Lasa eta Zabala auziko epaiketan, fiskaltzaren ondorioetan, zuk esandako esaldi bati buruz galdetu nahi nizun. Auzia "erdizka eta erantzukizunak guztiz argitu gabe" itxiko zela esan zenuen. Azalduko didazu esaldi hori?

Oso ondo oroitzen dut. Txostenean jaso nuen ikerketa eta hari zegokion epaiketa itxiko zirela delituan parte hartu zuten erantzule guztiak ezagutu gabe, bai beheko mailetan, bai goiko mailetan. Eta egia da egon zirela pertsona gehiago, Dorado eta Bayorekin jardun ziren guardia zibilak, eta ez ginen haiek identifikatzera iritsi. Bestetik, egon ziren guardia zibileko ofizial gehiago ere delituetan nahastuta egon zirenak, baina ezin izan genuen froga nahikoa lortu haiek epaiketara eramateko. Beste alde batetik maila politikoko erantzukizunak ere bazeuden, eta horiek ere ezin izan genituen argitu.

Marey auziaren epaiketan ez bezala, hor iritsi baitzen gorago.

Bai, hala da, Mareyren auzian Barne ministro ohiarengana eta Estatu idazkariarengana iritsi ziren erantzukizunak. Kasu honetan lurraldeko gobernadore zibilarengana iritsi ahal izan ginen.

Zein irakurketa egiten duzu epaimahaiak gero kaleratu zuen sententziaz?

Epaiketa oso zaila izan zen, konplexua. Akusazioentzat oso zaila; izan ere, froga elementuak, nahiz eta ugariak eta askotarikoak izan, soilik froga zuzen bakarra genuen, eta soil-soilik bahiketa delituari buruzkoa. Eta hori zen Felipe Bayoren deklarazioa, nahiz eta gero, epaiketan, atzera egin zuen aurretik egindako deklarazioetan. Ondorioz, froga gehienak zeharkakoak ziren, zantzuzkoak, eta ildo horretan zailtasunak genituen hilketak eta torturak egiaztatzeko. Beraz, sententziak akusazioek genituen helburuen parte handi bat asebete zuen, behintzat fiskaltzari dagokionean. Izan ere, 70 urtetik gorako zigor batek betetzen zuen guk genuen helburua.

Gero Auzitegi Gorenak beste elementu larrigarri bat hartu zuen kontuan, akusatuak funtzionario publiko izaeraz baliatu zirela delituak egiteko, eta horrekin zigorra igo zuen.

Zuk aipatu dituzu zantzu asko zeudela, deklarazio asko zeudela, baina epaiketan lekuko askok atzera egin zuten aurrez egindako deklarazioetan. Epaimahaiak, halere, instrukzioko deklarazioak hartu zituen kontuan.

Bai, lekukoetako askok, eta batez ere akusatuetako batek, atzera egin arren, epaimahaiak sinesgarritasun handiagoa eman zien instrukzio fasean deklaratutakoari. Epaimahaiak erabaki zuen arrazoi gehiago zegoela lehen deklarazioak sinisteko, epaiketan egindakoak baino. Izan ere, instrukzioan egindakoak oso deklarazio zehatzak ziren, xehetasun handikoak, eta euren artean oso ondo ezkontzen zutenak, bata bestearekin osagarritzen zirenak.

Beraz, ahozko epaiketan, instrukzioaren hasieratik hainbat urte igaro eta gero, deklarazioetan atzera egiteak, epaimahaiaren ustez, interes makurrak izan zitzakeen atzean. Eta Bayoren kasuan defentsa estrategia izan zitekeen horretarako arrazoia.

Vazquez Aira eta Velazquez Soriano guardia zibilak izan ziren atzera egin zuten lekukoetako bi, baina ikerketan argi eta garbi ikusi genuen lekukoei presioa egin zitzaiela, eta mehatxuak eta lesioak izan zirela tartean.

Ikerketa izugarria izan zen. Izan ere, epaileak eta fiskaltzak ematen genuen pauso bakoitzeko, aurre hartzen ziguten. Hain zuzen ere akusatuek informaziorako bide zuzena zutelako, eta gertatzen zen guztia aurrez jakiten zutelako, guardia zibileko kideren bat galdekatzera joaten ginen bakoitzean, hura jada ikututa zegoen aurretik, jada presioa egin zioten. Eta horrek zailtasun handiak eragin zizkigun.

Eta hori nola gertatzen zen? Izan ere, ikerketa ez zeraman Guardia Zibilak, baizik eta Espainiako Poliziak.

Ikerketa Espainiako Poliziak gidatu zuen, Enrique de Federicok hain zuzen ere, hasierako susmoek jada Intxaurrondoko komandantziara eramaten gintuztelako, eta bagenekielako guardia zibileko kideen aurka egin beharko zela. Horregatik erabaki zen ikerketa beste polizia batek egitea, Espainiako Poliziak egitea, alegia. Baina, nahiz eta hala egin, susmagarriek botere handia zuten, haietako batzuek behintzat, eta oso ondo ezagutzen zituzten guk ematen genituen pauso guztiak. Eta gure ikerketa, aldiro aldiro, frustratzen, zapuzten joaten zen, aurreratu egiten zitzaizkigulako.

Eta honi gehitzen badiogu, nolako mehatxu eta koakzioak pairatu zituzten baita ikertzaileek eurek ere, Enrique de Federicok berak ere, eta lekukoek nolako mehatxuak jaso zituzten… Haietako bat bortxatu ere egin zuten. 1964 lekukoa, Guatemalakoa, Barez guardia zibilak kontatutako konfidentziei buruz deklaratu zuena, bortxatu egin zuten. Honek bere deklarazioa egin zuen auzitegian, eta egun gutxiren buruan bahitu egin zuten, jipoitu, zigarroekin erre zuten eta, ondoren, bortxatu. Egoera benetan kezkagarria izan zen epailearentzat eta fiskaltzarentzat, gu baikinen geneuzkan lekuko gutxi horiek babestearen arduradun, eta haien segurtasuna bermatu behar genuen. Eta horregatik lekuko horrekin gertatutakoa guretzat etsigarria izan zen, bai Javier Gomez de Liaño instrukzio epailearentzat eta bai niretzat.

Lekuko babestu gehiago ere bazeuden; Pedro Migueliz Txofo , Angel Lopez Carrillo, Velazquez Soriano guardia zibila… Baina, hauek epaitegian deklaratu eta berehala prentsan agertzen ziren haien izenak.

Bai, ikerketak interes publiko handia zuen, eta jarraipen mediatikoa ere bai, eta nahiz eta sumarioa sekretupean egon, tamalez, ezin izan genuen izen batzuk argitara ateratzea saihestu. Txoforen kasuan, gainera, jazarria izan zen, eta bideokamera batekin grabatu ere egin zuten. Eta horregatik hainbat lagun auzipetuak izan ziren.

Eta nondik zetorren jazarpen hori?

Ingurutik.

Intxaurrondo ingurutik?

Zehatzago, Galindoren ingurutik.

Zuen kontrako mehatxuak ere izan ziren, ez? Irakurri dut Gomez de Liañori segurtasuna bikoiztu ziotela…

Zorionez, bai epaileak eta bai nik aspalditik genituen segurtasun pertsonalerako neurriak, bai etxean eta bai etxetik kanpo. Ondorioz, hainbat arlotan egindako ezkutuko mehatxuak besterik ez zen gertatu. Baina, Auzitegi Nazionalean ohikoak dira horiek.

Hedabideek ere gogor jo zuten zuen kontra. Hainbat hedabidek sistema bera arriskuan jartzea eta ETAri laguntzea leporatu zizueten.

Bai, lazgarria izan zen, eta ikerketen hasieran bakardade handia sufritu genuen. Hain zuzen ere Intxaurrondo ingurura begira hasi ginenean, komunikabide gehien-gehienek ez zuten ulertu nola Auzitegi Nazionaleko epaileek eta fiskalek denbora galtzen genuen hain urrunekoak ziren gertakariak ikertzen, ETAk espainiar gizartea kolpatzen jarraitzen zuen bitartean.

Oso kontziente ginen gertaera kriminal oro ikertu behar genuela, eta zehazki gertaera hauek ikertu behar genituela, Zigor Kodean aurkitu daitezkeen larrienak izanik; hala baitira hilketa, bahiketa eta tortura delituak, eta are gehiago delituak Estatuko Segurtasun Indarren eta Barne Ministerioaren ingurutik sustatutakoak eta egindakoak badira.

G uretzat hori izan zitekeen ustelkeriaren modurik larriena. Garai hartan, 1995ean, ikerketa abiatu zenean, kasu pila bat zeuden irekita ustelkeriagatik, eta iritzi publikoari kezkagarriagoa iruditzen zitzaion ustelkeria ekonomikoa -diru publikoen erabilera okerra, edo diru berezien kontua, Roldan eta abar-, Galindo bera ikertzea baino. Gainera, Galindok ordurako ETAren komando pila bat desegin zituen, eta borroka antiterroristako benetako heroia zen, ibilbide luzea zuen. Noski, iritzi publikoari Galindo iruditzen zitzaion heroia, eta hura ikertzen ari ginen epaile eta fiskalak, berriz, gaiztoak.

Hain zuzen ere, oso gogoan dut gu babesten gintuen hedabide bakar horietako batek gure ikerketari buruz idatzitako editoriala. "Auzitegi Nazionala, Alamo juidiziala". Izan ere, kanpaina mediatiko eta politiko oso bat gauzatu zen gure kontra. Kanpaina politikoa alderdi handietako hainbat sektoretatik iritsi zen; Auzitegi Nazionalaren zilegitasuna, Auzitegi Nazionalaren existentzia bera, auzitan jartzera iritsi ziren, estatu terrorismoa deitzen genuena ikertzen hasi ginenean.

Hau da, erakunde terrorista ohikoen, narkotrafikoaren edota antolatutako gaizkile taldeen kontrako borroka egitera mugatu ginenean, denak ziren aupadak eta zorionak. Baina, 1994tik aurrera, klase ekonomikoko boteretsuen kontra abiatu ginenean eta, 1995etik aurrera, GALen inguruko ikerketak hasi genituenean eta ikerketa horiek Barne Ministerioaren beraren ateetara iritsi zirenean, orduan hasi ziren hainbat politikoren ahots kritikoak entzuten. Batere lotsarik gabe euren ignorantzia erakutsiz, eta gainera beste norbaitek gidatuta, Auzitegi Nazionalaren funtzionamendua eta bertako epaile eta fiskalena auzitan jartzen hasi ziren.

Eta kanpaina mediatikoarekin eta aipaturiko kanpaina politiko horrekin batera, erabateko bakardadea zen gurea. Baina oso kontziente ginen aurrera jarraitu behar genuela, ezin genuela beste alde batera begiratu, eta orrialde hori pasatu egin behar zela, eta orrialde bat pasatu ahal izateko, ezinbestekoa zen liburua bukaeraraino irakurtzea.

Epaiari dagokionean, hor egon ziren bi akusazio ez zirela kontuan hartu. Adibidez, zuek lesio delitua egozten zenieten akusatuei…

Torturak. Torturak, bai, baina delitua egin zenean indarrean zegoen Zigor Kodea aplikatuta, eta horietan zigorrak txikiagoak ziren. Baina ez zen kontuan hartu. Fiskaltzak torturak eta talde armatuko kide izatea egotzi zien, baina epaiak ez zituen delitu horiek kontuan hartu. Torturei zegokienean, froga nahikorik ez zegoela esaten zuen epaiak. Busoten agertutako gorpuen ondoan bendak agertu ziren, azkazalak erauzita zituzten, mekromina eta linimentu arrastoak zeuden… baina, epaimahaiaren arabera, ez ziren froga nahikoa errugabetasun presuntzioa apurtzeko. Eta talde armatuari dagokionean, epaimahaiak erabaki zuen gertakari hauen erantzuleek ez zutela talde armatu bat osatzen, baizik eta bakartutako gertakari bat zela, eta talde armatuari dagokion sistematikotasuna eta errepikapena falta zitzaizkiola.

Zein da zuri bost urteko instrukzio horren inguruan gelditzen zaizun sentipena?

Mota honetako ikerketak eta epaiketak, hain modu sakonean bizi dituzu, grabatuta gelditzen dira. Izan ere, oso une delikatuak izan ziren espainiar gizartearentzat eta Zuzenbide Estatuaren egonkortzeari dagokionean. Beraz, gelditzen zaidana poz handi bat da, amaierara iristea lortu genuelako eta bidean jarri zizkiguten oztopo izugarriak gainditzea lortu genuelako; oztopoak alde guztietatik, ez soilik ikerketa polizial eta judizialari dagokionean, alde politikotik ere jarri zizkiguten oztopoak.

Izan ere, prozedura honetan, eta nabarmendu egin nahi dut, bitxia baita Espainian hain gutxi idatzi izana honi buruz, Botere Judizialak inoiz idatzitako orrialde disdiratsuenetako bat idatzi baitzen 1997ko apirilean, CESIDeko agirien desklasifikazioari dagokiona. Izan ere, aurretik kolore ezberdineko bi gobernuek uko egin zioten agiri horiek desklasifikatzeari, eta erabaki juidizial batek agindu zuen haiek desklasifikatzea. Aurretik Perote koronelak atera zituen argitara, eta zorionez Gorenaren epai hori historikoa da. Izan ere, erabaki politiko bat bota zuten atzera, lehenik sozialisten garaiko ministroen kontseiluak hartutakoa eta ondoren PPko gobernuak hartutakoa. Izan ere, oposizioan zela PPk desklasifikazioa agindu arren, gero, boterera iristean, esan zuten segurtasun nazionalaren izenean ezin zituztela paper horiek argitara atera. Beno, ba, Auzitegi Gorenak, Auzitegi Gorenaren plenoak, sententzia historiko batean, Zuzenbide Estatuaren nagusigotasunaren doktrina deitzen dena ezarri zuen, atzera bota baitzuen ministroen kontseiluaren erabakia eta gobernu berriari agindu zion agiri horiek entrega zitzala, zantzu izaera ez ezik, froga izaera zutelako, hain zuzen ere, gertaera horiek Intxaurrondo ingurutik zetozela frogatzeko.

CESIDeko agiri horiek ezinbestekoak izan ziren bai Lasa-Zabala auzirako eta bai Marey auzirako, ezta? Eta, hain zuzen ere, bi kasu horiek dira GALen erantzukizunetan urrunen iritsi diren bi kasuak.

Bai, halaxe da bai. Batez ere Mareyren bahiketan, non Barne ministroarengana eta Estatu idazkariarengana eta Poliziaren zuzendariarengana iristen diren; eta gurean, Lasa-Zabalarenean gobernadore zibilarenganaino, Julen Elgorriagarengaino.

Essan daiteke bi kasu hauek paraleloan garatzen direla. Batetik Garzon dago Marey auziarekin eta GAL auziarekin, eta bestetik, Bueren, Lasa eta Zabalarekin.

Bai, noski. Eta hor badago datu bat ezinbestekoa Guardia Zibilarengana eta Intxaurrondora iristeko, eta datu hori da Auzitegi Nazionalean ikerketak hastea ahalbidetzen duena. Izan ere, Segundo Mareyren bahiketaren harira Amedok deklaratu zuen pertsonaz nahastu zirela konturatu zirenean, Marey ez zela ETAko kide bat konturatu zirenean, bi aukera izan zituztela aztergai; edo hura hil eta kare bizitan lurperatu, edo askatu. Kare biziaren datua izan zen Jesus Garcia Alacanteko polizia judizialeko inspektorearen buruan argia piztu zuena. Deklarazio horiek prentsara filtratu ziren, eta Garciari arreta eman zion kare biziaren kontu horrek. Oroitu zen nola hamar urte lehenago bi gorpu agertu ziren kare bizitan lurperatuta, eta oraindik identifikatu gabe zeudela eta haien gorpuzkinak oraindik Alacanteko hilerrian zeudela.

Orduan erabaki zuen Auzitegi Nazionaleko fiskaltzara etortzea, eta bertan Ignacio Gordillok hartu zuen. Orduan hasi zen ikerketa. Garai hartatik desagertutzat jotzen diren pertsonen zerrendan begiratu zen, eta hortik jarri ginen kontaktuan familiekin, Iñigo Iruin abokatuaren bidez, eta hortik lortu genuen gorpuak identifikatzea, DNA frogak egin ondoren.

Eta inspektore hori izan zen gero dramatikoki zerbitzuan zela hil zena, epaiketan bertan, bihotzekoak jota, eta fiskalaren galderei erantzun ostean, nire galdeketaren ostean. Oso dramatikoa izan zen. Hura izan zen polizia honek Espainiari emandako azken zerbitzua. Polizia inspektore honi esker izan ez balitz, Jesus Garciari esker izan ez balitz, ez ginen inoiz iritsi ginen tokira iritsiko.

Ikerketak berehala Intxaurrondora begira jarri zintuzten, eta ikusi zenuten Intxaurrondon oso altu iristen zirela ardurak. Baina, Galindo ETAren kontrako borrokan goraipatuenetako bat zen. Pentsatzen dut haren kontrako pausoa ematea, presioak eta abar kontuan hartuta, ez zela erraza izango...

Niretzat, fiskal gisa, oso gogorra izan zen. Izan ere, nire ohiko lana ETA erakunde terroristako kideen kontrako kasuak eramatea zen, eta lan horretan ikerketa ugari egin nituen Intxaurrondoko komandantziak egindako atestatuekin, eta horiei esker iritsi ahal izan nuen ahozko epaiketara eta zigor epaiak lortzera. Alegia, Intxaurrondoko komandantziak egindako lana fiskaltzarentzat ezinbestekoa zen. Beraz, lehen ikerketak Intxaurrondoko guardia zibilengana eramaten gintuela konturatu ginenean oso gogorra izan zen; oso gogorra izan zen egoera hori barneratzea. Baina guztiz kontziente ginen ezin genuela beste alde batera begiratu, guztiz ezinbestekoa zela, gure Zuzenbide Estatuaren eta gure gizartearen higieneagatik, azken muturreraino iristea, eta benetako egileak identifikatzea. Izan ere, nahiz eta askorentzat oso zaila izan den terrorismoaren kontrako borroka hori, inoiz ezin da amore eman, eta inoiz ezin da jarri erakunde terrorista bat jartzen den maila berean, inoiz ezin dira legearen mugak gainditu. Eta, hain zuzen ere, ikertzea, atxilotzea eta frogak aurkeztea agindu zaien horiek direnean muga gainditu dutenak eta gaizkile bihurtu direnak, Zuzenbide Estatuaren indarrarekin eta Justizia Administrazioarekin erantzun behar zaie.

Zalantzarik gabe?

Zalantzarik gabe. Baina garai hartan... Orain oso argi dago, baina garai hartan, ikerketak hasi genituenean, asko kostatu zitzaigun. Ni bizi nintzen tokian, adibidez, bizilagun askok, lagun askok, hitza ukatu zidaten; ordu arte nire lana txalotzen zuen jendea, komunikabideetan-eta ETAren eta GRAPOko komandoen kontra ikusten nindutenean animatzen ninduen jendea zen, baina Galdindo jenerala espetxeratzeko eskatu nuenean, ez zuten ulertzen nola gal genezakeen denbora horretan, ETAk atentatuak egiten jarraitzen zuen bitartean. Eta egon zen nire inguruko jendea, nire lagunak, hitza ukatu zidatenak.

Eta sentimendu hori orokorra zen.

Bai, sentimendu hori oso orokorra zen iritzi publikoan. 'Epaile eta fiskal hauek, zertan ari dira? Zergatik ari dira euren denbora galtzen? Zergatik ez dira erakunde terroristak ikertzera mugatzen? Hau gertatu zenetik hainbeste denbora igarota, hau pasatzen utzi behar da, orri hori pasatu egin behar da, eta gaiaz ahaztu'. Zorionez, sentitzen genuen bakardade horri aurre egin, eta gai izan ginen aurrera egiteko. Nahiz eta momentu batzuetan beldur gehiago ematen zigun eskuin muturraren atentatu batek, erakunde terrorista baten atentatu batek baino, jarraitu egin genuen.

Esaten da Bueren epaileak kasua utzi zuela ez ziolako Galindori aurre egin nahi. Hori hala da?

Carlos Buerenek hainbat urte zeramatzan Auzitegi Nazionalean presio handiarekin, baita bere familiarekiko presio handiarekin ere. Mehatxuen kontua, segurtasunaren kontua... Nik badakit bere familian ez zeramatela oso ondo mehatxu eta presio etengabe hori, segurtasun neurriena, eta benetan pentsatzen dut Buerenek erabaki hori hartzen duenean bere familiagatik hartzen duela. Erabaki pertsonala izan zela, eta ez Intxaurrondo ardatz zuen ikerketa bati aurre egin nahi ez ziolako.

Bi akusatu -Jorge Argote abokatua eta Rafael Vera Segurtasunerako Estatu idazkari ohia- absolbitu egin zituzten, baina delitua estaltzea egozten zitzaien. Epaiketan, ordea, argi gelditu zen mugimendu ugari egin zirela gertatutakoa estaltzeko, hainbat lekuko isiltzeko. Bayo akusatuari, esaterako, dirua eman zitzaion AEBetan hegazkin pilotu izateko ikastaro bat ordaintzeko, eta horrela isilik mantentzeko...

Bai, Dorado eta Bayoren prejubilazio espedienteak eta ezgaitze espedienteak zeuden, hegazkin ikastaroak... Bagenekien, hala ere, Argoteri eta Verari egozten genizkien delituak frogatzea oso konplexua izango zela. Delitua estaltzea egotzi genien, eta teknikoki zailtasun handiak genituen, hain zuzen ere, egileek, Doradok eta Bayok, ez zutelako inolako informaziorik eman ildo horretan.

Segurtasunerako Estatu idazkariari dagokionean, nik esan behar dut niretzat Vera estatu idazkari onenetako bat izan zela. Hain zuzen ere, bere auzipetzea eskatu baino sei hilabete lehenago, Estatu Idazkaritza utzi zuenean, Auzitegi Nazionaleko fiskaltzak bazkari bat egin zuen haren omenez, eta plaka bat oparitu genion egindako lanagatik. Baina, ikusi genuenean haren ustezko partaidetza delitu hauen estaltzeari dagokionean, diru ordainketa batzuk eginez eta ezgaitze espediente batzuk oso modu ezohikoan tramitatuz, ba, dezenteko minarekin, baina egin beharrekoa egin behar genuen. Hura auzipetzea eskatu.

Ez Auzitegi Nazionalak eta ez Auzitegi Gorenak ez zuten talde armatuaren delitua onartu Lasa-Zabala eta Marey auzietan. Baina, badago kasu bat, zuk zerorrek eramandakoa gainera, mertzenario bat talde armatuko kide izateagatik zigortu zutena. Hain zuzen ere, Robert Caplanneren hilketagatik epaitutako Ismael Miquel mertzenarioaren kasua.

Bai, gizon hau adarra jotzen ibili zitzaigun. Deklaratuko zuela esaten zuen, baina Garzonen aurrean bakarrik, eta auzi hori Instrukzio 4. epaitegiak eramaten zuen, Carlos Divarren auzitegiak, eta ez Garzonen epaitegiak. Denbora luzea aritu zitzaigun horrela.

Bestetik, hor izan genuen arazo bat, eta zen Miquelen kontaktua izandako polizia, Jorge de Haro, leku ezezagunean aurkitzen zela, eta hala jarraitzen du gaur egun ere, Hego Amerika inguruan ere. Hura pieza garrantzitsua zen auzi honetan. Hain zuzen ere, herritar frantses baten hilketa batean, Robert Caplannerenean, onartu zuen Auzitegi Nazionalak, lehen aldiz, talde terroristako kide izateagatik zigorra ezartzea. Hirugarren Zigor Salarena izan zen epaia, Angela Murillok idatzitakoa.

Eta nola da posible auzitegi berak mertzenario bakar baten kasuan talde armatuaren delitua onartzea, eta talde oso bat dagoenean -Intxaurrondotik jarduten zuen talde oso bat- ez zigorrik ezartzea talde armatuko kide izateagatik? Ez dirudi oso logikoa, ezta?

Hori da epaimahai ezberdinak daudenean ematen den disfuntzioetako bat, nahiz eta biak organo judizial beraren barnean egon eta nahiz eta antzekotasun handia duten bi kasu epaitu. Behar bada, zenbait froga elementuren balorazioa ez zen berdina izan bi epaimahaientzat, eta agian epaimahai honi Caplanne auzian emandako frogak pisuzkoagoak iruditu zitzaizkion. Egia da delitu hori Caplanne auzian mertzenario batzuen kasurako onartzen dela, eta ez Lasa eta Zabalaren kasuan.

Bestalde, aipatzekoa da Ismael Miquel kontratatzen duen polizia bera dela mertzenarioari ihes egitea aholkatzen diona, eta Thailandiara bidaltzen duena. Eta gure susmo argia da Thailandiara bidaltzen duela, hain zuzen ere, maletan drogak sartu, hango poliziari ohartarazi eta han atxilotua izan dadin, eta ez dadin inoiz gehiago Espainiara itzuli. Bizitza guztiko zigorra jarri zioten han, erregearen indultu bati esker bueltatu zen, eta orduan jarri zitzaion eman zigorra Caplanne auziagatik.

Beraz, poliziak berak, kontratatu ondoren, tranpa jarri zion.

Bai, berak eman zizkien DNI faltsuak Frantziara joateko, berak eman zien informazioa atentatua egiteko, armak, dirua... eta istorio honetan guztian makurrena da, gaizki ateratzen denean, alde egiteko esaten diola Miqueli, besteak, eskuin muturreko hiru kideak, atxilotzekotan zirela esanez.

Bestalde, talde armatuaren delituari dagokionean, guk une horretan bagenuen Auzitegi Konstituzionalaren oinarrizko pieza bat, GALen prozedura guztietan errepikatzen genuena. Konstituzionalaren sententzia bat zen, eta zera zioen: indarkeria erabiliz ordena konstituzionala iraultzea helburu duten taldeak bezain terrorista dira, ordena konstituzionala babestea helburu hartuta, erakunde terrorista horietako kideen kontra delitu ekintzak egiten dituztenak. Horrelakoetan ere ordena konstituzionala iraultzen delako, justizia nork bere esku hartuz.

Eta aipatu duzun polizia hori, De Haro hori, Bilboko polizia-etxekoa zen, Amedo eta Dominguez bezala?

Ez, ez, Barne Ministerioari lotua zegoen, hemen Madrilen. Nik uste dut Informazio Komisaria Nagusiari lotuta zegoela.

Matxikote eta Brionen kasua ere zuk eraman zenuen; Miguel Bresciaren kontrako auzia. Hau ere bitxia izan zen, gertatu eta hainbat urtera agertu zelako lekuko bat.

Bai, hala da. Gustatuko litzaiguke ikerketa bat hasten dugunean zuzeneko frogak edukitzea, erraz eskuratzeko moduko frogak edukitzea, baina askotan zailtasunak izugarriak dira, denboran oso urrun gelditzen diren gertakariak ikertzen ari garelako eta garai batean presioa egin zelako ikerketarik egin ez zedin. Hau izan zen GALekin lotuta epaitu zen azken kasuetako bat, eta hau ere oso kasu zaila izan zen. Izan ere, geneukan froga oso ahula zen. Bi gaizkileren lekukotza besterik ez.

Zigor prozeduran, deklarazio bati sinesgarritasuna ematerakoan, hainbat elementu ezinbestekoak dira; ez bakarrik deklarazioa egiten dutenen egoera pertsonala, baita deklarazio horrren edukia berretsi ahal izatea, eta ematen dituen datuak beste froga elementu batzuekin egiaztatu ahal izatea ere. Eta objektiboak badira, askoz hobe.

Eta hori da kasu hauetan oso zaila gertatu dena, ezta?

Bai, zaila izan da, oso zaila.

Orain, 30 urte geroago, zure ustez, zer da, judizialki, GALetik agerian gelditu dena?

Judizialki %50 dakigu, izan ere, 1983tik 1987ra 27 hilketa egin ziren, eta esango nuke horien erdietan baino ez zirela egileak zigortu. Baina, egile materialei eta egile politikoei dagokionean, mundu guztiak dakigu nondik datorren, baina beste kontu bat da hori maila judizialean egiaztatzea. Ezin izan zen egiaztatu.

Eta honetatik guztitik epaiketara eraman ahal izan den horrek asko esaten du Espainiako Botere Judizialaren sendotasunaz eta independentziaz, eta esan dezakegu Zuzenbide Estatuaren garaipen handi bat izan zela. Izan ere, bizitza politikoan goi mailako ardurak zituztenen erantzukizunak argitzea lortu zen eta, oso une zailetan, Justiziak iritsi behar zuen tokira iristeko oztopo handiak gainditu behar izan zituen.

Gerra zikina estatu askok erabili duten tresna da, baina gehien-gehienetan ez da GALen kasuan iritsi den argitze mailara iritsi, nahiz eta GALi buruz oraindik asko dagoen argitzeko.

GALen auzian gauzak argitu dira, ikertu dira eta judizialki epai zigortzaileak lortu dira. Eta beste toki batzuetan, adibidez Erresuma Batuan, Alemanian eta Frantzian, estatuaren estoldetan dabiltzanek inpunitate osoz jardun dute. Eta ez dut aipatu ere egingo zer gertatzen den AEBetan, non halako gertaerak ez diren delitu gisa hartzen, baizik eta gerraren parte bezala, legaltasunetik at edozer gauza egiteko lizentziarekin.

Beraz, zure ustez %50 hori ez da gutxi.

Ez da gutxi, ez. Inoiz ezin dugu gustura gelditu izaera honetako delitu bat, hain larria den delitu bat, egileak identifikatu gabe ixten denean, baina esan dezakegu balantzea, beti ere beste estatu batzuekin alderatzen bagara, oso ona dela.

Hiru kasu eraman dituzu GALekin lotuta. Geldituko zitzaizun arantzatxoren bat, ezta? Alegia, pertsona batengana edo batzuengana ezin iritsi izana, norbait akusatuen aulkian ezin eseri izana...

Hor bazeuden bi pertsona, Lasa-Zabala auzian, eta bai epaileak eta bai nik ziurtasun osoa genuen horiek ere parte hartu zutela gertakarietan. Bi ofizial ziren, eta ez ginen iritsi haien kontrako froga nahikoa lortzera, akusatuen aulkian esertzeko. Eta egon zen beste ikerketa bat, benetan frustragarria gertatu zitzaidana, Monbar tabernako atentatuarena. Une jakin batean ni arduratu nintzen gai hartaz, eta ezin izan genuen argitasunik bilatu iluntasunez jositako baso horretan. Ezin izan genuen akusaziorik zehaztu, nahiz eta Kursaal kasinoaren ateetaraino iritsi ginen, eta Amedok eta Dominguezek, diru berezien kontura, kasinoan egiten zuten gehiegizko gasturaino iristea lortu. Baina, ez genuen hortik pasatzea lortu.

Berriki Galindori erabateko asktasuna eman diote. Zein da zure irakurketa honi buruz?

Frustragarria izan liteke, halako zigor handi bat horrela gutxitzen ikustea. Baina espetxe araudiak aurreikusten du zenbait osasun egoerak zenbait presoren alde jokatzen dutela, eta osasun egoera hori egiaztatu bada, eta egiaztatu baldin bada ez dagoela delitua berriro egiteko arriskurik, nahiz eta niri harrigarria egin zigorra hain modu arinean betetzeagatik, nik legedia errespetatu behar dut, eta hori da espetxe araudiak dioena. Halere, iritzi publikoarentzat ulergaitza izan liteke halako zigor handi bat hain murriztuta ikustea.

ESANAK:

"Monbar tabernaren auzian Kursaal kasinoaren ateetaraino iritsi ginen. Baina ez genuen hortik pasatzea lortu. Benetan frustragarria gertatu zitzaidan"

"Kanpaina politikoa alderdi handietako hainbat sektoretatik iritsi zen; Auzitegi Nazionalaren zilegitasuna, Auzitegi Nazionalaren existentzia bera, auzitan jartzera iritsi ziren, estatu terrorismoa deitzen genuena ikertzen hasi ginenean"