Pentsio sistemaren erreformaren lehen zatia lotuta, bigarren zatiari helduko diote orain Espainiako gizarte eragileek. Neurri batean, errazena egin dute, eta galdera zail batzuei erantzun beharko diete bigarren negoziazioan: nola kalkulatuko dira hasierako pentsioak? Edonola ere, erreformaren lehen zatiak baditu garrantzi handiko hainbat puntu. Haien artean dago 2022. urtetik aurrera pentsioek erosteko ahalmenari eutsiko diotela, aurreko urteko KPIaren arabera igoko direlako.
Erretiroa aurreratzen dutenei gehiago zigortzea —pentsioa txikituz— eta atzeratzen dutenei saria ematea —pentsioa handituz— ere hitzartu dute Espainiako Gobernuak, CCOO eta UGT sindikatuek eta CEOE eta Cepyme patronalek. Sindikatuen eta enpresaburuen elkarteen organoek ontzat hartu ondoren, akordioa sinatu egingo dute.
Eguneratzea
Behin betiko lurperatuko da PPren garaiko erreformaren eguneratze sistema. Haren bidez, sistema defizitean zegoenez, pentsioak %0,25 baizik ez ziren igo bost urtez, 2014tik 2018ra. Oraingo sistemak, berriz, erosteko ahalmena ez galtzea bermatuko du, aurreko urteko batez besteko KPIan oinarrituta eguneratuko baitira. Urte batean inflazioa negatiboa bada, hurrengo urtean pentsioak ez dira hein horretan jaitsiko, baizik eta zeuden bezala geratuko dira.
Jasangarritasun faktorea
PPren azken erreformaren beste hanka bat ere desagertuko da, jasangarritasun faktorea izenekoa. Bizi itxaropena handitu ahala pentsioen zenbatekoa txikitzeko tresna bat zen, eta kalkulu batzuen arabera, pentsioak %30 jaistea ekar zezakeen. 2019an zen indarrean jartzekoa, baina ez da inoiz ezarri, pentsiodunen protestek eta gobernu aldaketak 2023 arte atzeratu zutelako. Sindikatuek haren aurka egin dute, eta gobernuak haien eskaera onartu arte ez dute akordio osoa bideratu ahal izan. Edonola ere, sistema berriak sistema bat izango du pentsioetan egiten den gastua kontrolatzeko eta «belaunaldien arteko berdintasuna» bermatzeko. Bost hilabeteko epea dute orain alternatiba hori negoziatzeko; akordiorik ez badago, Espainiako Gobernuak bere proposamena ezarriko du, urtarrilaren 1ean indarrean jartzekoa den legean izango dela agindu baitio Europako Batzordeari.
Erretiro aurreratua
Pentsioetan egiten den gastua mugatzeko neurrietako bat da erretiroaren benetako adina —64,6 urte, azken datuen arabera— adin ofizialera gerturatzea —66 urte orain, 67 urte 2027an—. Horretarako bidea da pentsioak txikitzea adin ofizialaren aurretik erretiroa hartzen duten batzuei. Egun, gehienez %16 txikitzen diote pentsioa erretiroa bi urtez aurreratzen duenari, eta %1,6, berriz, hiruhileko bat atzeratzen duenari. Murrizketa horiek handitu egingo dira kasu batzuetan —bi urte lehenago erretiroa hartzen dutenentzat eta pentsio handienentzat—, baina beste batzuetan txikitu.
Horrela, Gizarte Segurantzan 38 urte eta sei hilabete baino gutxiago kotizatu dutenei %21 txikituko diete hileroko pentsioa, adin ofiziala baino bi urte lehenago erretiratuz gero. Hiletik hilera jaitsi egingo da zigorra, eta %3,21ekoa izango da hilabete lehenago erretiratuz gero.
Zigorrak txikitu egingo dira kotizazio epea handituz gero: %19 eta %3,11 artekoa izango da 38,5-41,5 urteko kotizazioa dutenentzat; %17 eta %2,96 artekoa 41,5-44 urteko kotizazioa dutenentzat; eta %13 eta %2,81 artekoa 44 urtetik gora kotizatu dutenentzat.
Badira, ordea, haien borondatez baino, enpresek behartuta erretiroa hartzen dutenak, erretiroaren adina gerturatzean kalera botatzen dituztelako. Horientzat baldintza bereziak izango dira, haien borondatez lan merkatua uzten dutenena baino samurragoak. Horrela, pentsioetan jasoko duten murrizketen taula %0,5ean hasiko da. %30era iritsi ahal izango da, baina hori hala da erretiroa lau urte aurreratu ahal izango dutelako egoera horretan daudenek.
Behartutako erretiro aurreratua hartzeko eskubidea izango dute haien enplegatzaileak lan baldintzetan aldaketa esanguratsuak jasan dituzten enpresetako langileek, baita lantokiz aldatzeari uko egin diotenek ere. Kaleratze indibiduala eta kolektiboa jasan dutenek ere lau urte lehenago erretiratu ahal izango dute, betiere kalte-ordaina jaso dutela erakusterik badute.
Erretiro atzeratua
Erretiro adina gaindituta ere, langileek lanean jarraitzea sustatu nahi du gobernuak. Gaur egun, hori egiteak %2ko hobaria du pentsioetan gehienentzat, eta %4ra helduko da kasu guztietan. Sari hori ordainketa bakar batean jasotzeko aukera ere izango dute: lanean jarraitutako urte bakoitzean 4.786 eta 12.060 euro arteko ordainketa bat egitea, kotizazio oinarrien eta urteen arabera.
Nahitaezko erretiroa
Erreformak debekatu egingo du hitzarmen kolektiboetan nahitaezko erretiroa finkatzea 68 urte bete dituztenentzat. Indarrean egon eta klausula hori duten hitzarmenetan, berriz, hiru urtez soilik iraun ahal izango du.
Gastu batzuk, zergen esku
Pentsioen sistemak azken urteetan defizit handia izatearen arrazoietako bat da Gizarte Segurantzaren bizkar daudela berez harenak izan beharko ez luketen zenbait gastu. Gastu horiek Gizarte Segurantzatik aterako dituzte eta Estatuko aurrekontuen bizkar jarri. Hau da, gizarte kotizazioen bidez ordaindu beharrean, zergen bitartez ordainduko dira. Horien artean daude erretiro aurreratu batzuei emandako laguntzak, enplegua sustatzeko kotizazioetan egiten diren beherapenak, amatasun osagarria eta nekazarien erregimenaren tratamendua. Azken urteetan 21.000 milioi euroren gastua izan dute atal horiek.
Beste neurri batzuk
Erreformaren lehen zatiak zenbait eskubide zabalduko ditu. Horrela, izatezko bikoteek ere alargun pentsioa jasotzeko eskubidea izango dute. Bekadunen kontratatzaileek ere haien gizarte kotizazioak ordaindu beharko dituzte, formakuntza horretan soldatak ordaindu ala ez. Enpresak, hori bai, laguntzak jasoko dituzte kotizazio horiek ordaintzeko. Menpeko pertsonak zaintzeko lanaldia gutxitu dutenek kotizatzen jarraitzeko erraztasunak izango dituzte.
Lotzeko daudenak
Bigarren negoziazio baterako geratu dira gai arantzatsu batzuk, haien artean pentsioa kalkulatzeko zenbat urteetako kotizazioak hartuko diren kontuan —epea zabaldu ahala, pentsioa jaisten zaie langile gehienei—. Lan bizitzako azken 25 urteetako kotizazioak dira gaur egun oinarria, eta azken 35 urtera igarotzea jarri zuen mahai gainean PSOEk, edo lan bizitza osoa kontuan hartzea. Unidas Podemosen eta sindikatuen ezezkoen ondoren, ez dago garbi azken formula zein izango den.
Erabakitzeko dago autonomoen kotizazio sistema berria, eta soldata handienak dituzten kotizazio oinarriak zenbat handituko diren.
