Euskal ekonomia indartsu dagoenaren seinale dira azken urteetako zerga bilketak. Markak hautsi baititu azken hiru urteetan. Krisi aurreko zifrak berreskuratu ez ezik, gainditu ere egin zituen bilketak 2017an eta 2018an. Eta aurten ere ez da gutxiagorako: inoizko bilketa handiena izango dela aurreratu dute Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ogasunek: 15.386 milioi euro. Hots, iaz jasotakoa baino 120 milioi euro gehiago. Datua adierazgarria da, urtean zehar bilketa esperotakoaren atzetik joan delako, eta hazkundearen motelaldiaren zantzuak agerikoak direlako. Ekonomiaren egoera ona baliatu nahi dute erakundeek gastu publikoa handitzeko, eta bide hori hartzea mugatzen dien gastu araua malgutzea eskatu dute ahaldun nagusiek.
Finantzen Euskal Kontseiluak bilera egin zuen atzo, Gasteizen. Eusko Jaurlaritzako, foru aldundietako eta Eudeleko ordezkariak bildu ziren urteko zerga bilketaren itxiera eta datorren urtekoaren aurreikuspenak hitzartzeko. Aurreneko aldia zuen, hain zuzen, Gorka Urtaran Gasteizko alkateak Euskadiko Udalen Elkarteko lehendakari gisa. Harekin batera izan ziren Angela Egia Gordexolako (Bizkaia) alkatea eta Nagore Alkorta Azpeitikoa (Gipuzkoa) ere. Nolanahi ere, ez zuten topaketa zaila izan, ogasunetako teknikariek aldeko datuak aurkeztu zizkietelako, 2019rako ez ezik, baita 2020rako ere. Bilera laburra izan zuten.
Aurten zerga bilketa nabarmen handituko da iazkoaren aldean, eta lehen aldiz gaindituko du 15.000 milioi euroren langa. Aurreko urteko datuekin alderatuta, %2,7 egin du gora bilketak; hots, 2018an baino 382 milioi euro gehiago sartuko dira foru ogasunen kutxetara. Hazkundea esperotakoa zen, baina ez hainbesterako. Izan ere, dena ondo bidean, iazko urriko bileran kalkulatutakoa baino gehiago handituko da: %0,8 gehiago, alegia. Dirutan, 120 milioi euro gehiago da hori.
Datuak adierazgarriak dira. Izan ere, urteko lehen zazpi hilabeteetan %1,3ko hazkundea zuen bilketak soilik, iragarritakoaren %1,9aren azpitik: esperotakoa baino gutxiago batu da. Urtean zehar indarra galtzen joan da bilketa, halaber, eta zerga kanpaina nagusiak amaituta, ez zen espero hazkundea hainbesterainokoa izatea. Are gutxiago, iragarritako %3,8ko igoera horretara iristea eta gainditzea.
Lan merkatuaren egoerarekin lotu du igoera hori Pedro Azpiazu Eusko Jaurlaritzako Ogasun sailburuak, eta aurreikuspen «zuhurrak» egin izanarekin. Haren hitzetan, langabezia jaitsi izanak eragin nabarmena izan du bilketa gehigarrian, eta baita soldaten igoerak ere. Sailburuaren datuen arabera, itunpeko batez besteko soldatak %2tik gora ari baitira handitzen. Hain zuzen, errenta kanpaina onak izan du eraginik handiena bilketan. Aurreikusitakoa gainditu baitu hiru lurraldeetan: %4,7 egin du gora guztira. Hau da, 200 milioi gehiago jaso da orotara. Gora egin du BEZak ere, zertxobait apalago, ordea: %1,7 gehiago jaso baita –26 milioi inguru–. Behera egin du, ordea, sozietate zergak: %10 gutxiago biltzea espero da denera –151 milioi gutxiago–. Foru aldundiek, ordea, ez diote garrantzirik eman datuari: «Aldea txikia da».
Heldu den urtean ere haizea aldeko izatea espero da, eta aurreikuspenak hobetu egingo dira. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru ogasunek aurreratu dute 2020an are gehiago handituko dela zerga bilketa. Guztira, aurten jasotakoa baino %2,5 gehiago izango da. Kopuru osotan, 15.767,8 milioi euro da hori, inoizko handiena; aurten baino 382 milioi gehiago, zehazki. Bi zerga nagusien bilketak gora egitea espero da, lanaren errentari egiten zaizkien atxikipenak eta BEZak: hurrenez hurren, 239 milioi eta 105 milioi gehiago jasotzea aurreikusten baita. Enpresen irabaziei ezarritako sozietate zergak, ordea, aurten bezala behera egingo du: hiru ogasunen kutxetara 20 milioi inguru gutxiago sartuko dela kalkulatu dute.
Gastua handitu nahi
Bilketaren zatirik handiena Eusko Jaurlaritzaren eskuetan geratuko da (%70), eta horren arabera hasiko da datorren urterako aurrekontuak taxutzen. «Datuak ezagututa marrazten hasiko gara orain. Ezin dugu besterik esan momentuz, baina dirua badaukagu aurrekontu onak egiteko. Landu egin behar ditugu orain, eta akordioetara heldu beste talde batzuekin», adierazi du Azpiazuk. Proposamena hilaren 22an onartuko du gobernuak, eta hilaren 25ean eramango du Eusko Legebiltzarrera.
Ez alferrik, kontuak luzatuta ditu Iñigo Urkulluren gobernuak, eta hauteskundeak ate-joka diren honetan, ez dirudi legebiltzarrean akordiorik lortuko duenik. Iaz ezinezkoa izan bazen, legealdiaren azken urtea ere ez dirudi sorpresa handiegirik egongo denik. Espainiako Gorteetako hauteskundeen ondorioz ere, negoziazioak atzeratu behar izan dituela aitortu baitu berriki sailburuak.
Batutakoarekin Jaurlaritzak ez luke arazorik izango Madrilekin adostutako gastu araua bete, eta defizit gabeko aurrekontuak aurkezteko. Hau da, gastua ez litzateke handituko %2,9 baino gehiago urte batetik bestera. Hori horrela, kutxa bete edota zorra kitatzeko bideratuko luke gobernuak diru sarreretan jasotako diru hori. Gastu arau hori, baina, «oztopo» dela adierazi du sailburuak, eta aldatu egin beharko litzatekeela, «kontu saneatuak» baitituzte euskal erakundeek, eta beraz, badute tartea inbertsioetan gehiago jartzeko. «Uste dut alda daitekeela. Ekonomia bultzatezko beste tresna batzuk beharko baitira, orain artekoak funtzionatu ez badu. Eta, uste dut, gastu publikoa handitzearena oso garrantzitsua dela gure kasuan».
Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak ere hori bera berretsi du. Adierazi du, administrazioak baduela gastua handitzeko adina diru: «Batutako diruarekin soilik, gastua %3,5 handitu dezakegu. Guk jasotakoa bertan inbertitu ahal izatea eskatzen dut». Bat egin dute eskaera horrekin Markel Olano Gipuzkoakok ere: «Gure ereduan sakontzeko ahalegina egin behar dugu, zerumugan laino beltzak ikusten badira ere. Etxeko lanak eginda ditugu». Datuak onak badira ere, «zuhurtziaz eta tentuz» jokatu behar dela azpimarratu du Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiak bere aldetik. Izan ere, hazkundeak jarraitzea espero bada ere, nazioartean gertatzen denak izan dezakeen eragina zenbatekoa izango den jakiteke dago.
