Adierazpen esanguratsua egin du ezker independentistak Aieten, Arnaldo Otegiren eta Arkaitz Rodriguezen bitartez. Aieteko konferentziaren eta ETAren jarduera armatuaren bukaeraren 10. urteurrena baliatu du atzera begirako bat egiteko, eta, ETAren biktimei «aipamen berezia» eginez eta «jasan duten sufrimenduagatik atsekabea eta mina adieraziz», hori «inoiz ez zen gertatu behar», adierazi du. «Bihotzez esan nahi diegu asko sentitzen dugula». EH Bilduko eta Sortuko arduradun nagusien adierazpenak badu etorkizunerako proiekzioa ere, ezker independentistaren egitasmo politikoaren garapenerako baldintzak ereiten segitzeko asmoz.
ETAren biktimen arloan, haien eremu soziopolitikoaren aurrerapauso bat da gaurkoa. Azken hamarkadan atzera joz gero, beste bi adierazpen nabarmendu daitezke. Batetik, ETAk jardun armatuaren akabera jakinarazi eta lau hilabetera, ezker abertzaleak, Kursaaleko ekitaldi jendetsu batean, jarrera berri bat azaldu zuen: «ETAren jarduerek eragindako minarekiko sentikortasunik eza irudika zezakeela onartzen du Ezker Abertzaleak. Bere jarrera politikoarekin nahi gabe gehitu duen mina sentitzen du. Onartzen dugu Ezker Abertzaleari alde bateko biktimekiko erakutsitako sentsibilizazio maila falta izan zaiola beste aldeko biktimekiko». Bestetik, ETAk, 2018ko apirilaren 8ko agirian, bere desegitea baino lau aste lehenago, aitortu zuen «zinez sentitzen» zuela berak eragindako «samin handia», eta «barkamena» eskatu zien «gatazkan parte hartze zuzenik ez zuten» biktimei. Azkeneko hiru urteetan Etxeraten adierazpen bat egon da, baina, bestela, ezker independentistak ez du ETAren biktimekiko urrats kualitatiborik egin. Gaurkoari garrantzi handia ematen diote haiek, eta espero dute beste eragileek aitortzea.
Bere pauso berriarekin, euskal presoen auziari konponbidea ematen laguntzea bilatzen du. Gaurko adierazpeneko laugarren puntuan gogoratu du afera hori, ETAren biktimei buruzko gogoetaren eta aitortzaren ondoren.
«Gatazkaren jatorrian dagoen arazo politikoari irtenbidea» ematearen beharra ere azaldu dute Rodriguezek eta Otegik. Halako prozesu baterako euskal subiranistei gutxienik bateratasuna izatea falta zaie, eta ezker independentistari berari, lidertza politikorako botere instituzional handiagoa. Taktikak taktika, EH Bildu aliatuen beharrean da; adibidez, eremu konstituzional progresistan, jakitun izanik horrek bide subiranistarako sortuko lizkiokeela kontraesanak eta arriskuak.
PSOEren eta EH Bilduren arteko harremana erabat normalizatze aldera, beste pauso bat da Otegiren-eta adierazpena. PSEk ETArekiko azterketa kritiko handiagoa eskatu ohi dio EH Bilduri; Jose Luis Rodriguez Zapatero Espainiako gobernuburu ohiak udan Berriako elkarrizketa batean zioen espero zuela ezker abertzaleak «autokritika bizkortzea». Bi sektore politikoek badute elkarren gogoeten berri. Inguruabar horretan, ezker independentistak espero du bere adierazpen berriaz bihar Zapaterok zerbait esatea Gernikan daukan ekitaldian.
Aldeak alde eta exajeratu gabe, sekuentziak badauka antzekotasunik 2005-2007ko elkarrizketa prozesuaren egoste fasearekin. Batasunak 2004ko azaroaren 14an aurkeztu zuen Anoetako proposamena. Bake nahia agertzeaz gain, ezker abertzale barruan prozesu politikoaren gidaritza behingoz bere esku geratzeko saio argi bat zen. Zapatero zegoen orduan Moncloan, urte erdi bat lehenagotik, eta Batasunak proposamena aurkeztu bezperan jaso zuen edukia hark: Txillarre baserriko nagusiak bidali zuen Moncloara, Elgoibarko denda bateko faxetik [Bakerako giro intimoan, BERRIA, 2018-7-29]. Handik bi hilabetera Otegik, Batasunaren izenean, konponbide elkarrizketatua abian jartzeko aukeraz Zapaterori zuzendutako gutun baten berri eman zuen; urtarrilaren 14a zen, eta hedabideen aurrean irakurri zuen eskutitza, Bilbon, gaur bezala kazetarien galderak onartu gabeko agerraldi batean. Biharamunean Kursaalen mitina zeukan Zapaterok, eta, han, elkarrizketarako prestasuna agertu zuen. Giro bat sortzea zen bi aldeen xedea; berehala etorri zen elkarrizketa prozesua.
Ez daude oso gertu presoen auziaren aterabidea eta sozialisten eta EH Bilduren arteko gobernu akordioak, baina gaurkoa norabide horretan egindako mugimendua izan da, ahaztu gabe euskal gizarteak ezker independentistari aspalditik exjitzen ziola ETAren biktimei buruzko azterketa sendoago edo zehatzago bat.
