«Belar motzean lan egiten ikasi beharko dugu»

Zapata lantegi gisa sortu zuen Miguel Lazpiurren (Bergara, 1942) aitonak familiaren abizena daraman enpresa, 1914. urtean. Iltzeak egiten jardun zuen Miguelen aitaren zuzendaritzapean, eta 1964. urtetik aurrera, industriarako piezak egiten hasi ziren, Miguel gaztearen ekimenez. Hiru belaunaldiren eta makina arteko bizitza oso baten esperientzia biltzen ditu enpresaburuak.

Tornulari hasi zinen, Arrasateko eta Eibarko (Gipuzkoa) lantegietan. Aita enpresa baten jabe izanda, nolatan ez zenuen exekutiboa izateko bidea hartu?

Gure aitak lantegi txikia zeukan, eta orduan ez zegoen abentura handirik. Beti egon dira urte txarrak, eta haiek ez ziren oso onak.Dirua ekarri behar etxera, eta gurean ez zegoen karrera bat egiteko. Aukerarik errazena eta merkeena Lanbide Heziketa zen. Han ikasi nuen mekanikari lanbidea. 15 urterekin amaitu nuen. Ondoren, Eibarrera joan nintzen Andres Alberdi lantegira lanera, eta denetik egin nuen: tornuan, fresatzeko makinan...

1936ko gerran, frankistek lazpiurtarren lantegiaren errekisa egin izanak zerikusirik izan zuen horretan?

Aitak Ekonomia ikasi zuen Lekarozen [Nafarroa], baina gero, gerraostean, ez zen aukerarik izan guretzat. Gure sendiko denak nazionalistak ziren, eta ihes egin behar izan zuten, baita aitajaunak ere, 60 urterekin. Osaba itzuli zenean, «errentan» txartela aurkitu zuen lantegian, eta makinen arrastorik ez. Txakurraren txabola ere ez. Jendea, gainera, markatuta geratzen zen. Hori guztiari aurre egin behar izan zioten.

Aitaren lantegian hasi zineten 1960an, Agustin anaia eta zeu. Hark aginduta edo zuek erabakita?

Ez zegoen beste aukerarik. Aitak langile pare bat zituen lantegi txikian. Amak ere han egiten zuen lan. Anaiak 11 urte inguru zituen artean, eta eskolatik atera ondoren lanean jartzen zen. 18 urte nituenean esan nion aitari tornu bat jarri eta beste tailerrentzat lanean has nintekeela. Bigarren eskuko tornua erosi, eta horrela hasi ginen piezak egiten. Aita zahartzen hasia zen. Ez zitzaigun heltzen. Premia zegoen orduan, ez zegoen orain bezala soldata minimorik edo laguntzarik. Derrigorra zegoen. Lanera sartu, erlojua etxean utzita. Baina familian, aitonaz geroztik, bazegoen enpresak kudeatzeko esperientzia. Orain dena da: «Noiz tokatzen zait?». Orduan ez zegoen halakorik.

Krisi asko ikusi dituzu jadanik. Zer ikasi duzu?

Lehengoa, 1957an. Franco ia zuloan zegoen, urtean %20ko inflazioarekin. Opuseko teknokratek salbatu zuten, Franco kenduz gero komunistak nagusituko ziren beldur. Sei hilabetez geldirik egon ziren makinak. Ondoren egon diren krisiak denak izan dira latzak, baina ordukoak motzagoak izaten ziren. Oraingoa ezberdina da, beste modu batekoa: mundu osokoa da, inork ez daki noiz bukatuko den. Gauza bat argi daukat: egoera honekin egin beharko dugu aurrera. Belar motzean lan egiten ikasi beharko dugu.

Nola eraman hemengo enpresak nazioartera, halako tamaina txikikoak izanda?

Euskal Herrian enpresen %90-95 txikiak dira, baina Europan ere bai. Ez gara horren ezberdin. Hemen dagoen industria sarea kristoren aberastasuna da. Hau zaindu egin behar da; beste denak ipuinak dira. Hori gure agintarien lan handi bat da. Zaindu barik ez da erraza mantentzea. Kanpora irteten garenean eta ikusten dugunean zelako egoerak dauden beste lekuetan, orduan konturatzen gara zenbat balio duen hemengo sare honek. Nahi eta nahi ez, Euskadi industria da, eta beste ezer gutxi gehiago. Daukazunean lurralde bat non %25-30 industria zuzena den eta beste %20 industriari begirako zerbitzuak diren, ezin zara txantxetan ibili. Zaindu egin behar duzu. Eta gauza asko ez gara ondo egiten ari.

Esaterako?

Hemen ondarearen gaineko zergak kalte handia egiten die enpresa txikiei. Hori ez da biderik onena. Hemengo industria txikien jokabidea denok dakigu zein den: autoa erosi baino lehenago, makina erosten dugu. Lau txakur daudenean, makina erosten dugu, eta atzera lanera, aberastasunera sortzera. Zerga horieketen egiten dute hori, murriztu. Desastre bat da gero Euskal Herriko ekonomiarentzat. Gauza horiekin kontuz ibili behar dugu.

Adegik esan zuen errenta handiak Gipuzkoatik alde egiten ari zirela, baina datuek erakutsi dute gehiago direla Bizkaitik alde egindakoak, Aberastasunaren Gaineko Zerga izan ez arren.

Nik ez dakit zer egin duten Bizkaian. Ni gipuzkoarra naiz, eta Gipuzkoan ditut interesa eta konpromisoa, eta Euskadirekin, noski, abertzale gisa. Gipuzkoa galtzen atera da horrekin, joan direnek askoz gehiago ordaintzen zutelako batez bestean. Hutsegitea izan da.

Ez duzu bulego propiorik eta besteen ondoan mahai batean egiten duzu lan. Zer adierazi nahi duzu horrekin?

Ez naiz kasu bakarra. Euskal Herriko enpresaburuetako askok horrela egiten dute lan: lubakian. Ikusten denez, ez naiz gorbatarekin etortzen. Bezero bat etorri zaigu entrega epea murriztu nahian, eta, gaur, behean egon naiz mutilekin, egun guztian, nola egin ikusten. Ez gara bulegoko jendea; laneko jendea gara.

Gipuzkoako eskualdetako familia enpresetako balioko du horrek, baina, bestela, ez al dira nagusitu makina bat inoiz ukitu ez duten exekutiboak?

Nik ez dut esaten horiek gu baino enpresaburu txarragoak direnik. Errespetu bat denei. Baina esaten dut hori ez dela geure estiloa. Tokatu zait, gainera, jaun horiek denekin harremanak izatea. Baina Euskal Herriko enpresetan, geure modukoetan, hori ez da lan egiteko estilorik egokiena. Hurbiltasuna, elkarri laguntzea eta hitz egitea egunero, ugazaba edo kudeatzailearengana etortzeko beldurrik ez izatea... hori lehiarako abantaila garrantzitsua da.

Abantailaren adibide bat?

Nola lehiatzen gara Alemaniako enpresa batekin? Bezeroak hiru gauza eskatzen ditu: kalitatea, zerbitzua eta salneurria. Salneurria merkatuak jartzen dizu, eta gaur Alemanian hemen bezain merke egiten dituzte gauzak, hemengo kostuak antzeko daudelako. Kalitatean ondo gabiltza, asko hobetu dutelako hemengo enpresek. Zer geratzen zaigu, orduan? Zerbitzua. Oraintxe dugu arazoa geurean: eskatu diguteurtarrilaren 15erako hiru edo lau ekipo entregatzeko. Zelan egin dezakezu hori beharginekin eta haiek zurekin konpromisoa izan gabe? Japoniarrek guri erosi digute ekipo bat eta beste bat Alemaniako enpresa bati,Mexikon instalatzeko. Gurea gaur atera da eta Gabonetarako Mexikon egongo da. Alemanek ez dute agindutakoa beteko; datorren hilabetean bidaliko dute. Hegazkina erortzen ez bada, irabazi egin diegu alemaniarrei.

Nola egin duzue?

Gure mutilak buru-belarri ibili dira lanean joan den hilabetean. Hurbiltasun eta gardentasun hori ez badago enpresan, ez dago langileen konpromisorik. Esaterako, denek jakitea nola dauden enpresaren kontuak... Gakoa da hori. Hala ikasi egin dugu Euskal Herrian. Alemaniarrak oso onak dira lanean, baina ostiral eguerdian ixten dute eta astelehenera arte ez dira mugitzen. Guk premia dagoenean, asteburuan ere egiten dugu lan.

Nola aldatu da enpresa kultura gazte zinenetik?

Euskal Herrian orduan zegoen konpromisotik asko galdu da. Lana zegoenean lan egin behar zen, eta denok genekien horrek ziurtatzen zuela gure lanpostua. Teknologia aldetik izugarri aldatu da, noski. Orain diseinurako ditugun tresnak beldurgarriak dira, eta, halere, dena ondo bada, datorren urtearen amaierarako berria izango dugu hemen. Teknologia aldetik ez dauka zerikusirik egoerak, baina jarrera aldetik lehengo balioak gorde behar ditugu: ilusioa, konpromisoa eta ondo eginiko lanari maitasuna. Betiko balioak. Lankidetza leku bihurtu behar dugu enpresa, ez gatazka tokia.

Zer egingo duzu langileak horretaz konbentzitzeko?

Enpresari beste ikuspuntu bat ematen saiatuko naiz ni. Borrokan ari bagara egun osoan, etxeak ez du etorkizunik izango, ugazabak enpresa galduko du eta langileak ere bai.

Krisia beharginak kanporatzeko edo eskubideak murrizteko erabili duten enpresaburuen aurrean zer egin behar dute langileek?

Denetatik dago enpresaburuen artean. Gu oraingoz ondo gabiltza. Lau edo bost urtez dirua galtzen ibili gara, eta ez dugu inor kalera bota. Irten direnak erretiroa hartu eta nahi zutelako joan dira. Orain inbertsioak egiten hasiak gara. Jende gehiago ekartzen hasiko gara poliki.

Gipuzkoako enpresarien elkarteko presidenteorde izan zinen urte luzez, baita Confebaskeko burua ere. Zer deritzozu azken asteotan bolo-bolo dabilen Confebasken ustezko agiriari, ELA eta LAB legez kanpo uzteko eskatzen duenari?

Zalantza dut testuarena horrela izan den. Niri ez zait eskuetara Confebaskeko testurik heldu. Ez dut uste hori horrela izan behar denik, dena den. Baina ez dut uste sindikatu bi horiek elkarrizketa sozialerako mahaian egon behar direnik ere. Ni askotan aritu nintzen horretaz ELArekin eta LABekin duela urte batzuk. Ez nuen harreman txarrik haiekin. Nik esaten nien, batez ere ELAkoei: «Zuek 1999. urtean kongresua egin zenutenean etengabeko gatazka estrategia gisa hartu zenuten. Horrek balio al du hamar urte geroago, mundua dabilen martxan?» Ez zuten argumenturik izaten. Konponbidean parte hartu behar zutela esaten nien: etengabeko gatazka, baina konponbiderik ez. Askotan hitz egin genuen horretaz, haserretu gabe.

Duela urte batzuk askotan entzuten genuen ETA ez balego Euskal Herrian Eskandinaviaren pare egongo ginatekeela. Zer gertatu da?

ETAk ez die batere mesederik egin enpresei. Sekula ezin da esan, baina orain baino hobeto egongo ginateke, zalantzarik ez daukat. Ez da atal ona izan gure herriaren historian. Enpresaburuak ez du aberastasuna beretzat bakarrik sortzen, gizarte osoarentzat ere bai. Hari lagundu egin behar zaio, eta ez da egin. Beti zenuen baten bat traban.

Orain ez dago iraultza zergarik.

Beste lasaitasun bat daukagu, baina, hala eta guztiz ere, nahikoa lan dago enpresak aurrera ateratzeko. Baina egoera ona zenean, akats hori bagenuen, eta ez zigun batere onik egin. Orain kanpora atera behar dugu saltzera, hainbat lurraldetara, beste hizkuntza eta arazoekin. Ez da txantxetako lana. Erraza balitz, beste enpresa asko sortuko lirateke, eta gutxitu egin dira.

Sindikatu abertzaleak badaude; zergatik ez dago enpresaburu abertzaleen elkarterik?

Ideologia askotako enpresaburuak daude, eta denek izan behar dute lekua. Ezin dugu hori baldintza gisa jarri, batzuk abertzaleak beste batzuk espainiazaleak eta beste batzuk erabat apolitikoak direlako.

Beste enpresaburuei ikusten diezu aipatzen duzun konpromiso hori Euskal Herriarekin?

Balio horiek galdu egin dira pixka bat. Baina ikusten dugu oraindik lanean jarraitzen dutenak, eta hori zerbaitengatik da. Beste batzuek agian ez dute lana behar bezala egin; ez, agian, euren erruarengatik, baizik eta egoera latzarengatik. Gureak bezala 100 urte betetzea... hori are zailagoa da.

Jarraituko du Lazpiurrek familia enpresa izaten?

Alaba hemen ari da lanean, eta, denak bezala, Bergararekiko konpromisoarekin ari da, lana eta aberastasuna sortzeko konpromisoarekin, Gipuzkoa eta Euskadirekiko konpromisoarekin.