Ikusi gehiago:Bidaia eta mendi kroniken lehiaketa (I). Ez diren lurraldeetan
Ziur badirela ibilian idazten doazenak, zalantza gabe, baina ni ez naiz horien artean lerratzen. Paradoxikoa badirudi ere, bideari buruz askoz hobeto idazten dut geldirik nagoenean, gela itxi batean.
Oporretan noanean, koaderno txiki bat besterik ez dut izaten ondoan, bere tamainak nire esanen neurria ere mugatzeko balioko balu bezala; horregatik eraman ohi dut hain kaier txikia, orrira baino, mundura jaurtia egoteko egunak baitira. Oraingo honetarako, nire ahizpak oparitu zidana hartu nuen: kortxozko azalekoa, gomazko tira bati esker itxita mantentzen diren horietakoa. Mallorcatik ekarri zidan. Koaderno bidaiaria, beraz, bi zentzutan.
Koadernoa ireki eta hasi naiz irakurtzen. Aurkitu dudan lehen anotazioa.
Madril-Tirana. 21:40-00:55. Izen arraroko hegazkin-konpainia batek ekarri gaitu Albaniara. Musukorik ez. Aireportu ondoan dagoen hotel batean igaro dugu gaua, eta bertan gosaldu. Nahiko exkax gosaria, baina oraindik gure artean konfiantzarik ez halakoak esateko. Kotxea hartu eta bagoaz Shkodërrera. [Hoteleko gaua zenbat diru kostatu zaigun apuntatu dut bazter batean.]
Bidaiarien sailkapena
Zentzuzkoa dirudi datu hutsekin hastea kronika, judizio lotsatiren bat tarteko. Oraindik herrialdea arrotza zait, baita kideak ere, eta elkarbizitzaren izenean, nahiago herabe mantendu. Lau bidaide batu gara, bata bestearen lagun, baina ez elkarren lagun. Hiru gipuzkoar eta nafar bat. Hiru gidabaimen espainolekoak eta gidabaimen internazionaleko bat. Hiru kafezale eta tezale bat. Hiru barnealdekoak, kostaldekoa bat. Hiru pijama bakarrarekin bidaiatzen dutenak, bi pijamarekin bidaiatzen duen bat.
Baina izan zitekeen sailkapena beste proportzio bat mantenduz: bi elkarrekin ikasitakoak, bi elkarrekin lan egindakoak. Bi garagardoa edaten dutenak, bi infusioa hartzen dutenak. Bi hitz egitea maite dutenak, bi entzutea maite dutenak. Bi bidaietara arropa zaharrarekin joaten direnak, bi bidaian arropa polita luzitzen dutenak.
Ikusi gehiago:Bidaia eta mendi kroniken lehiaketa (II): Arokatsuetatik Pazifikora, ibaien sare aldrebesean
Edo izan zitekeen sailkapena bat bakoitzekoa. Artemisa basandere bat, erabakimen handiko Atenea bat, Estia bat, doan lekura doala etxean sentiarazten zaituena; eta ni, jainkosei begira txunditzen den rapsoda. Kamiseta marradunak ibili zituen pirata lehena, mendiak eta itsasoak esploratzeko baliatu zituena; anaiaren kirol arropa ostuta etorri zen bigarrena, bidaiako estratega izan zena, biderik onenak modu azkarrean aurkitu zizkiguna; pastel koloreko arropak alde batetik eta beltz koloreko arropak bestetik tartekatzen zituen hirugarrena, bere izaerak barnebiltzen dituen bi muturren adierazle: arduratsu eta despistatu aldi berean, goxoan hitz egin baina eztenak baino egia zorrotzagoak botatzen zituena. Eta azkenik, estanpatuz beteriko kamisetak jantzi zituen laugarrena, kolore, lore eta formen atzean isilik eta aldi berean galdezka aritu zena. Filosofia liburu bat ekarri zuen lehenak, polizia eleberria bigarrenak, feminismoari buruzkoa hirugarrenak eta poesia antologia bat azkenekoak.
Ikusi gehiago:Bidaia eta mendi kroniken lehiaketa (IV): Pentagona
Eta izan zitekeen, azkenik, laurak batean bilduko gintuen sailkapena: tartarrean egotea nahiago izateagatik eramandako liburuak irakurri ez dituztenak. Bertako jaki gozo eta gaziekin txoratu direnak. Autobusean edo hondartzara bidean musika albaniarraren erritmora dantzatu direnak. Gaueko eztabaidak, gauean ez ezik, eguerdi, goiz eta siesta orduan egin dituztenak: zebra andreak denak ere, marra beltz eta zuriekin.
Baina gauza hauetako asko eta asko aurrerago jakingo nituen.
Oharrak
Anotazioak irakurtzera bueltatu naiz. Kaligrafia ohi baino eskasagoa da.
Bi norantzako errepidea Tiranatik iparralderuntz. Shkodërrera iristea helburu. L.k gidatzen du eta I.k kopilotu lanak hartu ditu bere gain. Uste dut herrialdean nagusi direla halako errepideak. Lavazhi-ak (kotxeak garbitzeko txabolak), mekanikoak, amaitu gabeko etxeak eta angurri saltzaileak errepide bazterretan. Momentuz, ez da oso polita ikusten ari garena. Sekulako beroa egiten du Shkodërren. Bazkaltzeko leku bila goaz.
Irakurtzen jarraitu dut eta ordutegiek, lolekuetako izenek eta eskuz egindako hala moduzko mapa batek betetzen dituzte hurrengo orriak.
Gaur San Fermin bezpera da. Goizeko hamarrak dira eta Komani lakua zeharkatzen ari gara ferryan. Berez, gaurko egun osoa Shkodërretik Valbonara iristeko baliatuko dugu. Momentuz egin dugun bidea:
6:30- 8:45: Shkodërretik ferrya hartu behar dugun puntura.
9:15-12 eta piko: Ferryan bidaia Komani lakuan barna.
12 eta piko-13:30: Lakua amaitzen den lekutik Valbonara.
Ferryan dagoen mapa kopiatzen saiatu naiz. Kosovo ageri da. Oso gau txarra pasa dugu eta logurak gaude laurak.
Albaniako iparraldean igarotako egunei buruzkoak dira ohar horiek. Lauzpabost egun igaro genituen iparraldean, Alpe Albaniarretan. Iristea ez zen erraza izan, baina merezi izan zuen. Valbona eta Theth «herriak» ezagutu genituen, eta biak lotzen dituen mendi bidea ere bai. Herriak komatxo artean jarri dut, zeren hemen ez da frontoirik, ez herri erdigunerik. Valbonan elizarik ere ez genuen ikusi. Etxe solteak nonahi, eta batez ere turistendako boutjin-ak [lolekuak]. Ezagutu genituen paraje guztien artean huraxe izan zen gehien gustatu zitzaiguna. Baina hau ere, beste gauza asko eta asko bezala, aurrerago jakingo nuen.
Valbonan bazkaldu genuen, goxo asko gainera, eta gaua bertan igaro. Hurrengo egunean Thethera abiatu ginen mendi bidetik. Thethen bi gau egin genituen; soilik albanieraz mintzo zen Mama Aldak hartu gintuen bere etxean. Ingelesezko lau hitzekin moldatzen zen. «Four girls, like me, very good!», esaten zigun irribarrez eta hatz potoloa erakutsiz. Hobekien jan dugun lekuetako bat izanen zen. Baina hau ere aurrerago jakingo genuen. Euria egin zuen egun haietan, eta asko mintzatu ginen.
Gaztez husten
Iparraldetik hegoaldera aldatu ginen gero, Beratetik pasa ostean. Gau bat bertan igarotzea erabaki genuen. Bruno izan zen gure free tour-eko gidari. Albania gaztez husten ari dela esan zigun, turismo denboraldia amaitzean Beraten geratzen zen gazte bakanetarikoa zela esanez. Esan zigun hiru erlijiotako jendea bizi zela bertan (Albania osoan bezala), eta ortodoxoak, katolikoak eta musulmanak euren artean ezkon zitezkeela inolako arazorik gabe. Bi donostiar batu zitzaizkigun free tour-era, jada Thethen topatu genituenak. Hurrengo egunean, hegoalderuntz abiatu ginen, kostaldera, bidean geldialdi batzuk eginez.
Kaieran aurrera egin eta jarraian aurkitu ditudan anotazioek ez dute jada ordena kronologikorik mantentzen, datuek lekua utzi baitiete inpresioei:
Hemen ere belar metak eta urak zubi. Zubiari 'ura'esaten badiote, nola esango zaio urari hemen?
Peluxe handiak, tiropitxoikoak, burua mozturik eta leihoetatik zintzilik. M. konturatu zen lehena, eta hortik aurrera leku askotan ikusi izan ditugu. Mila hipotesi buruan. Antton Pottoloren lagunak izango ote?
Mercedes beltzak nonahi, 500.000 km-koak eta berri-berriak. Familiarrak baina batez ere SUV tankerakoak.
Pesk [arraina] eta haragia. Gurina, min-mina eta gozo-gozoa. Gazta eta kruxpetak. Mama Aldaren arkumea eta amuarraina. Esne freskoa. Feta gaztaren moduko bat, baina askoz ere minagoa. Iparraldean dirua ateratzeko aukerarik ez. Euroak onartuko ez dizkiguten beldur, gure atzetik datozen lagun batzuei lekak [hemengo moneta] eskatu dizkiegu. Ze baina eta ze leka!
Vunon pasako ditugu azken egunak, Himare ondoko herritxo batean. Onena, ezbairik gabe, herriko taberna. Argirik ez dago, eta, goiz iluntzen duenez, kopetargiya jantzita afaltzen dugu: «nivel diosa». Dena barazkijaleendako modukoa.
Aquarium izeneko hondartza, hamakaz inbaditua aurkitu ez dugun bakarra. Argazki mordoa egin dugu, eta L.k salto ederrak egin ditu 'Captain Fantastic' pelikulako aita zirudien batekin.
Iritsi naizenetik apenas egin dudan amets. Edo, hobe esanda, apenas gogoratzen naizen ametsen edukiaz. Arraroa da, gehienetan gogoratzen baititut bizpahiru. 'Ametsen jauregia' irakurri beharko nuke joan aurretik. Non lortu, ordea? Ez iparraldean ez hegoaldean, ez dut liburu dendarik ikusi, are gutxiago ulertuko dudan hizkuntza bateko liburu saltzailerik. Etorkizunerako oharra: atzerrian gaudeneko ametsen kronika egin, desberdintasunik dagoen jakiteko.
Ametsen jauregia. Meskitak eta eliza ortodoxoak nahasturik.
Barne paisaia
Bidaia egin eta denbora bat igaro da jada hau idazten ari naizenerako; nahikoa hari buruz narrazio bat sortzeko, inpresio horiek harilkatzeko, hitz egindakoak gogoratzeko, lagunak itsasoko urak bezala, dir-dir egin eta ispilu mutu gisa jokatzen dutela gogoratzeko. Zaren hori bestetu zela nabaritzeko. Bidaia kanpora eta barrura egiten dela ohartzeko.
Azkenaldian bidaia liburu asko irakurtzen ari naiz, eta gauza batez ohartu naiz: bidaia baten kronika oso modu anitzetan ulertzen eta kontatzen ahal dela. Adibidez, Lou Andreas-Salomek Rilke eraman zuen bidaiant, eta kronika osoan zehar bitan besterik ez du aipatzen, kanpoan ikusten duen horri ematen baitio garrantzia. Konturatu naiz nire kronika guztiz kontrakoa dela zentzu horretan, Albaniako paisaia baino lagunen barne paisaia behatzen gozatu dudalakoz gehien, eta nik nirea partekatzen. Albanian zubiari ura esaten zaio, diruari leka, eta lagunari mik. Orain ohartu naiz bidaia kromika bat idatzi dudala.
Bihar:Pentagona. Kreta.
