Mirian Otxotorena eta Imanol Ibero: Landa eremua, bizimodu eta lanbide

NA-7140 errepidea Iturgoien herrian amaitzen da, Nafarroako Gesalatz haranean, Andia mendilerroaren magalean. Goiza da, eta herria isil dago. Sigi-saga ziztu bizian dabiltzan enaren kantu bizia baino ez da entzuten. Herriaren bihotzean du Axuribeltz gaztandegia Mirian Otxotorenak. Ikasketak amaituta etorri zen bizitzera Iturgoienera, eta oroimenean gordea du irudia: inguruko etxe guztietan gizon-emakumeak handik hona. Orain, berriz, etxe batzuk hutsik daude. Banaka seinalatzen ditu: «Hau, hori eta beste hura».

Haren etxearen aurrean lau harri puska handi daude. Amaitu gabeko iturri bat zen, zementuaren espekulazioaren garaian eraikitzaile batek Iturgoieni oparitutakoa. «Behin baino ez da erabili». Orain erdi suntsiturik, garai ero haren sinbolo gisa irudikatu daiteke. Gainbeheraren bi zantzu badira ere, bizimodu eta lanbide duten landa eremua oso bizirik dago Mirian Otxotorena eta Imanol Iberorentzat. Batak ardiak ditu, eta gazta ekoizten du. Besteak, mahastiak eta olibondoak ditu Oibarren, jaioterrian, eta Mendiko ardo ekologikoa egiten du.

Zergatik egin zinen nekazari, Imanol? Bokazioz ala halabeharrez?

IMANOL IBERO: Bokazioz, ez. Ez naiz enologoa, ez dut ere neure sentitzen ardoaren kulturan dagoen kutsu elitista hori. Egia da etxean sekulako aukera nuela, aitak oso lan polita egina zuelako aurretik. Era berean, nire herriaren dinamika, landagunea eta kultura zaintzeko beharra sentitzen nuen. Arduragabekeria hutsa da esatea gazte bati ez duela inongo zerikusirik ingurunearekin, herri batean bizi denean. Ez du zentzurik. Hortaz, modu naturalean, beste ezer ez nuen egin nahi. Nire bidean zegoen hori, koherentea zen, eta sartu nintzen emeki-emeki. Ez zen egon momentu jakin bat. Aurrerago bai, izan nuen une hori: «Hau ez baduzu nahi, lasai, itxiko dugu». Baina aurrera jo nuen.

Zuk, Mirian, ibilbide ezohikoa egin duzu, hiritik baitzatoz. Zergatik egin zinen artzain eta gaztagile?

MIRIAN OTXOTORENA: Txikia nintzela, udan etortzen nintzen hona. Aita harakina zen, eta haren asteburuko lana zen ukuiluz ukuilu joatea azienda erosten. Ez neukan lotura zuzena, baina bai harremana abereekin. Nahiz eta Iruñean bizi, aitak gustuko zituen animaliak, eta behorrak zituen. Asteburuan, behorrak mendian ikustera joaten ginen, eta udan, abuztuan, harategia ixtean, hona etortzen ginen. Beraz, baneukan herriarekin harreman bat, bai.

Hiritik landa eremurako jauzi horretan, buruan zenuenarekin egin duzu topo, ala egokituz joan behar izan duzu?

OTXOTORENA: Ez nekien oso ongi, baina garbi neukan herri batean bizi nahi nuela. Ez nekien zer herritan. Denbora bat eman nuen bikotekidearekin herri eta zona batzuk ikusten. Gazte ginenean, bikotekideak etxe bat zeukan Agoitzaldean, Itoizko urtegiak estalitako herri batean. Han ibili ginen asko. Azkenean hona etorri ginen. Ez da erraza erabakitzea: etxea bilatu behar duzu, harremanak egin. Ez duzu ezagutzen, eta ez duzu probatu. Berri ezezaguna baino, ezagun zaharra hobea omen da, eta Iturgoienera etorri ginen.

Zure kasuan, nola izan da ametsa errealitate egiteko prozesua?

IBERO: Ez dakit, amets horren atzetik gabiltza. Azkenean, egoera egituratu bat topatu dut. Nire gurasoen belaunaldiak lan karga izugarria izan du, eta genero rol jakin batzuetan markatutako lan dinamikak: nire aitak hamaika mila ordu egin ditu lanean, nire amak zaintzen gintuen bitartean. Gaur egun ez da hala izango, eta ez dugu horrela izatea nahi. Nik nola nahi nuke etorkizun horri begiratu? Hamaika kontu irekitzen zaizkit, eta urtetik urtera birplanteatzen ari gara. Hor sartzen da aniztasunaren ideia, lan kargak mailakatzekoa...

Emakumea beti ibili da lehen sektorean, hura ere izan da sostengu, baina nolabait ere itzalean egon da. Hori aldatzen ari al da? Zenbateraino?

OTXOTORENA: Ez dakit itzalean egon den. Egia da azken urte hauetan, erakundeetan-eta, emakumearen rola kaleratzen hasi denean, emakume gutxiago ikusten direla postuetan. Egia da ferietara eta jaiegunetako kontuetara gizonak joaten zirela, eguna pasatzera; haiek zuten ikusgaitasuna. Emakumea etxeko lanak egiten geratu ohi zen, zaintzen. Emakumeak ez ditu disfrutatu jai egun horiek. Dena den, herrietan, egunero ikusten zenituen lanean. Ni hona etorri nintzenean bizitzera, gazte nintzela, 60-70-80 urteko emakumeak ikusten zenituen plaza honetan behiekin, baratzean, lanean... Gaur egun, emakume gutxiago aritzen gara nekazaritzan, eta eguneroko horretan gure lana gutxiago ikusten da.  

IBERO: Ez dakit. Nire kasuan, nire aitak lan asko egin du upategian, eta nire amak sostengu handia eman dio, baita ekonomikoa ere. Erizain lan egin du bizitza osoan, eta hori izan da nire aita lehen sektorean aritzeko sostengu bat. Egia esan, gure eskualdea logika zerealista batean murgilduta dago, eta ez dago emakumerik traktore gainean. Badago bikote asko bestelako gestio lanetan, baina, oro har, bultzatu den eredu horretan emakumea ez da sartu.  

Euskal Herria nekazari gizartea izan da. Iragan mendean egin zen herrietatik hirietaranzko jauzi handia, baina, nolabait, asko dira baserritarren seme-alabak eta bilobak. Uste duzue gizarteak idealizatua duela nekazarien eta abeltzainaren figura?

IBERO:  Bai, badago halako irudi bukoliko eta idealizatu bat. Askotan esaten dizute meritu handia duzula, eta horrelakoak. Iruditzen zait itxurakeriazko irudi bat dela erabat. Benetan, badakit jende batek ulertzen eta sentitzen duela, baina ez dut ikusten benetako sentsibilizaziorik eta miresmenik. Ezta herrietan bizi diren askoren artean ere. Nire herriko biztanleria hiritarra da. Industriari eta teknologiari lotuta daude, inguratzen gaituzten lurren inguruko inongo ardurarik gabe. Transhumantzian doan artalde bat pasatzen da duela milaka urte egiten zen moduan, eta kexu dira ardiek kaka egiten dutelako. Ez dago soberako ikuspegi positiborik, ez delako sobera ulertzen benetan noraino garen garrantzitsuak. Uste dute mahastizaina izanik niretzat ardoa saltzea onura bat dela eta enpresa pribatu bat naizela. Ez dute ikusten ardoa herriko etxeetan edaten den produktu bat dela eta norbaitek sortu beharko duela. Ez dute ulertzen lotura hori.

OTXOTORENA: Antzera gertatzen zait. Jendaurrean esaten dudanean artzaina naizela, gauza arraro bat balitz bezala hartzen du jendeak. Uste dut artzain gehiago egon beharko ginatekeela lehen sektorean normal bizitzen. Beste batzuei iruditzen zaie heroi moduko bat naizela. Jende askok ez du ulertzen hortik bizi nahi dudala.

«Irudi bukoliko eta idealizatu bat badago. Itxurakeriazko irudi bat erabat. Oro har, ez dut ikusten benetako sentsibilizaziorik eta miresmenik. Ezta herrietan bizi diren askoren artean ere»IMANOL IBERO

Herrietako hiritarrak; deigarria.

OTXOTORENA: Iturgoienen, badira aita nekazaria duten sendi batzuk ez dutenak inongo harremanik haren lanbidearekin. Herriko ume askok ez dakite zer den tipula bat edo porru bat baratzean. Sekulako deskonexioa dago. Galtzen ari da jakintza hori, hemen eta hirian.

Iturgoien eta Oibar, zuen herriak, despopulazioaren mehatxupean daude. Zer rol jokatzen du lehen sektoreak landa eremuaren biziraupenean? Bien etorkizuna loturik al dago?

IBERO: Zeharo lotuta.

OTXOTORENA: Lotuta dago, eta ez dago. Beste haran batzuetan, eutsi egin zaio populazioari, nahiz eta jaitsiera ikaragarria izan lehen sektoreak. Gure herria txikia da, baina lehen sektoretik familia asko bizi gara. Ondoko herrian, Errezun, ez dago lehen sektoretik soil-soilik bizi denik. Argiñaok, berriz, Iturgoienek bezala, muga du Urbasa Andiarekin, eta han ere ez dute bide hori hartu. Egia da lehen sektoretik bizitzea ez dagoela erraza. Sektorea desagertzen ari da, baina ez da bakarrik hori. Kisuskileak, elektrikariak, arotzak... horiek ere desagertzen ari dira herrietatik. Autonomo izateko ohitura edo gogoa ere desagertzen ari da landa eremutik, gizartetik.

IBERO: Nire eskualdean bi industria indartsu daude. Hala ere, despopulatzeko bidean dago gure eskualdea, nahiz eta Iruñetik 25 minutura egon eta komunikazio ona izan. Gurean, galdu egin da herriekiko atxikimendua, nekazari bizitza galdu delako. Kultura urbanoa errotu zaigu. Nafarroako Gobernuak duela hamar urte-edo egin zuen despopulazioari buruzko inkesta bat, eta nerabeen %60k ikusten zuten bere burua herritik kanpo; emakume nerabeen artean, gehiagok. Azkenean, nekazaria izateak ekosistemaren parte aktibo egiten zaitu, gizartea elikatzeko. Haustura hori gertatzen denean, inongo ardurarik gabe kokatzen gaitu, baina baita inongo atxikimendu praktiko eta materialik gabe ere. Eta lotzen gaituen gauza bakarra oroitzapenak dira, jaiak eta gauza xumeagoak, puntualagoak.

Nola ikusten duzue lehen sektorea? 

OTXOTORENA: Sektorea? Batzuk itxuraz ondo ari dira, handitzen eta handitzen, sistemak bultzatutako dinamika horretan sartuta. Eta beste batzuk, larri-larri. Askotarikoa da nekazaritza eta nekazarien estruktura. Oso egoera desberdinak daude. 

IBERO: Hobera egin duenik ezin da esan. Egia da 30 urte kexatzen daramazunean agian esaten duzula: «Hauek 30 urte daramate, zer demontre? Betiko kontua da». Ulertzen dut pentsa daitekeela betiko kexak direla, baina hemen kontua da 60 urteren bueltan egongo direla nekazarien erdiak baino gehiago. Jende horrek noizbait utziko dio lan egiteari, eta kontua da lur eta inbertsio erraldoi horietan nor sartuko den atzetik. Nafarren eskuetatik aldentzeko sekulako arriskua dugu. Ereduari lotuta dago, baina edozein nekazariren lur eremuan inbertsioa egiteko, nahiz eta txikia izan, gazte bat ezin da sartu. 

OTXOTORENA: Hutsetik hasten den bat ezin da sartu. Oso-oso zaila daukate. Nik uste dut galdera egin behar zaiola gizarteari: «Nola elikatu nahi dugu? Nola elikatzen gara?». Sektorea gaizki dago, baina gizarteak ez dio elikadurari erreparatzen. Gero eta okerrago elikatzen gara, eta elikagaiak gero eta txarragoak dira. Galdetzen dugu sektorea nola dagoen. Gaizki, urte asko daramatzagu horrela, baina gure funtzioa zein da? Landa eremuan lan egin eta elikagaiak sortzea. Elikagaiak ez ditugu sortzen gure gizartea elikatzeko modu egoki batean. Gure egoera txarra da, ez baitaukagu aukera hori. Galdera ez da soilik sektorea nola dagoen, baizik eta nola dagoen gure gizartea.

JAGOBA MANTEROLA

«Nola elikatu nahi dugu? Nola elikatzen gara? Sektorea gaizki dago, baina gizarteak ez dio elikadurari erreparatzen. Gero eta okerrago elikatzen gara»

MIRIAN OTXOTORENA

Uste duzue, hortaz, ardura lehen sektorearen gain uzten dela eta gizartearen gaineko ardura saihestu, biak loturik ez baleude bezala?

IBERO: Nire ustez, erdibideko estruktura sozial oinarrizkoena eta zaharrena falta zaigu: komunitatea. Orain kapitalismoaren eta estatuaren logikaren talka betean gaude: nork hartuko duen ardura, noraino den ardura pribatua edo estatuak jarri behar duen diru poltsa ikaragarria. Ez du erantzunik, nire ustez. Ez da batena ez besteena. Desagertzeko bidean den komunitate horrek du gakoa: herria, kontzejua, batzarra... Gero eta indibidualistagoak gara. Ez dugu autonomo izan nahi, funtzionario izan nahi dugu. Gero eta lan baldintza hobeak izan nahi ditugu aisialdi txikitzaile batean bizi ahal izateko. Indibidualismoaren logika batean kokatu dugu gure bizitza, eta aita estatuak manten dezala nire indibidualismoa. Edukiko bagenu beste bizitza eredu bat, arduraz jokatuz egunerokoan... 

OTXOTORENA: Azkenean, ardura kolektiboa da. Gizartea nora doan. Gauza asko dira landa eremua eta nekazaritza: nekazaritza elikadura da, ingurumena, harremanak... Ez diogu osorik begiratzen. Gizarte bezala ez diogu horri erreparatzen, eta ez da inoren ardura.

Urbasa Andia gertu dugu, komunalen eremua. Berez, lur komunalak Nafarroako lur azaleraren %41 dira. Zer funtzio jokatu behar du komunalak? 

OTXOTORENA: Ni Iturgoienenera etorri nintzen, eta horregatik izan dut posible sektorean sartzea, Urbasa eta Andia bertan nituelako, Iturgoiengo lur komunalengatik. Zail izan nuen, baina are zailago izango nuen beste toki batean. Komunala oso garrantzitsua izan da, eta gaur egun ere bai. Betidanik, herri lurrak era batera gestionatu dira. Gaur, ez dugu begirada orokorrik zer funtzio jokatu behar duen komunalak. Nekazaritza Politika Bateratuari [NPB] lotuta gaude, eta nekazarien diru laguntzen sistemak eragin handia du komunalaren kudeaketan. Logika horretan, gerra batean sartu da, ea harrapatzen ditudan hektarea gehiago komunaletik. Ez dago gestiorik. Nafarroa erdialdean gaude, eta zereala jartzen den lurretan ere badago komunalaren aprobetxamendua [toki batetik bestera animaliak mugitzen dituzten abeltzainentzat]. Hori galtzen ari da NPBrengatik eta interes indibidualengatik. Udalak ere ezjakinak dira, eta ez dute sartu nahi gatazketan. Garrantzia galdu dute abeltzaintzak eta artzaintzak. Komunalaren beste gobernantza bat behar da. 

IBERO: Gurean ere komunal asko daude. Horrek aukera bat irekitzen du lurra kudeatu ahal izateko inbertsiorik egin gabe, baina nire eskualdean, elikagaiak sortzeko, makinerian 300.000 euro inbertitu behar dituzu. Hortaz, nahiz eta lurra eskura izan, nola landu hori? Kooperatiben logika handi horretan sartzen ari baikara. Garia eta garagarra ekoizteko, komunala ez da nahikoa.

«Orain kapitalismoaren eta estatuaren logikaren talka betean gaude, eta, nire ustez, erdibideko estruktura sozial oinarrizkoena eta zaharrena falta zaigu: komunitatea»

IMANOL IBERO

Adibide gisa, deigarria da nola Caparrosoko makroetxaldeak 8.000 hektarea lur dituen behien digestatoa barreiatzeko. Oro har, lurra pribatizatzeko arriskua dago?

OTXOTORENA: Ez da bakarrik lurra, baita eraldatzeko enpresak ere. Nafarroako kapitala duten enpresa gutxi dago, handi zein txiki. Kontserba enpresen artean, Nafarroako elikagai industrian, txerri haztegietan... Nafarroako enpresarik ez dago; kapitala kanpokoa da. Enpresa asko funtsek erosten dituzte, edo euren artean salerosten dituzte. Errealitatea hori da. Gure etorkizuna kanpoan uzten dugu.

IBERO: Oibarren oso kasu kuriosoa dago. Lur eremu batean, ureztatze sistema jarri zen, eta komunaleko lur dezente hartzen ditu. Frantziako enpresa bati alokatu diote, bertan arto transgenikoaren hazia sortzeko. «Frantsesak datoz», esan ohi dute herrian. Nekazariak sekulako diru sarrerak jasotzen ditu horregatik. Errentagarri zaio. Hori da arazoa. Diruaren logikan mugitzen zara, eta errentagarri zaizu lurrak uztea enpresa horri hazi transgenikoak sortzeko.

Nafarroan, ureztatze azpiegitura nagusia Nafarroako ubidea da, Itoizko urtegiari lotua. Ubideak hartutako lurrak lurraldeko ekoizpen eta nekazaritza eredua aldatu ditu. Zenbateraino da hori garrantzitsua?

OTXOTORENA: Itoitz egin behar zenean, nekazaritzari etorkizuna emateko izan behar zuen. Datuek kontrakoa diote. Nekazari gutxiago daude ubidearen inguruan. Nekazari handiagoak dira; enpresak daude tartean. Zergatik? Nekazari normal batek ezin du gastu hori bere gain hartu. Gero, ikusi behar da Nafarroan beti landu diren laboreak lantzeari utzi diogula. Zereal gehiago eta artoa jartzeko sortu da ubidea. Ez da gure gizartea elikatzeko, makroetxaldeak baizik. Eta gero horien hondakinak gure lurretan eta gure uretan uzten dituzte. Gizarte bezala, ez du logikarik. Kapitalaren ikuspegitik badu logika, negozioarena.

IBERO: Ubidea iristen den tokietan egiten da lursailen kontzentrazioa, eta gutxienez bost hektareako lursaila biltzen da eraginkorra izan dadin ureztatze sistema hori. Horrek berekin dakar handitzea, eta lursail txikiak pilatu eta desagertzea.

Klima aldaketa nabaritu al duzue zuen jardunean? Adibidez, 2022an gogor jo zuen lehorteak: Urbasan eta Andian arazo handiak izan ziren animaliei bazka emateko eta ura topatzeko. Datorrenaren adibide da? 

OTXOTORENA: Zuhaitzei ez diegu erreparatzen. Pagoek urtetik urtera sufritzen dute. 2022ra arte, ez nituen ikusi arbolak hostoak berdean botatzen. Ezin zuten gehiago, eta bizirauteko botatzen zuten. 2023ko udaberrian, kimuak eta hostoak ateratzerakoan, zuhaitz pila bat gelditu ziren atera gabe. Poza eta itxaropena ematen du ikusteak lehor zeuden horietako batzuek adar batzuk atera dituztela. Leheneratzen ari dira, baina martxa honetan, basorik gabe, aldaketak egongo dira. Ez bakarrik ez delako belarrik egongo ardientzat, baizik eta ingurua aldatzen ari delako.

IBERO: Mahatsa biltzerakoan, nire aitak lokatza, haizea, euria eta hotza ditu gogoan. Nik, aldiz, mahuka motza, beroa, sua galgalka. Justu kontrako bi oroitzapen ditugu, eta nik hamabost urte daramatzat mahatsa biltzen. Urri amaieran eta azaroan, olibekin, berdin. Lehenago sua pizten zen eskuak berotzeko, eta orain ez, egun hotz batzuetan salbu. Belaunaldi baten eta bestearen arteko aldaketa dago hor.

Nola ikusi dituzue aurtengo protestak? 

OTXOTORENA: Ni ez nintzen identifikatuta sentitu.

IBERO: Ezta ni ere.

Zergatik? 

OTXOTORENA: Ez nekien oso ongi... Egon zaitezke ados zenbait erreibindikaziorekin, baina hori bere onetik aterata zegoen. Eskatzen ziren gauza batzuekin ados egon naiteke; gehiengoarekin ez nengoen ados.

IBERO: Neu ere ez. Agenda 2030 madarikatu horren kontra zeuden. Nik ez dakit zer dioen agenda horrek, baina pestiziden murrizketa aipatzen du. Fiskalitatearen inguruko moldaketa batzuk aldarrikatu zituzten haiek, eta ez nago ados. Zuk etekin batzuk badituzu, ordaindu egin behar duzu horregatik. Egia da gero beste gauza askorekin ados gaudela. Burokraziarekin eta elikagai katearen legearen gaiarekin, guztiz ados. Baina mamiarekin, ez. Gainera, gehienbat sektore zerealista atera zen errepideetara. Duela bi urte sekulako negozioa egin zuten. Orain bi urte txar izan dituzte, eta bat-batean kalera atera dira. 

Nafarroan, nekazaritza sindikatuen aurkako mezua nagusitu zen hasieratik. 

IBERO: Zilegi izan daiteke haserrea. EHNEn bizi izan nuenari begira, oso eragile txikia gara, baliabide eskasekin. Halako protestak dinamizatzeko gaitasunik ez dago. Sindikatuen parte hartzeari dagokionez, ni egon nintzen bileretan, nekazari askok eta askok ez zuten parte hartzen dinamikan. Orain, berriz, kalea animatu denean, orduan kexu zara zure sindikatuarekin. Baina benetan parte hartu al duzu? Saiatu zara hor eragiten?

OTXOTORENA: Nik ulertzen dut sindikatuei kritika egitea, parte batean. Nafarroan, eta orokorrean, galdu egin da sindikatuen funtzioa zein zen: erreibindikatzea. Gaur egun, Nafarroan, sindikatuek ez dute funtzio hori betetzen ia-ia. Bigarren planoan geratu da. 

Abisu moduko bat izan al da?

OTXOTORENA: Nik uste dut ohartarazpen bat izan dela. Beste toki batean, jakin izan dute eskuineko politika atzean zegoela, eta adibidez ELBkoak beste mezu batekin atera ziren kalera, jakinda nekazarien kezka hor zegoela. 

Ekainean izan ziren Europako Legebiltzarreko hauteskundeak, eta han zehazten da Nekazaritza Politika Bateratua. Zer da zuentzat Europako Batasuna?

IBERO: Motzean? Ni burujabetzaren alde nago. Niretzat, Espainia 2.0 da Europako Batasuna. Independizatu beharreko bigarren esparrua, gure gaitasuna kolonizatzen aritu den eremua. Komunitatea deseraikitzen lagundu duen erremintarik sendoena.

OTXOTORENA: Ez dut nire sentitzen.

Nekazaritza erabakiguneak Bruselan eta Madrilen edo Parisen daude. Dena den, zenbaterainokoa da Nafarroako Gobernuaren eragin eremua? Gehiago egin dezake?

IBERO: Makineria handi bat da, inertzia handikoa, eta aldatzeko gaitasunik ez duena. Lehenik, bertako funtzionario guztiekin eta gizarteak daraman ibilbide batekin lehiatu behar dute. Jende asko bizi da gaurko logikarekin. Eta zilegi da, mundu guztiak jan behar baitu. Nire ustez, balentria falta izan da benetan heltzeko eta arazoen larritasuna benetan mahai gainean jartzeko. Gauza txiki asko egin zitezkeen, eta ez dira egin. Ignacio [Gil Nafarroako Nekazaritza eta Abeltzaintzako zuzendari nagusia 2015etik] egon da urte askoan, eta baita Isabel Elizalde ere [Landa Garapeneko kontseilari 2015etik 2019ra]. Jende bat gurea zena, eta besterik gabe. Besterik gabe. Etsipen handia.

OTXOTORENA: Udalak ere gehituko nituzke. Badute zeresana. Nik uste dut gauzak aldatzeko ahalmena duela Nafarroako Gobernuak. Ez bakarrik Landa Garapeneko Departamentuak, baizik eta beste departamentuek. Alda dezakete Nafarroa hau, eta ez dute aldatzen. Nekazaritzari lotuta, egin zaizkie zenbait proposamen, bai udalei bai eta departamentuari ere, beren politikak aldatzeko, eta ez dute kasu handirik egiten. Esaten digute erromantikoak eta ameslariak garela, eta hori ere izango gara, baina badakigu proposamen zehatzak egiten gobernuari eta udalei.

«Nik uste dut gauzak aldatzeko ahalmena duela Nafarroako Gobernuak. Alda dezakete Nafarroa hau, eta ez dute aldatzen»

MIRIAN OTXOTORENA

Zu, Mirian, Nekazaritza Ekologikoko Kontseiluko lehendakari izanda ere, ez zenuen esperientzia ona izan.

OTXOTORENA: Nekazaritza ekologikoak ziurtagiri publiko bat izatearen alde geunden. Nahi genuen kontseilu ekologikoaren lana ez mugatzea soilik zigilu bat izatera, baizik eta nekazaritza ekologiko bat garatzeko behar genituen beste lanak egitera. Erabaki bat hartu zuten, eta guretzat arriskuan jartzen zuen ziurtagiri ekologikoaren publikotasuna. Azkenean, hemen dena da negozioa eta pribatizazioa. Nekazaritza ekologikoa geldirik dago, ez atzera eta ez aurrera. Sustatu nahi dela esaten da, baina benetan ez da laguntzen.

Nola ikusten duzue etorkizuna?

IBERO: Nik itxaropena dut. Komunitatearengan. Hor dago gakoa. Kapitalismoak horretarako aukera uzten digu. Gu gara kontsumitzaileak, eta aukera ematen digu zer-nolako mundua nahi dugun pentsatzeko. Uste dut Euskal Herriak badituela oinarriak mundu desberdin bat eraikitzeko, eta horrek ematen dit itxaropena. 

OTXOTORENA: Nik esperantza daukat gure txikitasun horretan gure sareak landuz poliki-poliki aldatuko dugula egoera, gure idealak zabalduz joango garela. Badakit ez dela izango haustura bat edo bat-bateko jauzi bat, baina ez badugu bakoitzak arloka aldatzen, ez bagara saretzen... Esperantza dut aldaketa gertatuko dela. Bestela, nor bere etxean geratuko gara, ez dakit zertan.

Irakurri hemen 'Ahomentan' guztiak