Ipar Euskal Herriko kolore politiko ezberdinak gela berean bilduak bake prozesuaren alde mintzo, azkenaldian behin baino gehiagotan ikusi den argazki hori berretsi zuten atzo Baionan. Aldi honetan, mezu nagusia euskal presoen gaia zuten. Frantziako Gobernuari eskatu diote «legea aplikatzeko, ez gehiago, ez gutxiago», Lucien Betbeder Auzapezen Biltzarreko presidenteak borobildua. Hots, «zuzenbide komuna aplikatzeko», Jean Rene Etxegarai Euskal Elkargoko presidente eta Baionako auzapezaren esanetan. «Zergatik ez dituzte euskal presoek beste presoen baliabide berak? Nik uste nuen delitu politikoak desagertu zirela François Mitterrand boterera iritsi zenetik eta Segurtasun Gortea desagerrarazi zutenetik», erantsi zuen Etxegaraik. Hortaz, euskal presoen hurbiltzea, baldintzapeko askatasunak aplikatzea, zigorra bururatzen ari direnak edo eri diren presoak askatzea, hori dute eskaera zehatza.

Mezu horrekin joatekoak dira heldu den larunbatean bakegileek antolatu Parisko manifestaldira. «Eskaera ez da berria, eta, erantzuna ez denez iristen, bada, bere bila joanen gara», horra egoera sinpleki azaldua Emilie Dutoya Akitania Berriko hautetsi sozialistaren hitzetan. Orotara, 1.007 hautetsik dute bat egin deialdiarekin. Luhusoko (Lapurdi) gertakarien biharamunean baino 350 hautetsi gehiago dira.

Hori bai, orain arte zenbait «keinu» izan direla gogoratu zuen Vincent Bru diputatu zentristak (Modem), Emmanuel Macron Frantziako presidentearen gehiengoaren parte denak; esaterako, zazpi euskal presori kendu izana bereziki zainduriko presoen estatusa (DPS), eta preso bat Fleury-Merogistik Mont-de-Marsanera lekualdatu izana: «Horrek erakusten du Justizia ministroak ulertu duela dosier hau molde seriosean lantzeko dagoen urgentzia. Hori egiten badu, eginen du, segur aski, Matignon eta Eliseoren baimena duelako».

Segur aski dio Bruk, agian, ez duelako baieztapen ofizialik alde horretatik. Baina bilkurak eta gutun trukatzeak, izan, badira. Tartean, Frantziako Justizia Ministerioko ordezkariekin. Eta ukan solasetan ETAren disoluzioa «ez dute jartzen aldez aurreko baldintza bezala», Bruk baieztatu zuenez, kazetari batek egin galderari erantzunez. Gaia «solastatu» dutela azaldu zuen, «informazio gisa». Etxegaraik hori berretsi eta urrunago joan zen: «Mugaz bestaldean, ETAren desagertzea aldez aurreko baldintza bezala aurkezten dute. Ezin dugu bat egin horrekin. Hori da ezetz errateko molde bat. Desagertze hori espero dugu, baina ezin da hori izan aitzinatzeko baldintza bat».

Bizkitartean, «aitzinamendurako tarte handi bat» badagoela azaldu zuen Bruk. Lannemezango presondegira (Okzitania) joan dela berriki, han ikusiak salatu zituen: «Nola justifikatu bertan dagoen preso bat 28 urte hauetan preso atxikitzea? Nola justifikatu esklerosi anizkoitza duen beste preso batek oraindik preso segitzea? Munduko eta bereziki Europako estatu gehienetan libre litzatekeelarik? Nola esplikatu ministerio publikoak sistematikoki ukatzea baldintzapeko askatasun aukerak? Epaileek berek eskatu dituztenak batzuetan?». Max Brisson senatari eskuindarraren irudiko, Frantziako irudia dago hor jokoan, ez baitu gustuko Frantzia horren «ahul» ikustea.

Justizia trantsizionala

Euskal presoen «korapiloa» konpontzeko eta «justizia trantsizionala» ezartzeko beharra aipatu zuten bai Etxegaraik eta bai Brissonek. Eta Brissonek gehitu: «Gure iragana parez pare begiratzeko modu bat izanen baita. Sufrimendu guztiak, salbuespenik gabe, gure gain hartzeko. Eraiki dugun adostasun eta heldutasunaren indarrarekin. Adiskidetzea marmolean idazteko».