Oier Oa euskal preso ohiak Ipar Euskal Herrian bizitzeko eskubidea duen ala ez: hara zer erabaki beharko duen Parisko Zigor Auzitegiak ondoko asteetan. Lapurdin errotua izanik ere, Zugarramurdin (Nafarroa) bizitzera behartua da gaur egun, emaztea eta semeengandik banatua. Frantziako Estatuan bizitzeko duen debekuaren kontra ezarritako helegitea aztertuko dute astelehenean Parisen, eta berak eta familiak pairatzen duten egoeratik ateratzeko aukera izanen dela espero du. Asteleheneko auzia dela eta, Baionako Bernat Etxepare lizeoko ikasleek ekitaldi bat baino gehiago antolatu dituzte Oaren sostenguz.
Iparraldeko Hitzak gaur atera du argitara, hain zuzen, Oier Oari eginiko elkarrizketa. Iñaki Etxeleku kazetaria mintzatu da harekin.
«Urte hau, azken batean, beste zigor urte bat izan da»
Joan den azaroaren 25ean atxilotu zuen Frantziako Poliziak Oier Oa (Donostia, 1984) euskal preso ohia, duela kasik urte bat, Larresoroko etxetik Bernat Etxepare lizeora lanera zihoalarik. 2015ean jarri zioten lurralde debekua ez errespetatzeagatik atxilotu zuten, aspaldian ofizialki bizi normala bazeraman ere familiarekin. Lurralde debeku horren kentzeko galdea egina du, eta, hain zuzen, azaroaren 8an, astelehenean, iragatekoa da Parisko Auzitegiaren aitzinean. Irailean, Baionan epaitu zuten duela urte bat atxilotu eta debekua urratzeagatik, baina Parisko Auzitegiaren erabakiaren beha egotea deliberatu zuen epaileak. Urte honetan Zugarramurdin aterpetua da Oa, eta bikotekidea eta hiru semeak Larresoroko etxean bizi dira. Pairatzen duten egoeratik ateratzen ahalko direla esperantza du asteleheneko auzitik landa.
Zer igurikatzen duzu azaroaren 8ko Parisko auzitik?
Espero dut ongi pasatzea. Azken batean, izan da Igor Uriarteren aurrekaria [Uriarte Urruñakoari maiatzean kendu zion lurralde debekua Parisko Zigor Auzitegiak, eta irail honetan, Baionakoak ez zuen zigortu debekua ez errespetatzeagatik]. Aurkeztu dugun txostenean ageri da nola lurralde debekua kontraesanez betetako neurri bat den. Baikor naiz egoera alda dadin. Nahiz eta jakin batzuk, oraindik ere, konponbidearen logika horretan sartuak ez direla; edozer gauza gertatzearen arriskua ere ez dugu baztertzen.
Nolako defentsa prestatu duzue asteleheneko?
Egia erran, helduleku anitz badira. Batetik, bada Europako Batasuna eratu zenetik, Schengengo araudia adostu zenetik, lurralde mugikortasuna europar bati kentzea lege horrekin kontraesanean dela. Bestalde, batetik, nik familia hemen dut [Larresoro]; hiru seme baditut, zoritxarrez nazionalitate frantsesa dutenak, eta bikotekideak ere bai; guk, noski, gure herrian askatasun osoz eskubide berekin bizitzeko zilegitasuna izanagatik ere, holako gatazka politiko batengatik eskubide horiek urratuak zaizkigu. Baina, haien logikan eta zigorraren logikan jarriz gero, kasu honetan familia da erabilia izaten ari dena; erraten ari baitzaie: ‘Edo aitarik gabe gelditzen zarete, edo aitarekin zuen sorterritik alde egiten duzue!’. Zentzurik ez duena da deus ikustekorik ez duten familiak erabiltzea, gatazka honetan inplikatu zena ni izan naizelako. Eta, nahiz eta guk zilegitasun hori ez eman, haien zigorraren logikan ni zigortzea litzateke zentzuzkoagoa familia zigortzea baino. Beraz, familiaren eskubidetik joko dugu, nagusiki.
Eta Euskal Herriko gaur egungo testuingurua azpimarratuko duzue?
Bistan dena. Ez da berdin duela hamar urte zen testuingurua eta gaur egungoa. Konponbidearen logika horretan urrats batzuk egiten badira ere, batzuk oraindik ere zangotrabatzen tematzen dira, eta ez dakigu sala horretako epaileen jarrera zein izango den. Haien artean ere batzuetan baditugu sorpresa baikorrak, eta beste batzuetan ezkorrak. Ez ditugu denak gurekin.
Kasik duela urte bat atxilotu zintuzten. Urte hori nola iragan duzu? Nola iragan duzue?
Gauza txar edo ezkor guztien artean, gauza onak ere izan dira. Nagusiki, izandako elkartasuna; harrigarria izan da. Hasiera-hasieratik, Kanboko langilea den zugarramurdiar batek familiaren txoko bat segidan eskaini zigun. Larresorotik Zugarramurdira hamabost minutu izanik autoz, egunerokoan kudeatzeko errazagoa zitzaigun Donostiara joatea baino. Baina horrek dakartzan konplikazioekin, batez ere bikotekidea ibili delako semeen jarduera eta istorio guziak hura bakarrik kudeatzen. Eta gero, semeen afektibitatearen aldetik, ez da erraza izan: beren kirol, dantza edo kultur ateraldietan aitak ezin zuela parte hartu ikusteak sortzen zien holako pena bat. Bestalde, [Etxepare] lizeoak lana atxiki dit, kontratua egokiturik. Hori sekulako xantza izan da.
Asteleheneko epaiaren meneko egonen da, oraino, zuen egoera?
Urte hau, azken batean, beste zigor urte bat izan da. Astelehenean dena ongi aterako balitz ere, baduzu halako samin bat, urte bat iragan duzulako halako baldintzetan eta zigor bat jasaten, zentzurik ez zuenean.
Telelanean segitu duzu lizeoko lanbidea, eta, aldi berean, Kutxa Biraren moduko egitasmo bat antolatzen?
Bai, bai. Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoako eskualdeetara mugitzeko ezintasuna izanagatik ere, kalean gara. Nafarroa, Gipuzkoa, Bizkai eta Arabatik mugitu zen Kutxa Bira, eta bilkurak, hedabideekin loturak, elkarteekin eta beste, ahal nuena ekartzen nuen. Eta beste kontu batzuetan ere horrela izan da. Urriaren 17an ere izan ginen Nafarroa Oinez-en ikasleekin. Ahal nuen guztietan parte hartzen nuen, bistan dena.
Lizeotik, ikasleek, ikasle ohiek, lankideek elkartasuna erakusten dizute hastetik. Nola bizi duzu?
Egia erran, biziki, biziki eskertua naiz. Izan zugarramurdiarrak, larresoroarrak, donostiarrak, Baionako lankideak, ikasleak… oso-oso inguratuak izan gara; horrek, egiazki, berpizten zaitu, indarberritzen zaitu. Era berean, oso komunitate kritikoa eta kontzientea da gurea; kasu honetan, familiak eta nik eskertu dugu ni naizelako elkartasun hori guztia jasotzen duena, baina beste edonor izango balitz pentsatzen dut modu berean erantzungo genukeela. Denek dugulako kontzientzia gure herrian zer gertatzen den eta zer garaitan bizi garen. Iduritzen zait oraindik ere Euskal Herrian badirela elkarbizitza eta elkartasuna bezalako balio funtsezkoak. Luzaroan ere, ikusiz ikasleak nola ari diren, baikor izateko motiboak baditugu.
Gaur eta asteleheneko, ikasleek dokumental bat, elkarretaratzeak eta korrika sinbolikoa antolatu dituzte.
Sekulako gogoz eta, aldi berean, sormen maila batekin ikusten ditut. Gauza berriak egiteko freskura batekin. Ez dute baitezpada konpromiso edo modu astun batean egiten, baizik eta bizi-bizi. Geroari begira, horrek nau batez ere baikor ezartzen.
2012ko otsailean atxilotu zuen Oa Frantziako Poliziak, Angelun (Lapurdi), eta, lau urteko espetxe zigorra beteta, 2015eko uztailean aske gelditu zen. Frantziako lurraldean bizitzeko debekua eman zioten orduan. Hasieran Donostian bizitzen gelditu zen, baina laster Larresorora (Lapurdi) itzultzea erabaki zuen, bere familiarekin bizitzera. «Familia bizia oso pisutsua bilakatzen ari zen. Normaltasunez elkartzeko ezintasun horrek anitzetan eragiten zuen espetxean nengoenean baino antsietate eta ezinegon handiagoa. Denok bareago eta seguruago egoteko, Donostiatik Larresorora joatea erabaki genuen, arrisku guziak geure eginez», adierazi zion BERRIAri martxoan. Urteetan bizi izan da horrela, iazko azaroan atxilotu zuten arte. Bernat Etxepare lizeoko barnetegian ari zen lanean, zaindari gisa, baina egun hartan ez zen lanera iritsi. Larresorotik Baionara bidean, errepide kontrol batean gelditu, eta, Frantziako Estatuan bizitzeko zuen debekuaren ondorioz, komisariara eraman zuten. Biharamunean gelditu zen aske. Bere egoera konpondu bitartean Zugarramurdin bizi da, lagun batzuek utzitako etxe batean.
Martxoan, hitzordua izan zuen Baionako prokuradorearen bulegoan, eta honek zigor proposamen bat egin zion, Frantziako Estatuan egoteko duen debekua urratu izanagatik: lau hilabeteko espetxe zigorra, gibelapenarekin. Oak ez zuen onartu, eta, beraz, epaitua izan beharko du. Otsailean du zita Baionako auzitegian, Parisko auzitegiaren erabakia iritsi artean, Baionako auzia gibelatzea onartu baitzuten. Igor Uriarte euskal preso ohiaren aurrekaria dago hor: maiatzean kendu zion lurralde debekua Parisko Zigor Auzitegiak, eta irailean, Baionakoak ez zuen zigortu debekua ez errespetatzeagatik. Erabaki horrek bere kasuan eragina izatea espero du Oak. «Aurkeztu dugun txostenean ageri da nola lurralde debekua kontraesanez betetako neurri bat den. Baikor naiz egoera alda dadin».
Uriarteren aurrekariaz gain, beste bi argudio plazaratuko dituzte Parisen: Europako Batasuneko herritarrek Shengen espazioaren barnean duten joan-etorrietarako eskubidea eta familiarekin egoteko eskubidea. «Larresorotik Zugarramurdira hamabost minutu izanik autoz, egunerokoan kudeatzeko errazagoa zitzaigun Donostiara joatea baino. Baina horrek dakartzan konplikazioekin, batez ere bikotekidea ibili delako semeen jarduera eta istorio guziak hura bakarrik kudeatzen. Eta gero, semeen afektibitatearen aldetik, ez da erraza izan: beren kirol, dantza edo kultur ateraldietan aitak ezin zuela parte hartu ikusteak sortzen zien holako pena bat», adierazi dio Hitzari. «Urte hau, azken batean, beste zigor urte bat izan da. Astelehenean dena ongi aterako balitz ere, baduzu halako samin bat, urte bat iragan duzulako halako baldintzetan eta zigor bat jasaten, zentzurik ez zuenean».
Zigor bat gehiago
Urte osoan babes andana jaso du Oak. Martxoan, izenpe bilketa bat abiatu zuten herritar eta hautetsi batzuek, eta Frantziako Gobernuari eta Europako Batasuneko arartekoari bidali zioten. Bernat Etxepare lizeoko ikasleak ere mobilizatu izan dira, eta elkarretaratze bat baino gehiago egin izan dituzte barnetegiko zaindari ohiaren egoera salatu eta babesa erakusteko.
Oak ezarritako helegitea aztertzeko auzi saioa dela-eta ere ikasleek hartu dute iniziatiba. Gaur arratsean elkarretaratzea eginen dute Larresoko herriko etxe aitzinean, eta, ondoren, bi ikasle ohik prestatu duten Zigor bat gehiago dokumentala zabalduko dute. Astelehen arratsean BERRIAko webgunean izanen da ikusgai dokumentala, 20:00etan. Horrez gain, Oier lizeora Korrika ere antolatu dute ikasleek. Astelehenean, lasterkaldia eginen dute Hiriburun (Lapurdi), Oa atxilotu zuten lekutik Etxepare lizeoraino. Bertan, elkarretaratzea eginen dute 13:30ean.
