«Ez dira Frantziako kuriosenak etorriko Sardou zabaltzen bada»

Ekonomia eta Gizarte Zientzietako irakasle da Jean-Joel Ferrand (Naoned, 1961) Baionako Teknologia Unibertsitatean. Bilboko Otxarkoagako Paya taldeaz masterreko ikerketa lan bat bidean du 1995etik Baionan bizi denak.

Zer diozu Baionako bestez?

Iaz ez nintzen han; beraz, ez naiz gehiago aditu bat. Aurten, sinbolikoki ordaintzen ez diren bi egunetan egon naiz. Horren kontra nintzen, printzipioz; ez prezioagatik, zeren eta baionarra izanez ez dut ordaintzerik. Gero, egia da jende kopurua mugatzea baikorra izaten ahal dela. Duela hiru urte, Nizan atentatuak izan zirenean, zurrumurruak baziren, eta jende gutiago etorri zen; biziki positiboa izan zen denentzat, posible baitzen mugitzea gauaz ere. Gero, nola kudeatu hori? Ez da irtenbide begi bistakorik. Frantzian ez da horrelako bestarik, eta etortzen zaizkigunak ez dira kuriosenak. Bada arazo bat zabaltzen den musika kulturarekin ere. Ez dira Frantziako kuriosenak etorriko Michel Sardou zabaltzen bazaie. Hemengo konplexu bat ere bada: Frantziako famadunak udaletxeko balkoian ezartzea; zerbait erran nahi du. Problemaren parte bat masifikazio hori da.

Aspalditik ezagutzen dituzu bestak. Zer bilakaera ikusi diezu?

Garai txarragoak egon dira, dudarik gabe, 1980ko hamarkadan. Jendeak ez du gogoratzen; batzuetan,irakurtzen ditut komentarioak: «Bai, 1980ko hamarkadan bagenekien nola ongi pasatu!». Alta, zikina zen. Egunean ez zen ezer, bizpahiru taberna baizik. Jendea borrokatzen zen. Biziki zaila zen ateratzea familiarekin. Hobetu zen 1990eko hamarkadan; gutienez, eguneko giroa.

Patxaren eta Payaren arteko harremana nola sortu zen?

Anitzetan bezala, harreman pertsonal batzuetatik euskal munduan. Otxarkoagako lagun bat Baionan ibiltzen zen. Batzuk ezagutzen zituen jadanik Bordeletik. Harentzat,inportantea izan zen Otxarkoagako abertzaleei zilegitasun bat emateko harremana izatea Iparraldearekin. Bazen ere rock mugimenduaren eragina gazteen artean. Paya talde gisa ez zen; informala zen. Ezker abertzalearen inguruan ibiltzen ziren auzoko gazte batzuk ziren. Izena asmatu zuten harremana ofiziala egiteko Patxarekin.

Nola bilakatu zinen Paya konpartsakide?

Paya talde gisa osatu zen, 1989an. 30 urte ditu, zuzen! Sei urte berantago, konpartsa bihurtu zen Bilboko bestetan. Garrantzia bazuen diru mailan ere, dirua ateratzeko auzoko biziarentzat. Uste dut lehen urtean han nintzela, baina, justu, Iparraldeko lagun batzuekin txanda bat egiteko. Urteekin, paisaiaren parte bat nintzen; gero eta erregularrago bihurtu da. Azken lau urteetan hasi naiz batzarretara joaten. Baimen ofiziala eskatu nuen, eta esan zidaten: «Baina zu peñakoa zara, ez duzu ezer eskatzerik!».

Zure ekonomia irakasle karguaz gain, masterreko ikerketa lan bat egiteraino antropologian!

Nahi nuen beste zerbait egin aspaldidanik. Duela hamabi urte-edo hasi nintzen begiratzen. Gero, Euskal Ikasketetako lizentzia egin nuen Baionan. Antropologia ematen zuen Bordeleko Carole Lemee irakasleak. Bazen txosten bat lantzeko, eduki biziki interesgarriarekin: Tradizioaren asmakizuna edo holako zerbait. Lizentzia atera eta gero, egon naiz hiruzpalau urtez pentsatzen zer egin nezakeen, Bilbon edo. Beraz, Paya peñari buruzko ikerketa bat egiten dut. Bukatu behar dut orain. Elkarrizketak egin ditut Payako jendearekin, behaketa parte hartzailearen bidez. Zerbait diakronikoa sartu dut, eta ene galdera da: bilakaera. Zer aldatzen den, zer ez, anitz aldatzen den gizarte batean? Otxarkoaga ezagutu dut duela 30 urte, baita jendea ere, eta aldaketa batzuk aipatzen ahal dira. Lehen, ez ziren sekula ateratzen oporretara. Lehendabiziko bidaiak izan ziren Nikaraguarat edo Kubarat. Orain, europar arruntak dira.

Nola ikusten duzu Paya konpartsa?

Antolakuntzan, Paya nahiko azkarra da. Belaunaldi ordezkatzea izan da, gazteak ibiltzen dira, eta ez bakarrik aurrekoen seme-alabak. Generoaren aldetik, harrigarria da: askotan, batzarrak emazte batek ditu moldatzen, bozeramailea emaztea da; eta nola gazteleraz erabiltzen den nosotr.a.s, peña aipatzeko. Nabaritzen da onartua eta inportantea dela.

Le basque est fier, euskaldunei buruzko topikoez atera duzu liburua. Zer helbururekin?

Bada gauza anitz. Ez dira denak beti sakonki landuak. Lankide batek erran dit erosi zuela liburua, eta zerbait gisaz, helburua zen. Ametsa nuke turista batzuek edo euskal mundutik kanpo hemen bizi den jendeak liburu hori irakurtzea.