Planetarentzat eta bertan bizi direnentzat berri on bat eta berri txar bat eman ditu IEA Nazioarteko Energia Agentziaren urteroko txostenak.
Berri ona da, haren iragarpenen arabera, 2030erako joko duela goia Lurra berotzen ari diren erregai fosilen erabilerak.
Berri txarra, berriz, energia eta garraioa deskarbonizatzeko urratsak bizkortu ezean planeta 2,4 gradu berotuko dela XXI. mendean, eta horrek areagotu egingo dituela klima aldaketaren kalteak.
IEAren arabera, Ukrainako gerrak eta hark piztutako energia krisiak aurreratu egin du erregai fosilen aroaren amaieraren hasiera.
Energia berriztagarriak sustatzeko neurri esanguratsuak hartu dituzte energiaren hiru kontsumitzaile handienek —AEBek, Txinak eta Europako Batasunak—, eta, horren ondorioz, jada hasi da txikitzen hidrokarburoek energia horniduran duten partea.
Hainbat urtez %80 inguruan izan ondoren, 2030erako %73 izango da, haren hipotesi nagusiaren arabera. Gehiago murriztu zatekeen baldin eta Txinan, Indian eta garabidean diren beste herrialde batzuetan energia kontsumoa handitzen ariko ez balitz.
Inbertsioak erregai fosiletan
Txina da berriro gakoa. Haren hazkundea moteltzen ari da, eta IEAk uste du azpiegituren eraikuntzak ezinbestean apaldu behar duela aurrerantzean, eta, horrekin batera, energia asko eskatzen duten produktuen ekoizpena —altzairuaren eta porlanarena—.
Joera horrek berekin ekarriko du 2030erako goia jotzea petrolioaren, gasaren eta ikatzaren kontsumoak. IEAren arabera, poliki utziko zaio petrolioa eta gasa erabiltzeari; ikatza erabiltzeari, berriz, askoz bizkorrago.
Horregatik, Fatih Birol IEAko buruak berriro eskatu du erregai fosiletan egindako inbertsioak ez handitzeko, eta berriztagarrietara diru gehiago bideratzeko. «Erregai fosiletan inbertsio handiak egitea arrisku bat da geure planetarentzat, baina baita negozio batzuentzat ere, balitekeelako munduan ez behar izatea petrolio ekoizpena igotzea».
Petrolioa: goia aurki, baina jaitsiera erabaki politikoen esku
2019an, lehen aldiz, petrolio kontsumoa eguneko ehun milioi upeletik gorakoa izan zen. 2020a salbuespena izanda, hortik gora egon da orduz gero, eta, iragarpen guztien arabera, gutxika-gutxika handituko da hurrengo urteotan.
Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeak (LPEE) ziurtatu berri du 2045erako 116 milioi upelera iritsiko dela, baina oso bestelako iritzia du IEAk. Haren arabera, gaur egungo joerarekin hamarkada honen erdialdera joko du goia, eta gero beheranzko bidea hartuko du, oso motel bada ere; 2050erako, egunean 97,4 milioi upel kontsumitzea espero du.
Prozesua bizkorragoa izan daiteke baldin eta gobernuek garraio sistema deskarbonizatzeko egin dituzten promesa guztiak beteko balira. Kasu horretan, 2030erako kontsumoa 92,5 milioi upelera jaitsiko litzateke, eta 54,8 milioira, berriz, 2050erako.
Jaitsiera hori ibilgailu elektrikoen hedapenaren ondorio izango da. Gasolina eta gasolioa erretzen duten autoen salmenta 2017an iritsi zen bere goiko mugara, eta kamioiena, berriz, 2019an. 2020an, auto elektrikoak matrikulatutakoen %4 izan ziren, eta aurten %18ra iritsiko dira, Txinari eta Europari esker.
Errepideetako ibilgailuek kontsumitzen dute petrolioaren %45, eta haren atzetik doa industria petrokimikoa (%15). Azken horren eskaera eta hegazkin eta itsasontzien erregaiena handitu egingo da 2050 arte, baina ez da nahikoa izango lurreko garraioan eta energia sektorean izango diren jaitsierak konpentsatzeko.
Halaber, herrialde pobreenetan kontsumoa handitu egingo da, horietan biztanle gehiago izatea eta auto gehiago erostea espero baita. Herrialde aberatsenetan, berriz, kontsumoak 2005ean jo zuen goia, eta hamarkada honen erdialdera jaitsiera bizkortu egingo da.
Gasa: urrezko garaia amaitzear
Gasaren Urrezko Garaia amaitzen ari dela nabarmendu du IEAk. Berak sortu zuen kontzeptua, 2011n, eta orduz gero urtean %2 handitu da haren kontsumoa.
Baina hazkunde horren emaria txikitzen ari da, eta 2030era arte gehienez %0,4 haztea espero du; hortik aurrera, gutxika hasiko da gasaren erabilera gutxitzen, energia berriztagarriek ziklo konbinatuko zentralen beharra gutxituko dutelako, eta bero punpak jada hasi direlako etxeetako gas galdarak ordezkatzen.
Ikatza: Txinara begira
Ikatza da erregai fosilen artean zikinena, eta, hortaz, haren kontsumoa jaistea lehentasunezkoa da. Alde horretatik, itxaropenari atea ireki dio IEAren txostenak, iragarri baitu 2030ean goia jo ondoren, bizkor murriztuko dela.
Berez, herrialde aberatsenetan 2008an hasi zen ikatz kontsumoa txikitzen, baina ez da nahikoa izan Txinan eta herrialde pobreagoetan izan duen gorakada geratzeko. Baina Txinan ere hasi da joera aldatzen: ikatza erretzen duten zentralak irekitzen ari da oraindik ere, baina gero eta erritmo motelagoan, inbertsioak bizkortu dituelako planta berriztagarrietan.
Gainera, ikatza erretzen duten zentral termikoak gero eta gehiago erabiltzen dira sistemaren hutsuneak betetzeko.
Energia berriztagarriak: hirukoiztu behar dira
2020az geroztik, %40 handitu da energia berriztagarrietan egindako inbertsioa, eta bereziki fotovoltaikoan: 1.000 milioi dolar egunero. Ingurumenari kalte txikiagoa egitea ez ezik, energia segurtasuna eta industria propio bat sortzea daude bultzada horren atzean. Baina IEAk gehiago behar dela nabarmendu du, hori baita bide bakarra «1,5 gradurako ateak irekita jarrai dezan».
Eta zer da gehiago? Energia berriztagarrien gaitasuna hirukoiztea, eraginkortasuna bikoiztea, sektore gehiagoren elektrifikazioa eta metano isurketa gutxitzea.
