Kolpe handia eragin du Mizel Bergouignanen (Baigorri, Nafarroa Beherea, 1947) heriotzak Ipar Euskal Herrian. Atzo zendu zen, eritasun larri baten ondorioz. Irulegiko Sotoko lehendakari ohia, Iparretarrak erakundeko kide ere izan zen. Joan den abenduaren 16an ETAren armagabetzearen kontra Luhuson izandako polizia operazioan atxilotu zuten, beste lau lagunekin batera. Politika, ekonomia eta kultura arloan engaiatua, hutsune handia utziko duela azpimarratu dute bere ibilbidea jarraitu duten lagun eta hurbilekoek.

Baigorriarra sortzez, Makean (Lapurdi) instalatu zen laborari, behi esnedunekin, baina laster hartu zuen aitaren segida ardogintzan Irulegiko Sotoko lehendakari bilakatuta. «Luzaz ez zen zuzendaririk, beraz, egiten zuen lehendakari eta zuzendari lana», gogoratu du Jean Marie Crouspeyre Irulegiko Sotoko zuzendaritza kideak. «Enpresa ez zen orain bezain ezaguna eta zabala. Lan anitz egin du sormarka lortzeko; Irulegiko mahasti sindikatuan ere ardurak zituen». Alde batera eta bestera egiten zituen bidaiak gogoan ditu Crouspeyrek: «Ez zen beldur. Lo guti egiten zuen Mizelek.Gizon azkarra zen, saka eta saka ari zen. Egin behar zenean egin behar zen, eta hara».

Ipar Euskal Herriko tokiko sagarraren aldeko Sagartzea elkartea sortzen elkarrekin aritu ziren Pantxika Maitiarekin. «Ongi ezagutu dut, bere engaiamendua anitzetan eredu izan dut», adierazi du. Saila egituratu eta Eztigar kooperatiba eratu zuten 1996an. Horrelako proiektuetan «momentu zailak» izanik ere, «bururaino» engaiatu zela dio. «Bertute handiko gizona, beti ere, gure lurraldearen garapenean zerikusia zuten proiektuetan».

Harreman gatazkatsua izan zutela oroitu du berriz Pantxoa Bimboire Merkataritza eta Industria Ganberako presidenteordeak. «Denek kooperatiba sortu zenean Arrosan —Ipar Euskal Herriko lehen kooperatiba— bazen gatazka bat Herrikoa eta Denek artean. Gu ikusiak ginen kapitalistak bezala». Hasieratik, kooperatiben defendatzaile sutsua izan zela argitu du Bimboirek. «Ekonomia zuen helburu, baina ekonomia soziala. Ez zuen bere buruarendako lan egiten, besteendako egiten zuen».

Garapen Kontseiluko zuzendaritzako kide ere izan zen eta 2003an, garaiko lau aldarrikapenak —euskal departamendua, laborantza ganbara, euskararen ofizialtasuna eta berezko unibertsitatea— aitzinatzen ez zirelako greba egin zutenen artean izan zen. «Bazen talde bat euskal ikuspegiarekin biltzen zena, eta borrokatu dugu lehenbiziko urteetan, hori mamitzeko», greban parte hartu zuen Patxi Nobliaren hitzetan. Garaian BERRIAri egindako adierazpenetan Garapen Kontseiluaren baliabide falta salatu zuen Bergouignanek. «Ez du ordezkatzen ahal erakunde baten beharra». Garapen Kontseilua bita n zatitu zela gogoan du Bimboirek. «Ez zen herabea. Gogor atxikitzen zituen bere posizioak. Ez nintzen beti berekin ados, baina beti posible zen mintzatzea, ideiak konfrontatzea... Euskal Herriarentzat galtze handia da».

Militante politikoa

Gaztetarik politikan engaiatu zen Bergouignan. «Gazte ginelarik elkarrekin abiatu ginen militantzian eta borrokan», kontatu du Filipe Bidart IKko militante ohiak. «Nik ditudan oroitzapenak, denak ez dira kontatzekoak, baina hitz batez errateko: borroka laguna zen. Borrokak sortzen duen anaitasun kartsu eta ezin-hautsizko horietarik zen gure artean». Herri Taldeetan lehenik, eta EMA alderdian ondotik, garaiko mugimendu abertzalea egituratzen parte hartu zuen. Militantzian kide izan zuen Richard Irazusta Hendaiako hautetsiak. «Pasa ditugu momentu asko elkarrekin, eta azken momentura arte militante zen. Egunero, bere familiako bizian, laneko bizian... Militantea. Benetako pertsona bat, besteei interes handia ekartzen zuena, beti. Denetaz interesatzen zena». Arlo anitzetan jardun zuela gogoan du Bidartek. «Mizel borroka armatuan engaiatua zen, garai hartako gure belaunaldiko gazte anitz bezala. Baina garai hartako klandestinitateko militante anitzen gisan, engaiatuak ginen beste borroka moldeetan, borroka guziak elkarrekin lotuak baitziren». Politikan eta ekonomian egindako lana goraipatu du: «Beti ari zen gogoetan, eztabaidan, beti gauza berriak asmatu nahian; sekulako harremanak ere bazituen. Hitz gutxitan errateko: borrokalaria eta langilea».

Eredu eta aitzindari gisa definitu du Menane Otxandabaratz EH Baiko kideak. AB eta EMA mugimenduetan elkarrekin ibili zirela gogoan du. «Enetzat, ezagutu ditudan lehen abertzaleetarik da. Beren belaunaldiak ireki zuen bide bat abertzaletasunean. Lehenago, barnealdean, baziren familia batzuk, eta horiek hor izateak indar gehiago ematen zuen. Ematen zuen konfiantza bat ere, guk ere, hartu genuen bide hori hartu behar genuela».

Azken hilabeteetan, Euskal Herriko gatazkaren konponbidean parte hartu du, era zuzenean. Abenduaren 16an, Luhusoko etxe batean atxilotu zuten, Txetx Etxeberri, eta beste hiru lagunekin batera. «Elkarrekin aritu ginen operazioaren alde teknikoa prestatzen, eta beraz poliziaren oldarraldia eta ondorengo atxiloaldia elkarrekin bizi izan genituen». Momentu «txarrenetan» ere beti «umore oneko eta odol hotzeko» egoten zen pertsona bat zen Etxeberriren. «Bizia eta beti irribartsua, hor ez dela irudikatzea zaila den pertsona horietarik zen». Lagun bezala oroitzen du Graxi Etxebehere militante abertzaleak ere. «Zuhaitz bat erortzen denean bezala, orain ikusiko da bere goratasuna, bere zabalera, eta ere, bere adarren hedadura. Euskal Herriak galtzen du anitz, baina Euskal Herriak ere berekin irabazi du anitz, dena eman baitio»