Egun historikoa da kontratudun Hego Euskal Herriko 35.600 etxeko langileentzat —kontraturik gabeko 11.000 inguru daudela uste da—. Espainiako Kongresuak Lanaren Nazioarteko Erakundearen (OIT) 189 lan hitzarmena berretsi du, eta haren eraginez, erregimen orokorreko langileen eskubide berak lortuko dituzte. Hala, langabezia saria lortzeko eskubidea aitortzen zaie, besteak beste, eta gutxieneko soldata eskatzekoa. Ipar Euskal Herrian 1999az geroztik aitortzen zaie estatus hori.
Lan hitzarmenak negoziatzeko eskubidea ere badute orain etxeko langileek, eta ELA, LAB, CCOO, UGT eta ESK sindikatuak Confebaskekin bildu dira. Bilera antzua izan da, baina, Araba, Bizkai eta Gipuzkoako patronalak batzen dituen elkarteak argudiatu baitu ez duela ahalmenik ituna negoziatzeko, besteak beste ez dagoelako sektoreko patronalik. Sindikatuek auzitara joko dute sektoreko negoziazio kolektiboa abiarazteko.
Derrigortuta bozkatu du itunaren onarpena Espainiako Kongresuak, Europako Auzitegiaren otsaileko ebazpen batek behartuta, hain zuzen. Auzitegi horren iritziko, etxeko langileek langabezia eskubiderik ez izatea genero bazterketako kasu bat zen, langileen %95 emakumeak baitira, eta gehiena atzerritarrak. Gaiari buruzko hitzaldietan, alderdi guztiek esan dute zuzentaraua babestuko dutela, baita bozketan ere —325 boz alde, eta bat ere ez aurka, ezta abstentziorik ere—. Horrenbestez, etxeko langileen eskaera historiko bat onartu da. Orain, lan harreman hori arautuko duen legeari forma emateko prozesua hasiko du Lan Ministerioak.
Kotizazio handiagoak
Baina nola emango da pauso hori? Etxeko langileen lan baldintzak arautzeko Espainiako Lan Ministerioak eginiko zirriborro baten berri eman du El Salto agerkariak. Zirriborro horren arabera, erregimen orokorra ez ezik Soldatak Bermatzeko Funtsera jotzeko eskubidea ere aitortuko die, kaleratze arrazoiak arautuko dira, lan arriskuen legean sartuko ditu, eta ikerketak erraztuko ditu. Puntu hori garrantzitsua da, orain arte lan ikuskariak ezin zirelako sartu lantokietan, enplegatzailearen etxebizitza baita.
Finantzaketari dagokionez, Lan Ministerioaren asmoa da enplegatzaileak eta langileek gehiago ordaindu behar ez izatea. Eskubide berriak lortzeko etxeko langileek kotizazio handiagoak beharko dituzte, eta gobernuak bere gain hartuko du gainkostu hori enplegatzaileei emaniko bonifikazioen bitartez. Etor daitezkeen zuzenketen zain, Lan Ministerioak udazkenerako nahi du indarrean legea. Alde horretatik, baina, baliteke arazo bat izatea, ordainketa hori ez baitzegoen jasota aurrekontuetan.
Hitzarmena, hobetzeko
Hego Euskal Herriko sindikatuek, baina, harago joan nahi dute, eta, besteak beste, lan ordutegiarekin eta betebeharren definizioarekin zerikusia duten ezaugarri batzuk zehaztu nahi dituzte —zeintzuk diren etxeko lanak eta zeintzuk zaintza lanak, esaterako—. LABek iragan ekainaren 9an jakinarazi zuen lan hitzarmena negoziatzeko mahaira deituko zuela, eta beste sindikatuek bat egin zuten deiarekin. Confebaskek, baina, ez du bere burua gai ikusi akordio hori eztabaidatzeko. Hori dela eta, Mariana Urkullo LABeko kideak azaldu du auzitara joko dutela: «Lan eta zaintzaile talde ahaztua izan gara, eta aski da. Beste sektore batzuetan badituzten gutxieneko baldintza horiek nahi ditugu» .
Ipar Euskal Herriko etxeko langileei Enplegatzaile Indibidualaren langileen Akordio Kolektibo Nazionala delakoa aplikatzen zaie 1999tik. Estatuak etxeko langileak enplegatzeko txekearen (CESU) bidez laguntzen du finantzaketa: enplegatzaileek jasotzen duten diru sari bat da.
