Argituz giza eskubideen aldeko elkarteak «ETAren indarkeriaren eta indarkeria politikoaren biktimen oroimen bateratzailea» eratzeko aukera aztertu du Orain da Garaia. Posible al da esparru lokalean biktimen oroimen bateratzailea? Esperientzia eta erronkak izeneko txostenean. Lana egiteko, elkarteak elkarrizketak egin ditu «sentsibilitate politiko guztietako» eragile eta biktimekin, eta eztabaida publikoa eta liskarra sortu duten hainbat kasu ezagun aztertu. Andres Krakenberger eta Carlos Martin Beristain Argituz-eko kideek aurkeztu dute dokumentua.

Txostena hiru zatitan banatuta dago. Lehenengoan, biktimei eskainitako aitorpen ekinaldiak eta oroimen kolektiboko neurri sinbolikoen nazioarteko esperientzia aztertu dute. Bigarrenean, EAEn oroimenaren inguruan izandako hainbat esperientzia ikertu dituzte, eta arazoak, zailtasunak eta protagonisten hausnarketak azaldu. Bereziki «arazotsuak» diren kasuak aztertu dituzte, eta estatuko segurtasun indarren, GALen eta ETAren biktimen testigantzak jaso dituzte. Hirugarren atalean, berriz, Euskal Herriari dagokion oroimen kolektiboa eraikitzeko erronkak eta ikasketak jorratu dituzte.

Biktima guztiak bere barnean hartuko duen memoria eraikitzeko, txostenaren egileek ezinbesteko iritzi diote urratsak egiteari eta «adostasun zabala» bilatzeari. «Ezker abertzaleak, ETAk eta estatuak urratsak egin behar dituzte giza eskubideen urraketak izan direla aitortzeko, eta alderdi batzuek ere aitortu beharko dute eskubide urraketa asko babestu eta estali dituztela».

Euskal Herriko biktima askoren ekarpenak aztertu ditu Argituz-ek txostenean, eta haien oroimenaren alde egindako ekitaldi askok ez dutela erakundeen babesik izan nabarmendu du. Txostenak dioenez, GAL, eskuin muturreko taldeen eta estatu indarkeriaren biktimen kasuan, erakundeen «ahanztura» gaur egun arte egon da, eta Martxoaren 3ko biktimak eta Mikel Zabalzaren kasuak adibide gisa jarri ditu. Egoera horren oinarrian biktimen oroimenaren «politizazioa» dagoela uste du Argituzek, eta ohartarazi du horrek biktimen minaren erabilpena sortu dezakeela. «Biktimak ezin daitezke inongo alderdien ondare izan», esan du Martin Beristainek.

Hala, estatuaren bertsio ofizialak ukatutako kasuetan, heriotza eragin zuten torturen biktimen edo eskuin muturreko taldeek eragindako erailketen kasuetan egia jakiteko eskubidea ezinbestekoa dela dio elkarteak, hori «demokraziaren kalitatearen onerako» izango delakoan.

Argituz-ek dioenez, Euskal Herrian ez da lortu oraindik giza eskubideen urraketa guztiak «globalki» onartuak izatea, baina «bizikidetzarako zubiak» apurka egiten ari dira. «Bidea ez da samurra izango, baina badakigu zer egin behar dugun bidea eraikitzailea izan dadin».

ETAk ekintza armatuak eten izana oroimen bateratzailea eraikitzen «lagungarri» izan daitekeela uste du elkarteak, baina egoera politikoan egon den aldaketak «jarrera politikoetan eta politika zehatzetan» ere eragina izan beharko lukeela gaineratu du.