Pello Otxandianok (Otxandio, Bizkaia, 1983) jaso du jada Imanol Pradales Eusko Jaurlaritzako lehendakariaren deia, hark alderdi politikoekin egin nahi duen bilera sortari begira. Elkarguneak bilatzeko eta gobernuarekin adostasunak lortzeko prest dagoela adierazi du EH Bilduko bozeramaileak, baina ohartarazi gai estrategikoei buruzko eztabaidak Eusko Legebiltzarrean egin behar direla, eta bertako errealitatea aintzat hartu behar dela. Estatutu berriaren inguruko eztabaidak «mugarik gabekoa» izan behar duela azpimarratu du.
Eratu da Eusko Jaurlaritza. Nolako egitura duen eta nortzuk osatuko duten ikusita, zer deritzozu?
Inoiz baino sail gehiago daude, eta ikusiko dugu horrek zer esan nahi duen. Ondorioetako bat zera izan daiteke, inoiz baino burokrazia gehiago izatea, kargu gehiago. Denborak esango du antolaketa berri hau eraginkorragoa den ala ez. Baina ikusten ditugu ondo hartutako erabakiak ere. Hezkuntza Saila bitan banatzea eta Zientziari eta Unibertsitateari sail propioa ematea, hori erabaki ona da. Sailburuei dagokienez, asko ez ditugu ezagutzen. Baina kezkatzen gaitu euskararen ezagutza mailak. Uste dut gobernuko kideek euskaraz jakin beharko luketela 2024. urtean.
Lehendakaritzara itzuli dira berdintasun politikak, Emakunde barne. Zer iradokitzen dizu horrek?
Hori ere erabaki ona da. Erabaki txarra izan zen, eta orain zuzendu egin da. Baina horrek ez du zertan gobernantza feminista ziurtatu. Gobernantza feminista bat bermatzeko zeharkakotasun handia behar da; beraz, ikusi beharko da hori nola artikulatzen den gobernuaren barruan.
Kargua hartzeko ekitaldian, sailburuek sailen lerro nagusiak aurreratu zituzten. Zerbaitek harritu zintuen?
Uste dut aurrerapauso batzuk egon direla. Osakidetza lehentasunezkoa dela inork ez du zalantzan jartzen, ez eta etxebizitzarekin arazo bat daukagula ere. Baina Etxebizitza sailburuaren hitzek harritu egin ninduten. Ez dugu miraririk nahi: egoera konpontzeko gai diren politika publikoak espero ditugu. Besterik da gero zure gaitasunak mugatuak izatea; besterik da noraino irits zaitezkeen lau urteko epean. Baina anbizioa izan behar da, eta gobernuek mahai gainean jarri behar dituzte dauzkagun arazoak konpontzeko errezetak.
Lehendakariak asteon iragarri du bilera sorta bat hasiko duela alderdiekin eta eragile sozialekin. Jaso duzu haren deia?
Bai, aurreneko hartu-emana izan dugu, eta hasi gara prestatzen.
Zer aldarterekin joango zara bilerara? Zer espero duzu?
Tira, hilabeteak daramatzagu esanez elkarlanerako prest gaudela. Baina elkarlan horrek diagnostiko argi bat behar du, lehenengo eta behin. Eta hortik aurrera jarri beharko genituzke helburu zehatzak. «Hona iritsi nahi dugu, hau da helburua»: hori da, nik uste, hauteskunde programan eta joan den asteko inbestidura saioan egin genuen planteamendua. Ikusiko dugu lehendakariaren jarrera zein den eta zer proposatzen duen.
Osasunaren aldeko herri ituna egin nahi du. EH Bildu prest dago itun hori babesteko?
Herri itun bat lortzeko, borondatea behar da, alde desberdinak eremu partekatu batean elkartzeko. Horretarako, elkarrizketa bat izan behar da, eta negoziazio bat. Gu prest gaude, eta ikusiko dugu zein den planteamendua. Baina planteamendua baldin bada esatea «hau egingo dugu eta orain eskatzen dizuegu honetara atxikitzea», uste dugu oposizioko alderdi bati ez dakiokeela halakorik eskatu. Aldiz, planteamendua baldin bada «denok kontziente gara arazo bat daukagula, horri buelta eman behar zaio, eta prest gaude zuekin batera bide bat egiteko», gu prest egongo gara horretarako.
«Herri itunak behar badira, parlamentutik hasi behar dira horiek eraikitzen».
Hain justu, inbestidura saioan elkarguneen garrantzia azpimarratu zenuen, eta sei elkargune proposatu. Oinarririk ikusten duzu horretarako?
Egon beharko luke. Uste dut kontziente izan behar dugula erronka sozialei ezin zaiela aurre egin soilik gobernu batekin, nahiz eta gobernu horrek gehiengo absolutua izan. Zeren oso konplexuak dira erronkak, eta jende askoren parte hartzea behar dugu. Uste dugu gauza askotan jar gaitezkeela ados, eta adostasun horiek ezinbestekoak direla.
Hala ere, Anduezak mezu zuzena igorri zizuen: «Gehiengo osoa daukagu, eta erabakiak hartzea guri dagokigu».
Gobernuaren erabakiak hartzea haiei dagokie; hori inork ez du zalantzan jartzen. Gehiengo osoa dauka; beraz, datozen lau urteetako lege guztiak onartuta daude. Baina horrela jokatu daiteke, edo beste modu batera: parlamentuan planteatu daitezke eztabaida politiko nagusiak, eta hortik abiatuta adostasunak lortzen saiatu. Gu prest gaude gobernatze horretan parte hartzeko, baina gobernuak erabaki behar du zer nahi duen EH Bildurengandik. EAJk eta PSEk badakite guk nola ikusten dugun herri hau, zer herri erronka ikusten ditugun. Herri adostasunak behar badira, parlamentutik hasi behar da horiek eraikitzen.
Hitzaldian aipatu zenuen beste bi gehiengo ere badaudela Eusko Legebiltzarrean. Horiek baliatzeko zer tarte dagoela uste duzu? Izan ere, inbestidura saioan agerian gelditu ziren EAJren eta PSEren arteko desadostasunak, euskararen inguruan eta autogobernuaren inguruan, besteak beste.
Autogobernuarena izango da eztabaida nagusia. EAJk eta PSEk badaukate akordio bat, baina auzia estrategikoa da. Beraz, kontuan hartuta bi indar abertzaleak eserlekuetan berdinduta daudela, norbaitek irudikatzen du EAJren eta PSEren arteko akordio bat, EH Bildu bazter uzten duena? Zein da eztabaidaren eremu posiblea, EAJk eta PSEk beren baitan adostu dezaketena soilik? Parlamentuaren %72 erabakitzeko eskubidearen alde dago. Errealitate hori ez da aintzat hartuko eztabaida hori izateko orduan? Eztabaida bat mugarik gabe gauzatu behar da, eta ezin da aldez aurretik mugatu PSEk onar dezakeen eremu horretara. Hori sekulako hutsegitea litzateke.
Aurreikusten da talka bat izango dela EAJk betoa ematen badio PSEri erabakitzeko eskubidearen aldagaian, hain zuzen. Hezkuntza Legean bazkidea hautatu zuen EAJk. Beldur zarete estatus berriaren gaian ere bazkide bera hautatuko duela, gobernuari eustea egon daitekeelako beste ezeren aurretik?
Hori EAJk erabaki beharko du. Gure ustez, herri honek badauzka gehiengo batzuk parlamentuan adierazita, eta horiei bide eman behar zaie. Hori ez egitea erabat zilegi da, baina gu ez gaude prest horren hipoteka geure gain hartzeko.
EAJk argi esan du ezinezkoa dela sozialisten oniritzirik ez duen testu bat Madrilera eramatea.
Jakin dezagun zein den PSEren iritzia ere. Aldebikotasun efektiboa eta berme sistema aipatu dira: zer esan nahi du horrek arkitektura juridiko-politikoari dagokionez? Horretaz hitz egin behar da. Ez du balio aldez aurretik hau esateak: «Ez, PSEk hau ez du onartuko; beraz, hori ez dugu eztabaidatuko». Bakoitzak arrazoitu dezala bere posizio politikoa eztabaida batean, ikusiko dugu adostasunak zeintzuk diren, eta gero ebaluatuko dugu zerekin joango garen Madrilera. Baina eztabaida guztiak aldez aurretik kamustea PSEri beto eskubidea ematea da.
Pradalesek esana du Gernikako Estatutua osorik betetzea dela lehenengo pausoa. Horrek baldintzatu al dezake abiapuntuaren adostasuna?
Ez. Denok nahi dugu Gernikako Estatutua osorik betetzea. Baina ikusiko dugu betetzen den. Bitartean, estatus politikoen inguruko eztabaida abiatu behar da, hau da, harreman ereduaren inguruko eztabaida. Zergatik? Abiapuntua ez delako kalitate oneko autogobernu bat, zeinari konpetentzia batzuk falta zaizkion. Estatua sukalderaino sartu zaigu; beraz, halabeharrez behar dugu eztabaida kualitatibo bat harreman ereduaren inguruan. Ezin da konpetentziak iritsi arte itxaron ondoren beste eztabaidari heltzeko.
Presarik ez dagoela diozu, baina kezkatzen zaitu Madrilen zabaldu den abagunea ez baliatzeak Sanchezen gobernuaren ezegonkortasunaren ondorioz?
Ba, ez dakigu; ikusiko dugu. Baina ezegonkortasunarekin daramatzagu urte asko, eta uste dut datozen urteak ezegonkortasun handikoak izango direla hemen, Espainian, Europan eta munduan. Beraz, inork ez dezala espero egonkortasun politikoko garairik, ez baita existituko. Baldintza hauetan egin behar da. Eta, hain justu ezegonkortasun handiko garai batean gaudelako, ondo definitu behar dugu gure estatus politikoa zein den, garai honi aurre egiteko.
«Eztabaida kualitatiboa behar dugu [estatuarekiko] harreman ereduaren inguruan».
Ehunek eta ezker abertzaleko beste talde batzuek argudiatzen dute eserleku gehiago izateak ez duela esan nahi independentzia gertuago dagoenik. Beste jarrera bat eskatzen dute: konfrontazioa, muturrera eramatea. EH Bilduk nola hartzen ditu kritika horiek?
Uste dut dikotomiak ez direla onak garai hau pentsatzeko: konfrontazioa versus adostasuna, instituziogintza versus herrigintza… Garai berri batean gaude, zentzu askotan aldatu dira gauzak, eta estrategia independentista bat ere pentsatu behar da garai berriak eskatzen dituen logika berrien arabera. Uste dut guk badaukagula bide orri bat ondo markatua. Guk aldarrikatzen dugu hiru gako daudela garai honetan: pazientzia estrategikoa izatea, ziurgabetasuna kudeatzen jakitea eta pragmatismo eraldatzailea planteatzea; hau da, gaurko baldintzetatik abiatzea, ez nahiko zenituzkeen horietatik. Ez dago bide orri magikorik, eta inork ez daki hiru edo lau urte barru zer agertokitan egon gaitezkeen Europan, munduan eta Espainiako Estatuan. Beraz, uste dut hiru oinarri horietan jarraitu behar dugula pentsatzen.
Autogobernu handiagoa, ongizate handiagoa: logika horretan planteatu duzue alderdi abertzaleek estatus berriaren eztabaida. Baina uste duzu jendeak ulertzen duela?
Ez behar beste, askotan beste dikotomia faltsu bat egiten baita: identitatearen eta auzi sozialen artekoa. Hori da debate honetako beste premisa faltsu bat. Herri honen garapena eta ongizatea estuki lotuta egongo dira haren autogobernuaren gaitasunarekin, eta identitatea, nortasuna, funtseko aldagaia izango da datozen garaietan egin behar diren aldaketa sozialak egiteko. Uste dut pedagogia lan handia egin behar dela.
