Duela zazpi urte, 2012an, euskararen eta gaztelaniaren arteko itzulpenak egiteko tresna automatiko bat aurkeztu zuen Eusko Jaurlaritzak: gramatika eta lexiko konputazionala zuen oinarri. Batik bat testu laburretarako itzultzailea zen, eta erabilera mugatukoa, ulergarritasunari eta zuzentasunari dagokionez. Esparru horretan beste urrats bat egin du gobernuak orain: itzultzaile automatiko berria jarri du sarean, adimen artifiziala erabiltzen duena, eta itzulpenetan testuingurua aintzat hartzen duena. Saltoa nabari da itzultzaile batetik bestera: emaitza nabarmen hobea dakar gailu berriak, esaldi zuzenak eta ulergarriak sortzen baititu. Hala ere, ohar argia egin du Jaurlaritzak: ez du itzultzaileen zeregina ordezkatuko, laguntza gisa erabiltzeko gailua da, akatsak egin ditzake, eta beti berrikusi behar dira emaitzak.
Hizkuntza teknologien arloan urrats handiak egin dituzte urteotan. Izatez, adimen artifiziala oinarri duten proiektu gehienak hizkuntzen arloan ari dira aplikatzen, Josu Erkoreka Eusko Jaurlaritzako Gobernantza Publikoko sailburuak nabarmendu duenez. Euskara-gaztelania itzultzaile automatiko berria ere oinarri horrekin taxutu dute. Erkorekak azaldu duenez, orain lau urte laborategi bat jarri zuen martxan gobernuak, proiektu berriak sortzeko, eta haren emaitza da itzultzailea.
Sare neuronal artifizialen bitartez funtzionatzen du gailuak: giza garuna imitatuz, gailuak ikasi egiten du itzulpenak nola egin, jatorrizko hizkuntzako esaldiak nola azaldu. Naturaltasunean urrats handia dakar horrek: gramatikan eta estatistikan oinarritutako itzultzaile automatikoek baino emaitza hobea. Itzulpen prozesua zenbaki bektoreen eragiketa aritmetikoekin egiten dute.
Jaurlaritzarena ez da euskarazko lehen itzultzaile neuronala: Elhuyarrek eta Mondragon Linguak iaz aurkeztu zuten Modela tresna. Sarean dago eskuragarri hura ere, baina muga bat du: hilean 2.000 hitz. Hortik aurrera, pagatu egin behar da. Jaurlaritzaren itzultzailea doakoa da erabat —aldi bakoitzeko 4.000 karaktere sar daitezke, baina nahi adina aldi dauzka—.
Ez da itzultzaileen ordezkoa
Itzulpen memoriak daude gailuaren oinarrian. Horretarako, Jaurlaritzak berak urteetan egindako itzulpenak hartu dituzte oinarri: HAEE Herri Ardularitzaren Euskal Erakundeak hogei urtean sortutako itzulpen memoriak. Denera hamar milioi segmentu dituen datu basea dago oinarrian: datu base "berrikusia eta eguneratua". Kalitatea bermatuko dute horrela.
"Jauzi kualitatibo handia" da itzultzaile berria, Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikako sailburuak nabarmendu duenez. Ohartarazi du, halere, «laguntzeko tresna» dela, ez besterik gabe itzulpenak egiteko: "Helburua ez da, inola ere, itzultzaileak ordezkatzea baizik punta-puntako laguntza eskaintzea bi hizkuntzetan aritzen direnei".
Oraingoz, probako bertsioa sareratu dute, eta garatzeko prozesua martxan dago: eskuko telefonoetarako aplikazioa prest izango dute urtea amaitzerako, eta aurreratu dute posible izango dela ahotsaren bidez itzulpenak eskatzea. Euskaratik gaztelaniara eta gaztelaniatik euskarara egiten ditu itzulpenak. Bi norabideetan egin dute jauzi handia, baina aldea badago: gaztelaniara hobeto itzultzen du. Euskararen sintaxiaren ondorio da, adituen esanetan.
