Nesken afera gisa ikusia izan da luzaz papiloma birusa, umetokiko lepoko minbizia eragin baitezake. Alta, gizonak ere infektatzen ahal dira; are gehiago, haiek transmititzen dute birusa, kasu gehienetan. Hunkituz transmititzen da birusa, harreman sexualak izatean, sustut. Abuztuan, ikertzaile talde batek ondorio latz bat atera du: munduko hiru gizonetarik batek papiloma birusa badu. Arazoari aurre egiteko, Ipar Euskal Herrian ere, eskola sartzetik landa, bosgarren urteko ikasleak txertatzeko kanpaina abiatuko dute
Biziki zabaldua da birusa. “Garrantzitsua da ulertzea papiloma birusa biziki zabaldua dela emazteen eta gizonen artean”, erran du Maria Romeo Baionako ospitaleko prebentzio eta txertatze zerbitzuko medikuak. “Erran genezake harreman sexualak izaten hasi orduko birusa harrapatzen dugula. Baina gehiengoak bere baitarik kanporatzen du birusa, urte batez edo biz. Sistema immunitarioa azkarra dutenek erraztasun handiagoarekin kanporatzen dute birusa. Hau da, ongi janez, ongi lo eginez, kirola eginez, birusa kanporatzeko aukerak handiagoak dira”. Romeoren ustez, beraz, prebentzioa hortik hasten da. “Ulertu behar da posible dela eragitea gorputza zainduz”.
Harekin bat egin du Garazi Cristobal Urruñako familia medikuak. “Denak kutsatzen gara momentu batean ala bestean. Birusa gure baitan sartzen da, baina arazoa da aktibatzen den ala ez, basa pikota edo herpesa bezala. Lehen sexu harremanetan harrapatzen dugu, eta, maiz, gorputzak bere baitarik desagerrarazten du. Beste kasu batzuetan, ordea, immunitatea jausten delarik, tabakoaren eraginez, estresaren ondorioz, edo immunodepresioa badelarik, aktibatu ohi da. Gerta daiteke birusa lo izatea ere, eta noiztenka aktibatzea”.
Gizonak ere bai
Birusak neskengan dituen ondorioak biziki dokumentatuak izanik ere, The Lancet Global Health aldizkarian atera duten ikerketan, gizonengan ezarri dute arreta. Ikertzaileen arabera, hala, prebentzio estrategian gizonak sartzea ezinbestekoa da. “Giza papilomaren birusaren prebalentzia handia da 15 urtetik gorako gizonengan, eta gizon sexualki aktiboak infekzioaren gordailu dira. Horiek horrela, gizonak prebentzio estrategian integratu behar dira, birusarekin erlazionatutako eritasunak eta hilgarritasuna murrizteko gizonengan, baita umetokiko lepoko minbizia eta beste gaixotasun batzuk ezabatzea lortzeko ere”.
Izan ere, badira ehun bat papiloma birus mota, eta molde desberdinetan garatzen dira gizakiarengan. Papiloma birus batzuek kalitzak eragiten dituzte, eta beste batzuek, kondilomak. Mukosa genitaletako kalitzak dira horiek, eta lesio ttipi batzuk eragiten dituzte; gero, ahoko esferako, uzkiko edo umetokiko lepoko minbizia garatzen dute lesio horiek. Kalitzek mina eragiten ahal dute. Baina kasu gehienetan, papiloma birusa molde asintomatikoan garatzen da, oharkabean.
Horregatik, emazteentzat detekzio goiztiarra egitea ezinbestekoa da umetokiko lepoko frotisa eginez. Gizonentzat, haatik, detekzio goiztiarra egiteko proba eraginkorrik ez da. “Halere, aferarik handiena emazteek garatzen ahal dute: umetokiko lepoko minbizia; hori ikusten dugu gehienik. Ezinbestekoa da proba erregularki egitea”, adierazi du Cristobalek.
Proben garrantzia
Izan ere, probarik egin gabe, umetokiko lepoko minbizia ikusiz eta hunkituz detektatzea ezinezkoa da medikuentzat, eta, ez bada biziki garatua, asintomatikoa da. Horretarako, frotisak erregularki egitearen garrantziaz aritu da Romeo. “Birusa zeluletan garatzen delarik, lesio batzuk eragiten ditu. Lesio horiek antzemateko frotisak egin behar dira urtero, 25 eta 65 urte artean”. Batez beste, lesioak minbizi bilakatzen ahal dira hamar bat urte barne. “Erregularki segitua den emazte batek aukera aise gutiago du umetokiko lepoko minbizia garatzeko”, erran du Romeok.
Azterketari buruz Cristobalek dio uteroko lepoa marruskatzen dutela azaleko zelula batzuk biltzeko. Gero, bildutakoa likido batean sartzen dute, eta laborategi batera igortzen, azter dezaten. “Azterketa ez da atsegina, baina ez du minik egiten”. Horri esker, detekzio goiztiarra egitea lortzen dute medikuek. “Proba horren bidez ikusten ahal dugu papiloma birusa hor den ala ez, eta, hor bada, aktiboa den ala ez. Anitz aitzinatu gara, eta erraten ahal dugu horri esker ongi segituak diren emazteek ez dutela arazorik izanen horrekin”.
Probak emaitza txarrak erakusten dituelarik, pazientea lasaitzeko “dena azaltzea” ezinbestekotzat jo du Romeok. “Hitzordu bat finkatzen dugu pazientearekin, eta dena esplikatzen diogu. Batzuetan, kolposkopia bat egin behar da”. Kolposkopia, frotisaren antzeko egintza da, baina koloratzaile bat ezarriz lesioen gainean, zer-nolako lesioak diren jakin ahal izateko.
Minbizia jada garatua delarik, araberako tratamenduak egiten dituzte. Posible denean, laser bidezko tratamendua egiten zaio emazteari. Aldiz, minbizia biziki garatua bada, behar izanez gero, umetokiko lepoko zati batzuk kentzen dituzte.
Txertatzea, gaztetan
Gardasil izeneko txerto bat bada, giza papilomaren birusaren kontra. Zehazki, birusaren bidez garatzen diren minbizien kontrakoa da txertoa, birusa lesio bilakatzea oztopatzen baitu. Ez du papiloma birus mota guziez babesten; bai, ordea, minbizia eragiten duten mota nagusiengandik. Luzaz, neskei soilik eman izan zaie txerto hori. 2019tik, ordea, mutilak ere txertatzea gomendatu du Frantziako Osasun Aginte Gorenak.
Gomendioen arabera, 11 eta 14 urteko nerabeei ezarri behar zaie txertoa, bi dositan. Halere, 19 urtera arte ere egin daiteke, hiru dosi jarriz. Gaztetan egiten da, harreman sexualak hasi aitzin. “Baina gizonekin harreman sexualak dituzten gizonen kasuan, 26ra urte arte egin daiteke txertaketa. Uzkiko minbizia garatzeko arrisku handiagoa dute, eta, gainera, sexualitatea tabuagoa da horientzat nerabezaroan”.
Txertoa “biziki eraginkorra” da, haren ustez, papiloma birus arriskutsuetatik babesten baitu. Baina argi utzi du txertoak ez duela erran nahi urteroko frotisa ez egitea posible denik. “Txertoa eginik ere, behar-beharrezkoa da probak egiten segitzea”.
Gizonen txertaketari begira, Romeok esplikatu du beren emakumezko bikotekideak babesteko ere balio duela, “baina ez bakarrik”. Izan ere, papiloma birusaren ondorioz garatzen diren minbizien laurdenak gizonengan garatzen dira. “Ez da bakarrik emazteen afera bat. Badira ahoaren esferako minbiziak, eta uzkiko minbiziak ere”.
Orain arte txertoa ezarri duten gehienak neskak badira ere, gauzak emeki aldatzea espero dute osasun agintariek. Horiek horrela, Frantziako Osasun Ministerioak hilabete honetatik goiti kanpaina berezi bat martxan ezarri du, eskola sartzean. Izan ere, kolegioko bosgarren mailako ikasle guziei txertatzea proposatuko die ikastetxean berean.
Romeo eta haren prebentzio eta txertatze zerbitzuak parte hartuko du kanpaina horretan. Kolegioekin harremanetan sartuak dira prestaketa egiteko. “Bistan denez, borondatezko txertatzea da, ez da nehola ere beharrezkoa. Ikasle batek egiteko, bi burasoen baimena beharko du”. Urririk izanen da.
Lasaitasun mezua txertoaz
Medikuak gogoan du txertoek mesfidantza eragin dezaketela, eta lasaitasun mezu bat helarazi nahi du.”Eraginkortasuna frogatua da. Australian, erraterako, txertatzea automatikoa egin dutenetik, giza papilomaren birusaren presentzia %93 apaldu da hamar urtez”. Txertoak eragiten ahal dituen efektuei buruz, “ohikoak” direla erran du Romeok. “Ziztada egin den tokian erreakzio bat gerta daiteke. Gero, beti bada alergia arrisku bat, baina, azkenean, erremedio guziekin bezala”. Gehitu du norberari dagokiola hautua egitea, “osasunaz duen ikuspegiaren arabera”. Betiere, “papiloma birusak eragiten dituen minbizien zenbakiak gogoan izanda”.
Baionako ospitaleko prebentzio eta txertatze zerbitzuak urrian hasiko du kolegioetako txertatze kanpaina. Mediku bat eta erizain bat ibiliko dira ikastetxeetan. Lehen dosia hartuko dute urrian ikasleek, eta bigarrena, ekainean.
