Parlamentaria zen Fernando Buesa ETAk hil zuenean, PSE-EEko taldearen bozeramailea Eusko Legebiltzarrean. Politikari bat. Hil zutenean, eragile politiko guztiek erreakzio politikoak izan zituzten. Lizarra-Garaziko Ituna hilzorian zegoen, EAJ-EAren eta EHren arteko gobernu ituna ere bai, eta batarekin zein bestearekin hausteko exijitu zioten PSE-EEk eta PPk orduko lehendakariari, Juan Jose Ibarretxeri. Lizarra-Garazikoa betiko bukatu zen, baita gobernu ituna ere. Buesa bere ideia politikoengatik hil zutela adierazi zuten atentatua gaitzetsi zuten gehienek. Arrazoi politikoak argudiatu zituen ETAk. Politikoa ez, oso politikoa izan zen hilketa hura, jatorrian zein ondorioetan.

Hamahiru urte geroago, Laura Mintegik atentatu haren jatorri politikoa azpimarratu du Eusko Legebiltzarrean. Batzuk asaldatu egin dira, beste batzuek kritikatu egin dute. Dena eztabaida parlamentarioaren logikaren barruan, EAEko fiskala agertu den arte, itxura guztien arabera Madrilgo nagusiak bultzatuta. Mintegik ez zuen ETA goratu, ezta biktimak iraindu ere. Hainbeste badaki Juan Kalparsoro fiskalak. Espainiako justiziak beste ustekabe bat ematen ez badu behintzat, fiskalaren ekimena ez da inora iritsiko. Baina abisua hor utzi du, esanez bezala: kontuz ibili, zuen hitz guztiak luparekin begiratu ditugu eta.

Esan, denok dakiguna besterik ez zuen esan Mintegik: Buesaren hilketak izaera politikoa duela. Baina diskurtso politikoa, esaten dena ez ezik, esaten ez dena ere bada. EH Bilduko eledunak ez zuen esan atentatu hark justifikazio politikoa zuenik, politikoki justifikatuta zegoenik, baina kontrakoa ere ez zuen berariaz esan. Hilketaren jatorri politikoaz ari zelarik, ez zuen zehaztu atentatu hark justifikazio politikorik ez zuela, bidegabekeria bat zela. Horregatik heldu diete Mintegiren hitzei heldu dieten bezala, eta itxuraldatu, egin ez zuena egozteko.

Orain gehiago dakigu Batasuneko hainbat buruzagik orduan pentsatzen zutenari buruz. Otegik, Buesaren parlamentukideak, gaitzespenari buruzko «joko semantikoetan» ez zuela sartu nahi esan zuen, Buesaren hilketa zela eta. Orain badakigu, barruak eskatzen ziona egin izan balu, hilketa haren aurka hitz egingo zuela. Baina ez zuen egin. Orduan ahotsa altxatu izan balu zer gertatuko zen ez dakigu: agian, hamarkada bat geroago gertatu dena lehenago gertatuko zen; baina, agian, hamarkada bat geroago etorri dena ez zen etorriko, batzuek ahotsa altxatu izanak mugimendua hautsi zezakeelako eta, ondorioz, ez zelako posible izango 2009-2010eko barne prozesuaren ondorioz ezker abertzaleak bere osotasunean jardun armatua bukatutzat ematea.

Susma dezakegu Mintegik, pertsonak, beste hitz batzuekin baloratu nahiko lukeela Buesaren hilketa, baina ETAren bukaera bide onetik eramatea lehentasun duen koalizioko bozeramaile gisa, oreka batzuk egitera behartuta dagoela. Euskal gizartearen gehiengoak eta EH Bilduren boto-emaile askok eskertuko lukete ETAren iraganari buruzko irakurketa kritikoagoa, eta horrek sinesgarritasun handiagoa emango lioke indarkeriaren arbuioari. Baina EH Bilduk edo Sortuk aurkari politiko guztiek eskatzen diotena egingo balute, ETAren iragan osoa gaitzetsiko balute, nekez izango luke ondorio onik oraindik burutzeke dagoen prozesua azkeneraino eramateko helburuan, pentsatzekoa baita zaildu egingo lukeela ezker abertzale politikoak eta ETAk norabide berean egitea hemendik aurrerako bidea.