Gero eta bizi itxaropen handiagoa duen gizarte honetan, kaltetuta edo gaixorik dauden ehunak eta organoak konpontzeko irtenbideak garatu nahi dituzte ehunen ingeniaritzan. Gipuzkoako hiru enpresa elkarlanean ari dira giza ehunak eta organoak birsortuko dituen tresna bat sortzeko: CIC Nanogune, Polymat ikerketa zentroa eta Indart 3D inprimatze enpresa. Nanoprint Bio da proiektuaren izena, eta, giza ehunak zehaztasunez sortzeko, 3D inprimagailuan oinarritu dute euren lana. Tresna sortzean, medikuen eta ikertzaileen eskura jarri nahi dute, paziente bakoitzaren tratamendua pertsonalizatzeko.
«Teknologiarekin esperimentatu nahi genuen; jada hor dagoen 3D inprimagailua hartu, eta hori garatu, sektore berri batera eramateko: nanoinprimaketa, gero medikuntzan erabiltzeko», azaldu du Indart 3D enpresako zuzendarietako batek, Ivan Sardonek. Proiektua duela hamar urte baino gehiago jarri zuten martxan, «helburu zehatzik gabe»: teknologiarekin «jolastea», besterik ez. Donostiako Nanoguneren laborategian daukate oraindik egin zuten lehendabiziko eredua, proiektuaren oinarria izan zena, baina piezak falta zaizkio; hurrengo ereduen parte bihurtu dira pieza horiek. Hiru eragileak proiektuan elkartu zirenean, argi ikusi zuten ikerlanaren helmuga: 3D inprimagailuarekin ehunak birsortzea eta horiek medikuntzan erabiltzea.
Birsortze prozesua
Ehunak birsortzeko prozesuak bi fase ditu, Nanoguneko arduradun Javier Latasaren arabera: «Lehenik, oinarria inprimatu behar da; zuntzezko egitura dauka, ehunari sendotasuna emateko. Ondoren, oinarri horren gainean, zelula ametan oinarritutako hidrogel bat gehitzen da, ehun funtzional bat garatzeko». Ehuna garatzeko elektrospinning teknika erabiltzen da, zuntza fabrikatzeko erabiltzen den prozesua.
Teknika horren ondorioz, materiala nanofibra moduan lortzen da; hau da, nanometroetan neurtzen den zuntza. Materiala modu horretan lortzeko, polimeroak deitzen diren molekula handiak erabili ohi dira. Polimeroa disolbatzaile batean desegiten da, eta xiringa batean sartzen dute ikertzaileek. Xiringari tentsio handia aplikatzen zaio, eta horrek indar elektrostatiko bat sortzen du, oso indartsua. Pauso horiek emanda lortzen da produktua: zuntza luzatu eta hazi egiten da, eta horren ondorioz sortzen dira nanofibrak.
Prozesu hori egiteko beharrezkoa den 3D inprimagailu berezia sortu nahi dute Indart 3D enpresan: «3D inprimagailuaren oso antzekoa da, baina elektrospinning tekniketara egokitu behar da, eta, bestalde, zelulekin lan egiteko egokitu», azaldu du Sardonek. Etorkizunean paziente bakoitzaren zelula amekin lan egiteko aukera egongo dela aurreikusi dute ikertzaileek. Horietan oinarrituta, ehunak sortu ahal izango dituzte, medikuntzako profesionalek azterketa pertsonalizatuak egiteko, eta paziente bakoitzak botika eta terapia jakin batzuei nola erantzungo dien ebaluatzeko.
Nanoprint Bio proiektua medikuntzaren egunerokoan ikusteko «lan handia» egin behar da oraindik, Latasaren hitzetan: «Oraindik oso esperimentala da dena, eta nahiko oinarrizkoak diren ereduak birsortu ditugu; larruazalaren ehuna, adibidez». Ikertzaileek duten arazo nagusietako bat organo bat birsortzea da, oraindik ez baitute lortu egitura baskularra sortzea. «Gure helburu nagusia da organoen zatiak erreproduzitzea, inplante partzialak egiteko, eta hurrengo pausoa organoak sortzea izango litzateke», esan du Latasak.
Proiektuan lan egiteko hiru enpresa elkartu dira, eta bakoitzak eremu bat aztertu du: Nanogunek, ehunak sortzeko prozesua; Indart 3Dk, hori egiteko behar den makina; eta Polymatek, asmakizunak medikuntzan erabiltzeko bete behar dituen baldintzak. Horregatik, Latasaren arabera, hori da proiektuaren zailtasun nagusia; bakoitzak bere hizkuntza erabiltzen duela, alegia. «Bakoitzak hobeki kontrolatzen du bere eremua, baina taldean lan egitea da kontua. Bakoitzak ahalik eta modurik errazenean azaltzen ditu bere ikerketa lanak, eta gure ezagutza partekatzen dugu; oso prozesu aberasgarria da», esan du Sardonek.
Denek hizkuntza bera erabiltzen dute helburuaz hitz egiteko orduan: asmakizuna ospitaleetan erabiltzea. Osasun zerbitzuetan erabiltzeko, ordea, proba asko gainditu behar ditu makinak: makina gela zuri batean sartu ahal izatea, eta erabiltzeko erraza izatea, batez ere. «Makinak giza gorputzean jarriko diren elementuekin lan egingo du zuzenean; beraz, tarte hori zaila izan daiteke, baina makinak azken helburua bete dezan lortu behar dugu», azaldu du Sardonek. Garatuko duten tresnak «sinplea» izan behar du, medikuek edo ikertzaileek zuzenean erabiltzeko modukoa, alegia.
Proiektuan parte hartzen ari diren hiru erakundeen arabera, tresna berritzaile horrek giza ehunen biofabrikazioa iraultzeko eta, oro har, paziente askoren bizi kalitatea hobetzeko balio du; Latasaren arabera, «gero eta gertuago» daude ehun errealak sortzetik.
