre eta garrazkien konbinazio gisa definituta agertu ere. Lehen edari horiek sinpleak ziren, baina gaur egun koktelgintza esaten dioten horren abiapuntu izan ziren.
AEBetako Lege Lehorraren garaian —1920 eta 1933 bitartean—, koktelak prestatzeko artea zabaldu eta findu egin zen. Alkoholaren debekuarekin, bartender-ek Europara emigratu zuten, bereziki Parisera eta Londresera, non errezeta berriekin esperimentatzen hasi ziren. Garai hartan sortu ziren egungo koktelik ospetsuenetako batzuk, hala nola martini eta old fashioned. Debekua amaitu ondoren, koktelak indarrez itzuli ziren, eta sofistikazioaren sinbolo bihurtu ziren nazioartean.
Jose Luis Navarrok, Arabako Basque Moonshiners destilategiaren sortzaile eta koktelgile profesionalak dioenez, euskal herritarrak proposamen koktel berriak probatzera animatzen dira. «Jendea, pixkanaka, gauza berriak probatzera animatzen da. Izan ere, larunbatero zapore berriak probatzeko gogoa duten pertsonak etortzen dira destilategira, bai azidoagoak, bai gozoagoak, bakoitzaren gustukoak», azaldu du koktelgileak.
Haren hitzetan, denborak aurrera egin ahala, koktelek gero eta leku handiagoa hartu dute Euskal Herriko taberna eta jatetxe askotan. Hasieran freskagarriaren eta alkoholaren konbinatu klasikoak desegiten bazituzten ere, gaur egun oso ohikoa da lokal batzuetako zerrendetan formula landuagoak aurkitzea, «mojito edo caipirinha ohikoetatik harago», esan du Navarrok. «Pixkanaka, taberna askotako zerrendetan formula ausartagoak eta landuagoak ikusten dira, gin-tonicarekin eta tankerako edariekin batera. Kalimotxoa eta gin-tonica ere koktelak dira. Beraz, Euskal Herrian ohituak gaude koktelak hartzera, hala deitzen ez badiegu ere. Hala ere, zapore berriak dastatu nahi ditu jendeak».
Nola egin?
Elena Uriguen koktelgile profesional eta irakaslea da, ziurrenik, Euskal Herrian koktelen inguruan gehien dakien pertsona. Koktelen prestakuntzak «zehaztasuna, teknika eta sormena» uztartzen ditu, Uriguenek azaldu duenez, eta osagaietara eta nahi den edari motara egokitzen da: «Koktel bateko oreka pixka bat aldatzen da bakoitzaren gustuaren arabera. Beti bilatzen da oreka alkoholaren, gozoaren, azidoaren, zitrikoekin egin ohi denaren eta garrazkiaren artean. Horrek guztiak ondo orekatuta egon behar du».
Dena den, askotarikoak dira. Koktelak koktelontzi batean irabia daitezke, likoreak eta zukuak nahasteko ontzi aproposetan, margarita edo daiquiri kokteletan bezala. Edari delikatuago bat bilatzen denean ere nahasi egin daitezke, martiniak bezala. Koktel batzuetan, frutak edo belarrak beratu behar dira, mojitoa egitean adibidez, zaporeak ateratzeko. Beste batzuetan, osagaiak zuzenean edalontzian eratzen dira, hala nola gintonicean. Azkenik, koktel irabiatuak zukugailuan prestatzen dira, daiquiriak, esaterako, testura leunagoa eta freskagarriagoa eskainiz.
Une bakoitzak bere koktela daukala ziurtatu du Navarrok, eta zerrendatu egin ditu horietako batzuk: «Goizean, blody mary bat har daiteke gosariarekin batera; bazkaldu aurretik, negroni bat; bazkalostean, espresso martini bat: eta arratsaldean, berriz, freskagarri batek laguntzen duen koktelen bat, adibide batzuk jartzeagatik».
«Jendea, pixkanaka, gauza berriak probatzera animatzen da. Izan ere, larunbatero zapore berriak probatzeko gogoa duten pertsonak etortzen dira destilategira, bai azidoagoak, bai gozoagoak, bakoitzaren gustukoak»
JOSE LUIS NAVARROKoktelgile profesionala
Alkoholik gabe ere egin daitezke koktel asko, edari alkoholduna kenduz edo moldatuz. Izan ere, ongizatearen kulturaren gorakadarekin eta bizitza osasuntsuaren ikuspegi gero eta barneratuagoarekin, alkoholik gabeko koktelek, mocktails ere deiturikoek, sekula ez bezalako ospea lortu dute. «Edari horiek koktel tradizional baten plazer guztia eskaintzen dute, baina eduki alkoholikorik gabe; alkoholik hartzen ez dutenei alkohola hartzen dutenen antzeko esperientzia sozial batez gozatzeko aukera ematen die. Koktelek eskuragarriak izan behar dute guztientzat, alkoholik edan nahi ez dutenentzat ere bai», nabarmendu du Uriguenek.
Koktelgileek, gainera, testurekin, zaporeekin eta aurkezpenekin jolasteko modu berritzaileak aurkitu dituzte, mocktails-ak imitazio hutsa izan ez daitezen, «baizik eta aukera sortzaile eta gozagarri bat», esan du Uriguenek. Koktelgintzaren bilakaera islatzen du horrek, «esperientzia inklusiboago eta kontzienteago» baterantz joanda.
Ziklikoa
Jerry Thomasen gisakoek —koktelgintza modernoaren aitzindaria da— gaur egun oso errespetatua den lanbidearen oinarriak ezarri zituzten. Etengabe garatzen ari den diziplina da koktelgintza. Izan ere, Navarroren hitzetan, koktelgintza «tradizioaren eta esperimentazioaren arteko nahasketa» da: «Koktel klasiko batzuek berriz lortu dute sona, koktelgintza ziklikoa ere badelako. Negroni, manhattan eta antzeko koktelak hartzen ditu jendeak. Hala ere, askea da koktelen mundua, eta zerbitzariak beti galdetu behar dio bezeroari, hartzen duen koktela hartzen duela, nolakoa gustatzen zaion».
Teknika klasikoak menderatzeaz gain, egungo koktelgileek beste arlo batzuekin —gastronomiarekin, adibidez— bat egitea aztertzen dute. Askok sukaldaritzako teknika aurreratuak erabiltzen dituzte, hala nola dekonstrukzioa, nitrogeno likidoaren erabilera edo bestelako teknikak.
«Koktelak, konpainian izan edo bakarrik, gozatzeko dira, eta ez mozkortzeko»
ELENA URIGUENKoktelgile profesionala
Uriguenek uste du koktelen etorkizuna «oparoa eta askotarikoa» izango dela: «Joera berriek pertsonalizazio handiago baterantz jotzen dute, bezeroentzako neurrira egindako esperientziak eskaintzen dituzten koktelekin, banakako gustuen arabera edari paregabeak sortuz». Navarrok, berriz, uste du koktelak edozerekin egin ahal direla, «koherentzia eta oreka mantenduta».
Azken batean, esploratzen dutenen sormena bezain plurala da koktelgintzaren mundua. Denboraren joanari eutsi dioten klasikoetatik hasi eta berrikuntza abangoardistetaraino. Izan ere, edari alkoholdun bat edatetik harago, Uriguenentzat, koktelak «partekatzeko, esperimentatzeko, eta bizitzaz gozatzeko plazera ospatzeko» modu paregabea dira oraindik ere: «Koktelak, konpainian izan edo bakarrik, gozatzeko dira, eta ez mozkortzeko».
